Lokale Energie Monitor 2024

Samenvatting

Hieronder geven we per hoofdstuk een korte samenvatting. Uitgebreidere informatie vind je op de pagina's van de hoofdstukken. 

2. Energiebesparing

Er zijn 297 burgerenergiecollectieven die ten minste één energiebesparingsactiviteit ondernemen. Dit is 42,3% van de 702 burgerenergiecollectieven in Nederland. Het percentage is gelijk gebleven ten opzichte van de vorige jaren.  

De meest voorkomende besparingsactiviteiten zijn, net als in 2023, informatievoorziening via de website, energiecoaches en het organiseren van informatiebijeenkomsten. 

• Lees meer in het hoofdstuk Collectieve energiebeparing >

3. Collectieve warmteprojecten

In 2024 werken 80 van de 702 coöperaties aan het ontwikkelen van een collectief warmteproject. Er zijn dit jaar 8 nieuwe warmteprojecten gestart. Daarnaast zijn er in 2024 11 projecten opnieuw actief geworden of eerder gestart, maar pas dit jaar op de radar gekomen. Eén project is stopgezet.  

Het huidige aantal actieve warmteprojecten is 88. Bij 8 projecten is een initiatief betrokken wat nog niet voldoet aan de definitie van coöperatie in de LEM. Van de 88 projecten is bij 58% het collectief ook initiatiefnemer, 24% is gelijkwaardig partner en 18% is onderdeel van een klankbordgroep.

Thermische energie uit oppervlaktewater (TEO) wordt in 34 projecten onderzocht of ingezet als bron. Provincie Zuid-Holland heeft de meeste (16) warmteprojecten waarbij een bewonersinitiatief betrokken is. 

• Lees meer in het hoofdstuk Collectieve warmteprojecten >

4. Collectieve zonprojecten

Ruim tweederde (69%) van alle coöperaties werkt aan zonne-energieprojecten en 61% van het totaal heeft een operationeel zonproject.  

We tellen in totaal 1.359 collectieve zonprojecten.

In 2024 zijn 111 nieuwe projecten gerealiseerd, minder dan vorig jaar (131 in 2023). Het collectieve zonvermogen is echter met 25% (81 MWp) toegenomen, omdat deze nieuwe projecten relatief groot zijn.  

Er is 404,2 MWp collectief vermogen opgesteld, vergelijkbaar met het elektriciteitsverbruik van bijna 121.000 huishoudens. Dit is 1,3% van het totale zonvermogen in Nederland.

In 2024 is meer zonnestroom opgewekt met coöperatieve zonneparken op land en water dan op daken.  

Er zitten nog 172 projecten in de pijplijn (361 MWp), waarvan realisatie verwacht wordt in 2025-2026. Daarnaast is er nog 276 MWp in voorbereiding. Hiervan is realisatie onzeker.   

• Lees meer in het hoofdstuk Collectieve zonprojecten >

5. Collectieve windprojecten

Van alle energiecoöperaties werken er 86 actief aan windprojecten (12% van alle coöperaties) actief aan windprojecten. 62 coöperaties zijn mede-eigenaar van operationele windparken.  

Er is dit jaar maar één nieuw coöperatief windpark bijgekomen: Windpark Oostzeedijk van Zeeuwind. Het komt in de plaats van Windpark Kats II dat is afgebroken. Het totale coöperatieve windvermogen is daardoor met 4,1 megawatt (MW) toegenomen.  

De pijplijn droogt op, want nieuwe ontwikkellocaties zijn schaars. 

Er is 340,6 MW collectief windvermogen operationeel op land. Dit levert aan windstroom ongeveer 1,1 miljoen MWh per jaar op, vergelijkbaar met het elektriciteitsverbruik van 363.000 huishoudens.

Het aandeel collectieve wind is met 4,9% van het totale wind-op-landvermogen in Nederland, gelijk aan vorig jaar.

Er zit 63,3 MW nieuw collectief windvermogen in de planning. Als deze geplande projecten doorgaan, neemt het totaal geplaatste, coöperatieve windvermogen tussen 2025 en 2026 toe tot 401 MW. Er is daarnaast nóg minstens 109 MW in voorbereiding; de initiatiefnemers bereiden zich voor op de planprocedure of zitten daar al middenin. Van deze projecten is het veel minder zeker of ze gerealiseerd worden. 

• Lees meer in het hoofdstuk Collectieve windprojecten >

6. Financiering en lokale baten

We schatten in dat burgers ongeveer 185 miljoen euro hebben geïnvesteerd in de wind -en zonprojecten die nu operationeel zijn. Daarnaast schatten we dat de coöperaties ongeveer 0,5 tot 1 miljoen euro per jaar in fondsen voor de omgeving storten. 

Financiering komt op verschillende manieren tot stand. De eigen inbreng komt van deelnemers in de omgeving of collega-coöperaties. Coöperaties werken steeds meer samen met landelijke en provinciale fondsen, waardoor de eigen inleg omlaag kan en meer mensen meedoen. De opbrengsten komen voor een deel ten goede aan maatschappelijke initiatieven in de omgeving. Eerlijk en inclusief is het motto. 

• Lees meer in het hoofdstuk Financieel >

7. Ontwikkelingen

De nieuwe Energiewet is aangenomen. Energiecoöperaties krijgen juridisch vastere grond onder de voeten als ‘energiegemeenschappen’. In de praktijk wordt al volop geëxperimenteerd met local4local, met nieuwe lokale energiecontracten en meetsystemen. Het doel: vraag en aanbod lokaal bij elkaar brengen en een stabiele eerlijke prijs voor energie.   

Energieopslag ontwikkelt zich snel, ook bij coöperaties. In 2024 nam Deltawind een grootschalige batterij in gebruik bij een van hun windparken en startte De Windvogel met de bouw van de AmstelBatterEi. Zo dragen ze bij aan een stabieler energiesysteem en een oplossing voor netcongestie. Bovendien is er geld te verdienen met handel op de energiemarkten.  

Uniek en innovatief: de zonnewal in Oostwold. De Groningers zetten grond om in zon. 

• Lees meer in het hoofdstuk ontwikkelingen >

Bewonersinitiatieven in beeld

Naast en samen met de coöperatieve beweging zijn er meer dan 700 bewonersinitiatieven actief. Veel van deze initiatieven (38%) hebben geen formele rechtsvorm, maar spelen wel een belangrijke rol in hun lokale gemeenschap. Ze richten zich niet alleen op energie, maar koppelen verduurzaming vaak aan bredere thema’s zoals groen, klimaatadaptatie en sociale samenhang. 

De rapportage 'Bewonersinitiatieven in beeld' brengt deze initiatieven voor het eerst systematisch in kaart. Hiervoor analyseren we 113 initiatieven om inzicht te krijgen in hun organisatie, activiteiten en uitdagingen. 

• Lees meer in het hoofdstuk Bewonersinitiatieven in beeld >

Verzameltabel 2024

In onderstaande tabel vind je de belangrijkste getallen op een rij: