Blik op de toekomst: 30 zonneparken in de pijplijn

Zonnepark de Grift

Zonnepark de Grift is een nieuw project van coöperatie Windpower Nijmegen (WPN). De coöperatie bouwde en ontwikkelde, samen met Stichting WIEK-II, eerder vier burgerwindmolens die ze sinds 2016 in beheer heeft. Onder aan de voet van een van de windmolens is een zonnepark gepland van 13.000 panelen (4,7 MWp). Dit zonnepark wordt eigendom van de coöperatie. Leden en donateurs kunnen inschrijven voor participaties in het zonnepark.

Het zonnepark sluit aan op dezelfde elektriciteitskabel als het windpark ('cablepooling'). Dit is een nieuwe techniek die voor het eerst in Franeker is gebruikt. Het levert kostenbesparing op voor de initiatiefnemers, maar zorgt ook voor efficiënter gebruik van het elektriciteitsnetwerk. Met één kabel kan zowel de zonnestroom als windstroom worden opgevangen. Dat gaat meestal goed; alleen als het heel hard waait op een zonnige dag kan er te veel stroom zijn voor een kabel. In dat geval schakelt een van beide installaties terug.

De coöperatie en WIEK-II onderzoeken daarnaast mogelijkheden voor opslag en warmtepompen op het terrein. Zo werken ze toe naar een energielandschap. De vergunningen zijn verleend, de subsidie is toegekend. Het is wachten op uitspraak van de rechtbank; er is een bezwaar tegen de vergunning ingediend. Als er groen licht is, kan het zonnepark in 2020 gereed zijn.

Zonnepark Westeinde

Zonnepark Westeinde in Leeuwarden, Friesland, is in aanbouw (9.500 panelen, 3 MWp). Er is ruim vijf jaar aan gewerkt, maar in september 2019 ging de eerste paal de grond in. In mei 2020 wordt het park opgeleverd.

Het heeft lang geduurd. Het idee voor een grootschalig zonnepark ontstond in 2014 bij een aantal bewoners van de wijk Westeinde in Leeuwarden. Ze wilden hun wijk energieneutraal maken en zagen kansen op het terrein van een oude snelweg. In hoog tempo werden plannen uitgewerkt, de omgevingsvergunning aangevraagd en verleend (2014), maar dat bleek net te laat voor de subsidieronde 2014 (SDE). In het volgende jaar was de subsidiepot halverwege het jaar leeg, en in 2016 moest eerst bepaald worden welke partij de installatie zou exploiteren voordat de initiatiefnemers een nieuwe aanvraag konden indienen.

Uiteindelijk kregen ze de subsidie in het najaar 2017. De nieuwe Stichting Westeinde Energieneutraal is eigenaar van het zonnepark. De opbrengsten blijven in de wijk.

Stroomtuin IJlst

In het Friese IJlst is een doorstart gemaakt met de plannen voor de Stroomtuin IJlst (9.000 panelen). Bijzonder was dat de gemeente als voorwaarde stelde dat 75% van alle inwoners van IJlst achter de plannen moest staan, wilde zij medewerking verlenen. Dit was deel van de proef Mienskipsenergie van 2016, waarin de gemeente burgers een relatief vrije rol geeft bij het ontwikkelen van een zonnepark.

De steun van de inwoners werd verkregen, maar het lukt in eerste instantie niet om voldoende deelnemers te werven. Dit had te maken met de onzekerheid van de postcoderoosregeling. De Energie Coöperatie IJlst besloot om SDE aan te vragen. Die werd begin 2019 verleend. Inmiddels hebben 127 participanten zich aangemeld uit de kernen IJlst, Oosthem en Sneek. Het plan gaat door.

Zonnewal Oostwold

Een andere uniek project met een lange voorgeschiedenis is de Zonnewal Oostwold. Realisatie is in zicht van de geluidswerende zonnewal langs de snelweg A7 bij het Groningse dorp Oostwold. De vergunningaanvraag ligt klaar en zal na ontvangst waarschijnlijk door de gemeente Westerkwartier worden toegekend.

Het initiatief ontstond in 2014 bij een groep dorpsbewoners die werk wilden maken van de ambities voor een energieneutraal dorp. Ze werkten sindsdien aan het plan voor een geluidswal van tien meter hoog en anderhalve kilometer lang met meer dan 10.000 vierkante meter (6.000 zonnepanelen). Ze combineren dit met een fietspad op vijf meter hoogte met uitzicht over Oostwold, een voetpad, ruiterpad en groenvoorzieningen. Een voorbeeld van multifunctioneel ruimtegebruik: een zelfvoorzienend dorp voor elektriciteit, minder geluidshinder, betere mobiliteit en nieuwe recreatiemogelijkheden.

Bij het project zijn vele partijen betrokken, waaronder Rijkswaterstaat. Een kwestie van een lange adem, aldus de initiatiefnemers van Energie Coöperatie Oostwold: “Als je denkt de laatste stap genomen te hebben, is er door het verstrijken van de tijd weer iets anders veranderd. Zo zijn er verkiezingen geweest in de provincie en gemeente en is de gemeente Leek gefuseerd. Ambtenaren moeten opnieuw hun draai vinden en we moeten kennismaken met de nieuwe bewindslieden en hun wensen. Dat gaat stap voor stap.”

