Een drijvend zonnepark: Lingewaard Energie deed het
In het Gelderse Lingewaard is in 2018 een uniek coöperatief zonproject gerealiseerd: het eerste drijvende zonnepark op het vasteland van Europa. Op een ca. 3,25 hectare groot gietwaterbassin in tuinbouwgebied NEXT Garden drijft sindsdien een systeem met 6.150 zonnepanelen. Het is een project van Coöperatie Lingewaard Energie, in samenwerking met tuinders en burgers.
Het gietwaterbassin van het tuinbouwgebied verzorgde voorheen uitsluitend de centrale gietwatervoorziening voor alle tuinders in het gebied. Nu biedt het ook een plek voor de opwek van duurzame energie.
Het drijvende zonnepark wekt jaarlijks ca. 1.825 MWh aan groene stroom op, goed voor ongeveer 600 huishoudens. De stroom wordt afgenomen door Energy Trading Company (Huismerk Energie), die het als groene stroom levert aan haar klanten. Tot het najaar van 2019 was het Drijvend Zonnepark Lingewaard het grootste drijvende zonnepark van het vasteland van Europa.
Techniek en constructie
De 6.150 zonnepanelen hebben een vermogen van elk 300 Wp. De panelen liggen gericht op het zuiden onder een hoek 12 graden. Voor de onderconstructie maakt de coöperatie gebruik van het drijvend systeem ‘Hydrelio©’ van Ciel et Terre. De rijen met zonnepanelen zijn onderling zodanig gekoppeld dat een stabiele constructie ontstaat. Ze zijn met rvs-kabels aan de vaste wal verankerd.
Met UV- en weersbestendige DC-kabels zijn de zonnepanelen verbonden met ‘SolarEdge’ omvormers. Die bevinden zich op een frame tegen de achtergevel van de bijgebouwen direct naast het gietwaterbassin. Hieromheen is een hekwerk geplaatst tegen diefstal en vandalisme. Een afdak voorkomt directe neerslag op de omvormers en verdeelkasten.
De hoogste tijd voor een Nederlands drijvend zonnepark
Het idee van een drijvend zonnepark kwam vanuit de coöperatie, vertelt Frans van Herwijnen, bestuurder van Lingewaard Energie. “Aanleiding was een prijsvraag uitgeschreven door de provincie Gelderland. Vanuit de wetenschap dat zonnepanelen beter presteren bij lage temperaturen, ontstond het idee van een natuurlijke koeling bij plaatsing op een koudwaterbassin. En in Japen en China waren al drijvende zonneparken toegepast, maar in Europa nog niet. Het werd de hoogste tijd dat we er in Nederland ook een kregen!”
Tuinbouwgebied NEXT Garden wordt uitgekozen als locatie voor het op dat moment grootste drijvende zonnepark van het vasteland van Europa. “De glazen tuinbouwkassen bepalen de uitstraling van het gebied. Een zonnepark met glazen panelen past daar prima bij”, vindt Van Herwijnen.
Van postcoderoos naar SDE+
Lingewaard Energie start het project op in 2014, toen nog als postcoderoosproject en met een beoogde omvang van 1.500 zonnepanelen. De initiatiefnemers willen het project via het eigen elektriciteitsnetwerk van de tuinders aansluiten op het openbare net. Om fiscaal-juridische redenen kan dit plan echter niet doorgaan.
Door deze tegenvaller is de coöperatie genoodzaakt een kostbare eigen aansluiting op het openbare net te maken. Om de businesscase sluitend te krijgen, besluit ze het project op te schalen tot een maximale omvang van 6.150 panelen. Ook vormt de coöperatie het plan om naar een SDE+ project, vanwege de destijdse onduidelijkheden over de postcoderegeling.
Iedereen enthousiast
Vanaf het eerste idee is iedereen enthousiast over een drijvend zonnepark. “Veel steun hebben we gekregen van de provincie Gelderland, die met een participatiesubsidie ons werkkapitaal heeft gegeven voor de ontwikkeling van het project”, vertelt van Herwijnen.
“En vanuit de tuinders hebben we veel medewerking gekregen om ons project te kunnen realiseren op hun gietwaterbassin. Ook de gemeente Lingewaard was enthousiast. Omdat het project heel goed paste in de ambitie om NEXT Garden, het tuinbouwgebied waarin het gietwaterbassin ligt, klimaatneutraal te maken.”
Crowdfunding
In het project doen 90 mensen mee. De meeste zijn inwoners van Lingewaard en lid van de coöperatie. “Ze zijn verenigd in een informele vereniging van crowdfunders en participeren met een lening van gemiddeld € 2.000 voor een periode van 15 jaar”, legt van Herwijnen uit. “Mensen konden al deelnemen voor een bedrag van € 50, zodat ook de lagere inkomens konden meedoen. Na 5 jaar wordt de geldlening in termijnen van 10% van het geleende bedrag afgelost. Jaarlijks ontvangen de crowdfunders een vaste rente van 3% op hun geldlening.”
Besluitvorming
Hoe heeft de coöperatie zich georganiseerd om dit project te realiseren? Een projectgroep, waar naast Frans van Herwijnen ook Pieter Siekman en Stefan Peelen deel van uitmaken, heeft mandaat van de coöperatie gekregen om het proces te leiden en besluiten te nemen.
“Nadat we een omgevingsvergunning en een SDE+ beschikking hadden, hebben we een besloten vennootschap opgericht, die de projectfinanciering heeft geregeld en de opdrachten voor de realisatie aan de uitvoerende partijen heeft verstrekt. Twee leden van de projectgroep zijn bestuurders van Drijvend Zonnepark Lingewaard BV geworden. De coöperatie is houder van de prioriteitsaandelen in de BV en heeft daarmee de meeste zeggenschap”, aldus Van Herwijnen.
