Dit is de staat van het klimaat (volgens de wetenschap)
De ernst van het klimaatprobleem is iets waar iedereen een mening over lijkt te hebben. Maar over feiten kun je helemaal geen mening hebben, daar zijn het feiten voor. Dit is volgens de wetenschap de status van klimaatverandering.
Wat is klimaatverandering?
Laten we beginnen bij het begin. Want wat is klimaatverandering precies? Het klimaat wordt gedefinieerd als het gemiddelde weer in een periode van minimaal 30 jaar. Het klimaat wordt beïnvloed door een groot aantal factoren. Dit kunnen plotselinge gebeurtenissen zijn zoals vulkaanuitbarstingen, waarbij deeltjes de lucht in worden geblazen die zonnestraling tegenhouden. Andere factoren veranderen het klimaat heel langzaam. Een voorbeeld hiervan is dat de aarde in verschillende afstanden om de zon heen draait. Dit bepaalt de sterkte van de zon op aarde en heeft zo invloed op ons klimaat. Als er tegenwoordig over klimaatverandering wordt gesproken, dan gaat het bijna altijd over de door mensen veroorzaakte opwarming van de aarde.
Schoenmaker blijf bij je leest
Onder nieuwsberichten over klimaatverandering of op onze social media kanalen, zien we nog regelmatig discussies over de status van het klimaatprobleem. Is het echt zo erg als wordt beweerd? Het klimaat veranderde toch altijd al?
Maar al die mensen met meningen zijn – meestal - geen klimaatwetenschappers (no offense.) En als we eerlijk zijn; wij ook niet allemaal. Natuurlijk hebben we experts in huis, maar wij specialiseren ons met name in de oplossingen om klimaatverandering tegen te gaan. Gaat het om de ernst van het klimaatprobleem zelf dan baseren wij ons op de experts op dat gebied: de klimaatwetenschap.
Wie zijn die klimaatexperts?
Je kunt pas een goed gesprek voeren over de oplossing van een probleem, als je het eens bent over wat het probleem is. Daarom richtten de Verenigde Naties in 1988 het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) op. Het IPCC brengt ongeveer elke vijf jaar een rapport uit over de status van het wereldwijde klimaatonderzoek. Bij die rapporten zijn duizenden wetenschappers vanuit de hele wereld betrokken, ook uit Nederland. Samen vatten zij de stand van de wetenschap samen, die de basis vormt voor de politieke onderhandelingen.
De oorzaak van klimaatverandering
Wetenschappers hebben vastgesteld dat het klimaat overduidelijk is opgewarmd door de mens. Sinds de industriële revolutie zorgt de mensheid namelijk voor een hoge uitstoot van broeikasgassen zoals CO2.
Broeikasgassen horen van nature in de dikke luchtlaag als een soort deken rondom de aarde. Dat is maar goed ook, want zonder broeikasgassen zou de gemiddelde temperatuur op aarde op 18 graden onder nul liggen. Door de extra broeikasgassen die we in de atmosfeer uitstoten met het verbranden van fossiele brandstoffen zoals aardolie en aardgas, zijn de concentraties te hoog geworden. Daardoor wordt de ‘deken’ steeds dikker en dit warmt de aarde steeds verder op.
De laatste keer dat de huidige hoeveelheid CO2 in de lucht voorkwam, is drie tot vijf miljoen jaar geleden toen de zeespiegel 10 tot 20 meter hoger lag dan nu.
De gevolgen van klimaatverandering
Het klimaat verandert dus steeds sneller en de gevolgen van klimaatverandering zijn ook wereldwijd al duidelijk merkbaar. Ondanks dat wij een klimaatstichting zijn, schrikken we er ook best weer van als we deze gevolgen achter elkaar opsommen:
De temperatuur op aarde stijgt
Nog nooit eerder is het klimaat zo snel veranderd als nu het geval is. Op dit moment is de gemiddelde temperatuur op aarde 1,1 graden hoger dan het einde van de 19e eeuw. Dat lijkt weinig, maar een opwarming van 1,5 graden zal wereldwijd voor ernstige en onomkeerbare gevolgen zorgen. Sommige effecten zijn zelfs nu al onomkeerbaar; zoals het smelten van ijskappen en het stijgen van de zeespiegel. Daarom is in het klimaatakkoord van Parijs door veel landen afgesproken om er zo veel mogelijk aan te doen om onder de 1,5 graad opwarming te blijven.
Het laatste IPCC rapport echter zien dat die opwarming van 1,5 graad binnen 10 jaar wordt bereikt. Als er niets veranderd aan de huidige aanpak van landen zouden we volgens het IPCC in 2100 een opwarming van zo’n 3,2 graden tegemoet kunnen gaan. Het wordt daarom snel moeilijker om effectieve maatregelen te blijven nemen. Ook richten veel maatregelen zich op het hier en nu, terwijl er juist aandacht nodig is voor maatregelen op de lange termijn.
Luchtvervuiling
Dat de opwarming versneld komt voor een deel omdat de luchtvervuiling afneemt. Schonere lucht is natuurlijk prettiger voor de natuur en onze gezondheid, maar het bevat ook minder deeltjes die zonlicht reflecteren. Door de schonere lucht is de hoeveelheid zonnestraling die tot de grond komt toegenomen, en dit heeft een klein opwarmend effect (KNMI). In het laatste IPCC rapport stond al dat luchtvervuiling de opwarming afremt, maar het was nog onbekend hoeveel. Inmiddels wordt geschat dat de afname van de uitstoot van zwavel tot 0,1 °C extra opwarming heeft geleid. Een andere mogelijke oorzaak van de versnelling is dat de uitstoot van methaan sterk is toegenomen.
