Blik op de praktijk: 9 warmte-initiatieven uitgelicht
In dit artikel lichten we negen initiatieven uit die zicht geven op de praktijk van lokale warmte. Benieuwd naar een overzicht van alle warmte-initiatieven? Bekijk dan de Lokale Energie Monitor 2019, hoofdstuk 6 over warmte.
1. Terheijden - Traais Energie Collectief
2. Rijnsaterwoude - Ons Warm Onthaal
3. Oegstgeest - EnergiekPoelgeest
4. Groningen - Paddepoel Energiek en Grunneger Power
5. Loppersum - LOPEC
6. Wageningen - Warmtenet Oost Wageningen
7. Amsterdam - Meer Energie
8. Amsterdam - Ketelhuis WG
9. Pekela - Pekela Duurzaam en Boven Pekela Energie Neutraal
1. Terheijden - Traais Energie Collectief
In Noord-Brabant (Drimmelen) zetten het Traais Energie Collectief (TEC) en de gemeente grote stappen. De lokale coöperatie is mede-initiatiefnemer van een plan om een innovatief warmtenetwerk aan te leggen in het centrum van Terheijden.
Het idee is om warmte aan de rivier de Mark te onttrekken om, aangevuld met warmte uit biomassa, openbare gebouwen en voorzieningen zoals een kerk en zwembad, maar ook huishoudens in het centrum van Terheijden van warmte te voorzien. Huishoudens bepalen zelf of ze wel of niet mee willen doen. De gemeente Drimmelen heeft een rijkssubsidie van 3,4 miljoen euro gekregen van het ministerie van BZK uit de regeling Proeftuinen aardgasvrije wijken.
De aanleg van de warmteleidingen is in 2019 begonnen. Volgend jaar volgt de bouw van de warmtepomp en warmtekoudeopslag en de aansluiting van de eerste afnemers.
Bekijk ook:
De video van de Lokale Energie Monitor 2019, waarin Terheijden in beeld wordt gebracht:
2. Rijnsaterwoude - Ons Warm Onthaal
In het Zuid-Hollandse Rijnsaterwoude (Kaag en Braassem) nam de bewonersgroep Ons Warm Onthaal (OWO) het initiatief voor onderzoek naar de haalbaarheid van een warmtenet gevoed met warmte uit oppervlaktewater van het Braassemermeer.
Het haalbaarheidsonderzoek is afgerond in 2019. Hieruit blijkt dat het concept in principe technisch, financieel en juridisch haalbaar is. Voorwaarde is dat een subsidie (SDE++regeling) dit type warmtevoorzieningen ondersteunt. De initiatiefnemers werken verder aan het opzetten van de organisatie en het activeren van bewoners.
3. Oegstgeest - EnergiekPoelgeest
In Oegstgeest onderzoekt een groep bewoners, verenigd als EnergiekPoelgeest, een vergelijkbaar concept: warmteonttrekking uit een zandwinningplas, waterwegen, en de nabijgelegen afvalwaterzuiveringsinstallatie.
Ook in dit geval blijkt uit verkennend onderzoek dat deze concepten in principe haalbaar zijn. Eind 2019 beraden de partners zich op de volgende stappen. De wijk Poelgeest is aangesloten op een bestaand stadswarmtenet van Leiden. Dit wordt nu nog gevoed met warmte van de gascentrale in Leiden en (zeer waarschijnlijk) na 2020 met restwarmte uit het Rijnmondgebied via de regionale warmterotonde.
Vattenfall is de warmteleverancier en eigenaar van het stadswarmtenet, en samen met het waterschap, de gemeente en de provincie partner in het onderzoek.
4. Groningen - Paddepoel Energiek en Grunneger Power
In de wijk Paddepoel in de stad Groningen werken de coöperaties Paddepoel Energiek en Grunneger Power aan een buurtwarmtenet gevoed door
warmte uit water (aquathermie) in combinatie met een grondgebonde buurtwarmtepomp op windmolenstroom van windparken op zee.
Buurtwarmte Paddepoel heeft buurtonderzoek uitgevoerd waarin ze de bewoners hebben gevraagd wat zíj belangrijk vinden. De initiatiefnemers willen het lokale warmtenetwerk zoveel mogelijk vormgeven van onderop. Zo zijn er verschillende buurtbijeenkomsten gehouden, is een klankbordgroep opgericht en zijn buurtbewoners actief in verschillende werkgroepen.
Het beoogde aantal deelnemers is 500 huishoudens. Eind 2018 is een ontwikkelstichting opgericht: 050 Buurtwarmte. Partners zijn Grunneger Power, gemeente Groningen, Shell (investeert in het ontwikkeltraject), Paddepoel Energiek en het landelijke bureau Buurtwarmte (Energie Samen).
5. Loppersum - LOPEC
In de Groningse gemeente Loppersum wordt een kleinschalig warmtenet gevoed door eigen biomassa/houtsnippers. Het idee is dat LOPEC op termijn de exploitatie op zich neemt. Het Buurtwarmtehuis is al ontworpen, en wordt gerealiseerd naast de gemeentewerf en gecombineerd met zonnecollectoren op eigen dak en zonnepanelen op het dak van de gemeentewerf. LOPEC benadert de huiseigenaren persoonlijk met de vraag of ze willen deelnemen.