Zonnepark Valgenweg Farmsum

In Groningen en Drenthe werken Bronnen VanOns (BVO) en lokale energiecoöperaties aan grootschalige zonneparken. Ze ontwikkelen als gelijkwaardige partners met commerciële partijen met 25% tot 50% eigendom. In Delfzijl (Groningen) liggen plannen klaar voor Zonnepark Valgenweg Farmsum, een grootschalige zonnepark op industrieterrein Oosterhorn (57.000 panelen, 18 MWp).

Eind oktober 2018 is overeengekomen dat de regionale coöperatieve projectontwikkelaar BVO en de initiatiefnemers Eneco, Wirsol en Groningen Seaports ieder 25% van de aandelen nemen. De drie partners en BVO werken samen met de lokale bevolking en lokale coöperaties uit Delfzijl, Appingedam en Loppersum en willen omwonenden laten delen in de winst en een stem geven in de planvorming. De vergunning is in 2019 verleend, evenals de SDE+-beschikking. Als alles rond is, kan de bouw in 2020 starten.

25% van het zonnepark in Farmsum wordt straks eigendom van de lokale omgeving. In 2020 moet het park klaar zijn. Netcapaciteit is geen probleem omdat het zonnepark gebruik maakt van de aansluiting van een windpark (cablepooling).

Zonnepark Pekela

In Oude Pekela, Groningen liggen vergevorderde plannen voor een grootschalig zonnepark aan de rand van het dorp: Zonnepark Pekela (circa 150.000 zonnepanelen, 51 MWp). ‘Samen met en voor de Pekelder bevolking een zonnepark ontwikkelen’. Onder dit motto willen de initiatiefnemers duurzaam opgewekte zonnestroom voor alle inwoners van Pekela bereikbaar maken.

Het zonnepark is opgedeeld in twee delen: in Zonnepark Schoorlemmer Pekela Duurzaam (circa 13,5 MWp) werken boerenorganisatie Schoorlemmer Landbouw BV, de WindUnie, de lokale energiecoöperatie Pekela Duurzaam en de regionale coöperatie Bronnen VanOns samen. In het andere deel werken een ontwikkelaar, een lokale agrariër en verzekeraar samen (circa 37,5 MWp).

Het is de bedoeling dat de lokale coöperatie, samen met Bronnen VanOns 30% van de aandelen verwerft in het Schoorlemmer-deel (12.000 panelen). Op die manier kan de coöperatie meebepalen hoe de opbrengsten worden besteed. In het andere deel van het park krijgt de coöperatie de mogelijkheid om 6.000 zonnepanelen als postcoderoosproject te ontwikkelen (circa 6% van het totale aantal). Daarnaast is voorzien in een gebiedsfonds voor duurzame en maatschappelijke projecten (51.000 euro per jaar voor een periode van 30 jaar).

De gemeente Pekela hecht veel waarde aan een actieve rol van bewoners. In de Zonnevisie stelde de gemeente als voorwaarde voor medewerking dat de initiatiefnemers van zonneparken ‘lokaal eigendom’ aanbieden. De huidige plannen geven daar invulling aan en worden komend jaar verder uitgewerkt met bewoners.

De omgevingsvergunning is verleend met een verklaring van geen bedenkingen door de gemeenteraad. Het is nog mogelijk dat een beroepsprocedure volgt als er bezwaren komen op de vergunning. Realisatie van de plannen is verder afhankelijk van de beschikbaarheid van netcapaciteit in de regio.

Polycultuur Zonnepark De Mikkelhorst

In het buitengebied van Haren in Groningen staat een bijzonder zonnepark klaar voor de start: Polycultuur Zonnepark De Mikkelhorst van coöperatie Duurzaam Haren. Op de zorgboerderij De Mikkelhorst is plek voor 4.000 tot 6.000 zonnepanelen. De initiatiefnemers combineren de energieopwekking met een vorm van landbouw waarbij meerdere gewassen op hetzelfde stuk land worden verbouwd (polycultuur). Bewoners van de zorgboerderij zorgen voor het beheer en onderhoud wat zorgt voor sociale werkgelegenheid.

De vergunningen zijn verleend in 2018, waarna een succesvolle crowdfundingactie is gestart met Greencrowd. In totaal is 115.000 euro opgehaald als eigen vermogen, terwijl Fonds Nieuwe Doen voor de overige financiering zorgt. Het wachten is op de SDEbeschikking (oktober 2019).

De coöperatie Duurzaam Haren werkt daarnaast aan een zonneweide in Glimmen op het terrein van een voormalige boomkwekerij. Met 5.370 panelen wordt deze zonneweide het grootste postcoderoosproject van het noorden. Op 17 september 2019 heeft de nieuw opgerichte Stichting Zonneweide Glimmen de grond aangekocht. Een van de eisen van de gemeente Groningen is dat de natuurwaarde toe moet nemen. Dat kan bereikt worden met het planten van bomen en struiken, herstel van een houtwal, een haag, een natuurvriendelijke oever en bloemrijk grasland. De vergunningprocedure wordt voorbereid.