Andere aanpak dan zonnepark op land
Een drijvend zonnepark ontwikkelen vraagt om een andere aanpak dan een zonnepark op land. Van Herwijnen legt dat uit: “Denk allereerst aan de keuze van een drijvende onderconstructie. Toen wij met het ontwerp bezig waren was er maar één beproefd systeem op de markt: het Hydrelio systeem van Ciel et Terre. Inmiddels zijn er meerdere systemen waaruit een keuze gemaakt kan worden.”
“Voor de montage van het systeem is een werkhelling nodig op de oever. Hierop wordt het zonnepark in modules gemonteerd, en daarna ingevaren naar de definitieve locatie op het water. Voor installatie en onderhoud zijn looppaden nodig tussen de rijen zonnepanelen. Hiervoor worden drijvers gebruikt. Deze looppaden vormen geen stabiele ondergrond, waardoor installatie en onderhoud lastiger is. Bovendien moet je veel aandacht besteden aan de waterdichtheid van de mantelbuizen voor de bekabeling.”
Uit veiligheidsoverwegingen is het ook gewenst om altijd met minimaal twee monteurs op het zonneveld te werken, stelt Van Herwijnen. “Omdat de drijvers met panelen drijven op het water, kan een monteur bij een misstap in het vaak ijskoude water belanden. De andere monteur kan hem in zo’n situatie hulp bieden.” Van belang is dus voorzichtig te zijn bij werkzaamheden.
Tot slot heb je ook bij een drijvend zonnepark rekening te houden met het leven onder de panelen. Van Herwijnen: “Drijvende zonneparken op oppervlaktewater dieper dan vijf meter kunnen maximaal 10% van het wateroppervlak bedekken zonder de waterkwaliteit en de ecologische systemen in het water te beperken.”
Beren op de weg
Het feit dat Lingewaard Energie de eerste is die in Nederland een drijvend zonnepark ontwikkelde, maakte dat ze niet kon terugvallen op de ervaringen van anderen met soortgelijke projecten.
Van Herwijnen legt uit: “Met name de risico’s bij drijvende zonneparken waren onbekend, en moesten we vooraf zorgvuldig in beeld brengen. Het traject om tot projectfinanciering te komen heeft ruim een jaar geduurd. Maar ook de inschatting van de meeropbrengst van zonnepanelen door de afkoelende werking en reflectie van het water heeft tot veel discussies geleid bij de due diligence procedure van de bank.”
Ook na oplevering verloopt het niet altijd vlekkeloos. “Het bleek dat vogels die eerder nooit bij het gietwaterbassin gesignaleerd waren, ineens op de panelen gingen zitten en ze bedekten met vogelpoep, zodat de panelen minder produceerden. Om deze vogels op een diervriendelijke manier te verjagen, is een groene laser geplaatst. En tijdens een windhoos in juni 2019 en storm Dennis in februari 2020 heeft het zonnepark aan de westzijde schade opgelopen. Gelukkig waren wij hier goed voor verzekerd”, aldus Van Herwijnen.
Tips voor andere initiatieven
Wil je als energie-initiatief ook aan de slag met een drijvend zonnepark? Lingewaard Energie heeft de volgende tips voor je:
- Kies een drijversysteem dat stabiel op het water ligt, zodat onderhoudswerkzaamheden in het zonneveld eenvoudig kunnen worden uitgevoerd.
- Kies een drijversysteem waarbij de onderzijde van de zonnepanelen zo min mogelijk wordt bedekt en stralingsuitwisseling met het wateroppervlak mogelijk is.
- Zorg voor een oever waar een flauwe werkhelling gemaakt kan worden met een lengte van ca. 40 meter, om de modules te monteren.
- Zorg dat de oppervlakte van een drijvend zonnepark op proceswater (industrieel oppervlaktewater) niet meer is dan 50% van het oppervlak, en houd een afstand van ca. 10 meter tot de oever aan uit veiligheidsoverwegingen (vandalisme).
- Zorg dat de oppervlakte van een drijvend zonnepark op natuurlijk oppervlaktewater niet meer is dan 10% van het oppervlak, en de waterdiepte onder het drijvend zonnepark meer is dan 5 meter. Hiermee is de invloed op de waterkwaliteit en het ecologisch systeem minimaal.
- Kies een locatie op korte afstand van een aansluitpunt op het openbare net, om de aansluitkosten zoveel mogelijk te beperken.
- Maak indien mogelijk gebruik van een draaibaar systeem, zodat de opbrengst van de zonnepanelen hoger is. Lingewaard Energie heeft dat bij dit project niet toegepast, maar is dat bij een volgend project wel van plan.
- Ga voor de businesscase uit van een meeropbrengst van 5% t.o.v. een grondgebonden systeem.
- Zorg voor een voorziening (bijv. een groene laser) waarmee je voorkomt dat vogels op de panelen gaan zitten en deze vol poepen. Of ga uit van een helling van minstens 20 graden van de zonnepanelen, zodat vogels er niet op gaan zitten.
Op naar het volgende project
De mensen van Lingewaard Energie zitten niet stil. In het verleden ontwikkelden ze naast het drijvende project een tiental zonnedaken, en zijn ze actief met energiebesparingsprojecten. Ook staan er weer nieuwe projecten op de planning. Van Herwijnen: “Op dit moment zijn we bezig met plannen voor een tweede drijvend (draaibaar) zonnepark op een grote plas in Huissen, een grondgebonden zonnepark (3 ha) in Bemmel en een zonthermisch veld (4 ha) in Huissen.”
Foto's: Coöperatie Lingewaard Energie