6. Wageningen - Warmtenet Oost Wageningen
In Wageningen (Gelderland) werkt een groep bewoners aan een plan voor de wijk Benedenbuurt. Ze werken samen met de gemeente Wageningen aan een warmtenet met een hoge temperatuur warmtepomp en warmte- en koudeopslag (WKO). Dit betekent dat via een centrale installatie in de zomer warmte uit de lucht ondergronds wordt opgeslagen. In de winter wordt deze opgeslagen warmte met behulp van een warmtepomp opgewaardeerd tot 70 graden en daarna via het warmtenet verdeeld over de huizen.
Het gaat om bewoners van 170 sociale huurwoningen, 210 koopwoningen en 110 appartementen verdeeld over 18 VvE’s. In 2018 is de energiecoöperatie WOW opgericht: Coöperatie Warmtenet Oost Wageningen. In oktober 2018 kreeg het initiatief subsidie van de proeftuinen voor aardgasvrije wijken.
7. Amsterdam - Meer Energie
In Amsterdam ontstond in 2015 een van de eerste nieuwe warmtecoöperaties: Meer Energie. In 2015 ontstond het idee om restwarmte van het datacentrum Equinix te gebruiken voor verwarming van woningen in Watergraafsmeer (circa 5.000 huishoudens). Via een hoofdleiding gaat het water naar de wijk waar een wijkwarmtepomp het water ophoogt tot 70 graden. Via het warmtenet gaat het verder de buurt in.
Het oorspronkelijke plan ging uit van restwarmte van de Jaap Eden-ijsbaan. De initiatiefnemers willen dit mogelijk nog inzetten als extra warmtebron voor 400 woningen.
De bewoners willen een eigen energiebedrijf beginnen. Voor de daadwerkelijke realisatie hiervan moet nog veel werk worden verricht, maar een aantal belangrijke stappen is gezet.
In 2018 verklaarden Meer Energie, Alliander DGO en het datacentrum Equinox in een intentieverklaring het net samen te willen ontwikkelen. In juli 2019 stemde de Amsterdamse gemeenteraad in met de aanleg van de leidingen voor het warmtenet in Middenmeer Noord. Hierbij maakt men gebruik van het feit dat de straten toch al opengaan voor groot onderhoud.
Voor zover bekend is dit het grootste coöperatieve warmtenetproject in de bestaande bouw.
8. Amsterdam - Ketelhuis WG
In Amsterdam werkt een bewonersgroep aan een plan voor hun woonwijk: Aardgasvrij Wilhelminagasthuisterrein. In 2018 hebben ze bewonerscoöperatie Ketelhuis WG opgericht. Ze treden op namens 2.500 eigenaren en huurders van de circa 25 gebouwen op het voormalig ziekenhuisterrein van het Wilhelminagasthuis dat ze willen omvormen tot een duurzaam en aardgasvrij woon- en werkterrein.
De initiatiefnemers hebben een haalbaarheidsonderzoek laten uitvoeren door Tauw en Atrivé en willen de ontwikkeling, uitvoering en exploitatie van de energievoorziening in eigen hand houden: “Het WG-terrein is bij uitstek geschikt voor een pilot ‘Nieuwe energie in eigen hand’, omdat de bewoners en ondernemers al veel in zelfbeheer doen, regelmatig buurtinitiatieven nemen en alle gebouwen al enthousiaste vertegenwoordigers voor de ontwikkeling van dit initiatief hebben afgevaardigd”, aldus de coöperatie.
In november 2019 presenteerden de initiatiefnemers de eerste schetsen van de technische scenario’s voor de energietransitie van het WG-terrein.
9. Pekela - Pekela Duurzaam en Boven Pekela Energie Neutraal
Op initiatief van de coöperatie Pekela Duurzaam en de werkgroep Boven Pekela Energie Neutraal is de proeftuin Boven Pekela en Doorsneebuurt aardgasvrij gestart (eind 2018).
In totaal moeten 600 woningen het gasverbruik met de helft verminderen door de aanschaf van (hybride) warmtepompen en zonnepanelen. De andere helft van het gasverbruik wordt geproduceerd door groen gas uit rioolslib, keukenafval, lokale varkensmest en CO2-afvang uit de plaatselijke steenfabriek.
Op dit moment hebben al meer dan 100 bewoners zich opgegeven voor deelname aan het project, dat met de bouw van de groengasfabriek in 2023 klaar moet zijn. De gemeente is de aanvrager van het project waarvoor de ministeries van BZK en Economische Zaken ongeveer 4 miljoen subsidie hebben verstrekt.
Verder wordt samen gewerkt met de provincie Groningen, de Stichting Samen Energie Neutraal, Invent, Enexis, de Gasunie, woningcorporatie Acantus, het Waterschap, Bareau (ontwikkelaar van de Groengasfabriek) en lokale installateurs.
Begin 2019 is gestart met een pilot van 14 woningen en in de loop van 2019 is dat verder opgeschaald. Het streven is dat in ieder geval 500 van de 600 woningen meedoen aan het project.
Dit artikel is gebaseerd op de Lokale Energie Monitor 2019, pagina 82.