Zonnepark Halo

In Langelo, Noordenveld in Drenthe legt Energiecoöperatie Noordseveld Zonnepark Halo (3.300 panelen) aan bij de gasopslag in Langelo op het terrein van de NAM. Het project gebruikt gronden van de NAM die dit om niet beschikbaar stelt in een bruikleenovereenkomst. Dat bleek juridisch complex omdat de NAM de grond pacht van Staatsbosbeheer.

De coöperatie zet een crowdfundingactie op zodra er zekerheid over de bouw is. Uit een voorinschrijving bleek dat er voldoende belangstelling is. De energiecoöperatie is 100% eigenaar van het in een BV ondergebrachte zonnepark. Het is bedoeld als zonnepark van en voor inwoners van Noordenveld. De coöperatie verwacht in 2020 operationeel te zijn.

Zonnepark Scholtensteeg

De Zwolse coöperatie Blauwvinger Energie werkt aan een postcoderoosproject dat grotendeels op een geluidswal ligt: Zonnepark Scholtensteeg (3.600 panelen). De coöperatie regelt de bouw en het beheer van het park met ondersteuning van Greenchoice en is 100% eigenaar. Bewoners kunnen meedoen door inleg van een eenmalig bedrag of via inleg van een gedeeltelijk bedrag via een leningconstructie.

De coöperatie ondersteunt daarnaast de financiële participatie van drie zonneparken. Het gaat om twee drijvende zonneparken in zandwinplassen Bomhofplas en Sekdoornseplas. Deze zijn eigendom van GroenLeven en leveren voornamelijk stroom aan de zandwinbedrijven. De coöperatie en Groen Leven hebben het crowdfundingplatform ZonnepanelenDelen ingeschakeld voor participatie (tot 2 miljoen euro). Het zonnepark in de Sekdoornseplas is al gebouwd, de bouw Bomhofplas ligt voorlopig even stil omdat bewoners bezwaar maken. De coöperatie werkt ook mee aan participatie van Zonnepark Weekhorst (van Kronos Solar, 15 hectare). In deze gevallen is geen sprake van (lokaal) eigendom.

Zonnepark Tichelrijt

In Dongen, Noord-Brabant werken lokale energiecoöperaties aan Zonnepark Tichelrijt (40.000 panelen). De coöperaties uit Dongen, Gilze Rijen, Loon Op Zand en Tilburg De Reeshof werken samen met Stichting MOED en Energie van Hollandsche Bodem. De vergunningen zijn onherroepelijk en de subsidie is toegekend dus in principe staan de seinen op groen. De partijen zijn nog in gesprek met de gemeente Dongen over de voorwaarden voor participatie, omvang en bestuur van een omgevingsfonds.

Het park is bedoeld voor bewoners uit de omringende dorpen en de partners streven in principe naar 50% eigendom van energiecoöperaties en 50% van het BOM Renewable Energy (voorheen Energiefonds Brabant).

Zonnepark Langstraat

In Noord-Brabant werkt de coöperatie Langstraat Energie aan uitbreiding van het zonnepark Langstraat op het Ecopark Waalwijk. Eneco had in 2005 ruim 4.000 zonnepanelen geplaatst op deze voormalige stortplaats waar ook enkele windmolens zijn gebouwd. In 2017 zijn deze eerste generatie panelen vervangen door nieuwe panelen en zijn de oude verkocht aan een partij in Afrika.

De gemeente Waalwijk zag mogelijkheden voor uitbreiding van het zonnepark met bijna 15.000 extra panelen en zorgde in 2016 voor een bouwvergunning. In 2018 werd de energiecoöperatie erbij gevraagd. Het idee is dat zij het zonnepark met en voor bewoners realiseren met gebruik van de postcoderoosregeling. De inschrijving voor de eerste fase loopt voor 7.200 zonnepanelen. Als dit lukt, zou het een van de grootste postcoderoosprojecten van Nederland worden.

Lemelerveld

In Lemelerveld (Dalfsen, Overijssel) is na een lange radiostilte opeens weer leven ontstaan in de plannen voor een zonneveld aan de rand van het dorp (3.200 panelen). De gemeente verleende in oktober 2019 de omgevingsvergunning, onder de voorwaarde dat de schaal past bij het dorp en de vormgeving bij het type landschap. De vrijwilligers van de lokale coöperatie waren al jaren bezig met het project. Het gaf aanleiding tot veel discussie in de gemeenschap.

Het proces kwam weer in beweging nadat de gemeente haar beleid over grootschalige opwekking had herijkt. In totaal kregen vijf plannen medewerking. Daarna neemt de gemeente voorlopig geen nieuwe voorstellen meer in behandeling. De initiatiefnemers krijgen tot april 2020 om de plannen te realiseren.