De zeespiegel stijgt harder dan verwacht
Eerder berekende het KNMI dat de zeespiegel in 2100 met maximaal 1 meter zou stijgen ten opzichte van vorige eeuw. Het KNMI heeft de berekende zeespiegelstijging nu bijgesteld naar 1,2 meter. Dit kan zelfs nog meer worden, namelijk 2 meter, als het ijs op Antarctica sneller smelt dan gedacht.
Bij een temperatuurstijging van 1,5 graad bestaat de kans dat Groenland en delen van Antarctica gaan smelten. Als we niets doen aan de uitstoot van broeikasgassen kan het verschil in zeespiegel in de komende tachtig jaar enorm gaan oplopen.
Ook heeft het smelten van het zomerijs in de meeste Groenland en Antarctica enorme invloed op de dieren die in dit gebied leven. De voorspelling is dat in het jaar 2035 het zomerijs hier definitief zal verdwijnen. De ijsbeer verliest daarmee zijn leefgebied.
Wat als de zeespiegel sneller stijgt dan Nederland aankan?
Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en wordt die strijd steeds belangrijker.
Extreem weer neemt toe
Regenbuien en vooral de zwaarste zomerbuien zullen steeds extremer worden. Naast extreme regenval hebben we de afgelopen jaren ook de lange, hete, droge zomers meegemaakt. De kans op extremere hittegolven, droogtes, bosbranden, mislukte oogsten, gezondheidsproblemen en de verspreiding van ziektes worden daardoor groter. Ons klimaat is langzaam steeds meer aan het veranderen in een Zuid-Europees klimaat.
De kans op extreem weer neemt dus toe door het veranderende klimaat. De manier waarop hoge- en lagedrukgebieden zich verplaatsen hangt mede af van de straalstroom, een krachtige westenwind op grote hoogte in de atmosfeer. Deze stroom is door klimaatverandering waarschijnlijk een stuk zwakker geworden waardoor extreme regenval of hitte zich minder snel verplaatsen en dus langer in één gebied blijven hangen. We krijgen zo langer met hetzelfde weertype te maken. Zoals de droogte in de zomer van 2022 en de extreme neerslag in de zomer van 2021 toen delen van Limburg overstroomde terwijl er in Canada en delen van de Verenigde Staten een extreme hittegolf plaats vond. Door de gevolgen van extreem weer leven er op dit moment al miljoenen mensen met voedselonzekerheid en een afgenomen waterveiligheid (KNMI).
Warme golfstroom kan stilvallen
Deense onderzoekers suggereren dat de warme golfstroom mogelijk nog deze eeuw, en misschien zelfs binnen enkele jaren, zou kunnen stoppen. Deze stroom heeft een aanzienlijke invloed op het klimaat wereldwijd en als deze stil valt heeft dat wereldwijd enorme dramatische effecten. Rond de evenaar wordt het dan een stuk heter en vrijwel onbewoonbaar. Het tropisch regenwoud van de Amazone verandert dan waarschijnlijk grotendeels in een toendra. En in Nederland krijgen we dan in enkele tientallen jaren het klimaat van Groenland.
De natuur wordt bedreigd
De oceanen nemen ongeveer 30 procent van de CO2 op die de mens uitstoot. Dit vertraagt het broeikaseffect, maar het zorgt ook voor verzuring van het water. Dit heeft grote gevolgen voor schaaldieren en koraalriffen. Ongeveer 70 tot 90 procent van de ondiepe koraalriffen verdwijnen namelijk bij een opwarming van 1,5 graad. Bij een opwarming van 2 graden verdwijnen ze zelfs helemaal. Dat zou een ramp zijn, omdat maar liefst 25 procent van alle dieren in de oceaan bij dit soort koraalriffen leven en er wereldwijd meer dan 500 miljoen mensen direct afhankelijk zijn van koraalriffen voor voedsel en werk.
Welke oplossingen zijn er?
Het zal steeds lastiger worden voor mensen om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering, omdat deze steeds groter worden. Kwetsbare mensen en ecosystemen zijn nu al vaak de grootste slachtoffers en op veel plekken (KNMI). Kort samengevat is het erg belangrijk dat we de snelheid waarmee het klimaat verandert bepreken. Dit kan door de doelstelling van Parijs te halen zodat we de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graad. In het laatste klimaatrapport van het IPCC richtte de wetenschap zich op mogelijke oplossingen voor klimaatverandering.
Ook jij kan veel bijdragen aan een beter klimaat
Misschien denk je wel dat jouw gedrag helemaal geen invloed heeft op het klimaat. Maar als we allemaal letten op ons energiegebruik, we meer gebruik gaan maken van duurzaam vervoer en minder vlees- en zuivelproducten kopen, kan dit samen tot een vermindering van wel 40 tot 70% van je eigen uitstoot in 2050 leiden.
Ook jij kunt dus ook bijdragen door jouw uitstoot te beperken. Lees hier alles over het verkleinen van je ecologische voetafdruk en het besparen van energie. Je helpt daar niet alleen het klimaat mee, maar bespaart ook geld op je energierekening. Lees bijvoorbeeld hier hoe Sanne haar energierekening flink omlaag haalde zonder grote investeringen!
Bekijk ook eens deze video over de meestgestelde vragen over het klimaatprobleem:
