Met de Lokale Energie Monitor maken we al negen jaar zichtbaar wat lokale energiecoöperaties samen bereiken en hoe ze een stevige maatschappelijke beweging vormen. Lokaal actief, met landelijke impact.
Leeswijzer
Op deze pagina lees je een samenvatting van de Lokale Energie Monitor 2023, kun je de bijlagen (data) downloaden, en vind je het persbericht van HIER over deze monitor.
De Lokale Energie Monitor 2023 bestaat uit acht hoofdstukken. Via het menu bovenin navigeer je gemakkelijk tussen de hoofdstukken.
Samenvatting
Hieronder geven we per hoofdstuk een korte samenvatting. Uitgebreidere informatie vind je op de pagina's van de hoofdstukken.
1. Burgercollectieven
Nederland telt in 2023 totaal 714 energiecoöperaties, vrijwel gelijk aan vorig jaar. In bijna 89% van de gemeenten is een energiecoöperatie actief.
Het geschatte aantal leden en/of deelnemers aan projecten is 131.000. Het aantal leden en projecten blijft gestaag toenemen.
Naast deze energiecoöperaties telt de monitor minstens 700 bewonersinitiatieven die naast of samen met de coöperaties actief zijn in dorpen, wijken en buurten.
- Lees meer in het hoofdstuk Burgercollectieven >
- Zie ook de kaart van de energiecoöperaties in Nederland
- Zie ook het artikel 'Wat is een energie-initiatief of energiecoöperatie?'
2. Energiebesparing
301 energiecoöperaties zijn actief op het gebied van energiebesparing. Ze houden zich vooral bezig met ondersteuning en advies, aan zowel leden als niet-leden.
Daarnaast zijn er projecten op gebied van energiearmoede, collectief inkopen van isolatie en andere besparingsmaatregelen en projecten in samenwerking met of voor de sociale-huursector.
- Lees meer in het hoofdstuk Collectieve energiebeparing >
3. Collectieve warmteprojecten
In 2023 zijn er 70 initiatieven die werken aan een collectief warmteproject. De groei van het aantal warmte-initiatieven lijkt af te vlakken. Vier warmte-initiatieven zijn momenteel operationeel.
Een warmtenet is veruit het meest voorkomende type warmte-initiatief en aquathermie uit oppervlaktewater de meest voorkomende bron.
- Lees meer in het hoofdstuk Collectieve warmteprojecten >
4. Collectieve zonprojecten
Ruim twee derde (68%) van alle energiecoöperaties werkt aan zonne-energieprojecten. In 2023 zijn 146 nieuwe zonprojecten gerealiseerd.
Het collectieve zonvermogen staat daarmee op 319 megawattpiek, wat vergelijkbaar is met het elektriciteitsverbruik van bijna 95.700 huishoudens.
374 megawattpiek aan projecten zit nog in de pijplijn voor de komende twee jaar. De zonneparken leveren met 338 megawattpiek het meeste vermogen op. De grootste onzekerheid is of het lukt om deze als lokaal coöperatief eigendom te realiseren.
- Lees meer in het hoofdstuk Collectieve zonprojecten >
5. Collectieve windprojecten
Van alle energiecoöperaties werken er 105 actief aan windprojecten. In 2023 is het totale coöperatieve windvermogen met 21,7 megawatt toegenomen.
Hiermee is er nu 336,3 megawatt collectief windvermogen operationeel op land. Dat is vergelijkbaar met het elektriciteitsverbruik van 358.000 huishoudens.
53,4 megawatt coöperatieve windenergie is nog in ontwikkeling voor de komende paar jaar.
- Lees meer in het hoofdstuk Collectieve windprojecten >
6. Financieel
We schatten in dat burgers ongeveer 165 miljoen euro hebben geïnvesteerd in de wind -en zonprojecten die nu operationeel zijn. We schatten dat de coöperaties samen gemiddeld rond de 0,5 tot 1 miljoen euro per jaar in fondsen voor de omgeving storten.
Tot nu toe lukt het de coöperaties om genoeg mensen (en bedrijven) te vinden die bereid én in staat zijn om mee te investeren in wind- en zonprojecten. Het lukt echter niet overal.
Verder: energiearmoede en een rechtvaardige, inclusieve energietransitie staan in 2023 hoog op de agenda van coöperaties.
- Lees meer in het hoofdstuk Financieel >
7. Knelpunten
Uit de knelpunteninventarisatie blijkt dat coöperaties tegen uitdagingen aanlopen op het gebied van professionalisering, ledenwerving, en ondersteuning.
Daarnaast zijn er knelpunten in de realisatie van projecten. Voor wind- en zonprojecten op land is het vinden van geschikte ontwikkellocaties lastig.
Realisatie van lokaal eigendom, zeker bij grotere projecten, vraagt veel van coöperaties. We zien in 2023 meer voorbeelden waarbij voor een andere van van participatie gekozen wordt dan mede-eigendom.
- Lees meer in het hoofdstuk Knelpunten >
8. Nieuwe ontwikkelingen
Meer coöperaties werken aan met zonnepanelen overdekte parkeerterreinen, vaak in combinatie met een laadplein en deelauto’s. Ook de interesse in energieopslag neemt duidelijk toe.
Coöperaties willen lokaal vraag en aanbod van stroom bij elkaar brengen én meer zeggenschap krijgen over de hele keten. Er ontstaan al samenwerkingen met innovatieve contractvormen, tussen coöperaties en energiebedrijven, netbeheerders en lokale bedrijven die de stroom afnemen.
In 2023 is het landelijke pilotproject Local4local van start gegaan. Dit vindt veel weerklank bij de coöperaties.
Bij warmteprojecten zien we in 2023 de eerste samenwerkingen rond geothermie.
- Lees meer in het hoofdstuk Nieuwe ontwikkelingen >
Kaart energiecoöperaties Nederland
Bekijk op onderstaand kaartje hoe de energiecoöperaties over het land verspreid zijn.
Zie ook bijlage 1. 'Overzicht burgercollectieven', met een Excellijst van alle energiecoöperaties.
Verzameltabel 2023
In onderstaande tabel vind je de belangrijkste getallen op een rij:
Persbericht
Bekijk het persbericht van HIER over de Lokale Energie Monitor 2023:
Bijlagen & downloads
Bij de Lokale Energie Monitor 2023 horen een aantal bijlagen. Download ze hieronder:
- Bijlage 1. Overzicht burgercollectieven (Excel)
- Bijlage 2. Overzicht collectieve warmteprojecten (Excel)
- Bijlage 3. Overzicht collectieve zonprojecten (Excel)
- Bijlage 4. Overzicht collectieve windprojecten (Excel)
- Bijlage 5. Financieel
- Bijlage 6. Overzicht collectieven met besparingsactiviteiten
- Knelpunteninventarisatie energiecoöperaties, mei 2024
Zie ook de voorgaande edities en bijlagen van de Lokale Energie Monitor en de Knelpunteninventarisatie over 2022.