Te maken met netcongestie bij je zon- of windproject? Twee oplossingsrichtingen

a) Vind de oplossing in je eigen project

Je hebt als initiatiefnemer zelf mogelijkheden om in je project met congestie om te gaan. We lichten twee projecten uit die als voorbeeld kunnen dienen.

Vrijstad Energie: verticale zonnepanelen

Vrijstad Energie realiseerde in 2022 een zonneweide met zonnepanelen die verticaal geplaatst zijn. Het gaat om een innovatief zonnepanelensysteem, bestaand uit twee zogenaamde bifacial panelen boven elkaar. Deze glas-glaspanelen kunnen aan twee kanten energie opvangen.

Dankzij de oost-west-plaatsing is de energieopwek veel gelijkmatiger dan bij een standaard zuid-opstelling, die het energienet meestal rond het middaguur met een pieklevering belasten. Netbeheerders juichen deze ogenschijnlijke makkelijke oplossing toe, omdat de druk op het net door de andere opstelling afneemt.

• Lees ook: Eerste coöperatieve project met verticale zonnepanelen staat in Culemborg

Zeeuwind: lokaal congestiemanagement in samenwerking met netbeheerder

Bij de Zeeuwse coöperatie Zeeuwind vinden we het eerste voorbeeld van een initiatiefnemer die samen met de netbeheerder congestiemanagement toepast.

In de gemeente Tholen heeft de coöperatie sinds 2010 vier windmolens staan, waar ze samen met een agrarisch bedrijf eigenaar van is. Het elektriciteitsnet in de gemeente heeft echter beperkte capaciteit en zit sinds 2020 officieel vol. Tot 2027 – wanneer het net wordt uitgebreid – kunnen er geen nieuwe opwekprojecten meer op aangesloten worden. Ook geen zonnepanelen van huishoudens.

Om voor de tussentijd een oplossing te vinden, zit netbeheerder Stedin met grootverbruikers om tafel met de vraag of ze tijdelijk hun opwekcapaciteit willen beperken, zodat de kleintjes weer aangesloten kunnen worden. In andere woorden: kunnen we de ruimte op het net herverdelen? 

Zo kwam Stedin ook met Zeeuwind en de agrariër in gesprek. Samen hebben ze afspraken gemaakt en een overeenkomst getekend volgens de nieuwe Netcode elektriciteit. De windmolens leveren minder terug, maar Zeeuwind en de agrariër ontvangen daar een vergoeding voor. Ondertussen kunnen andere mensen in het gebied hun zonnepanelen wel gewoon aansluiten op het net. Win-win dus. En vanaf 2027 kan iedereen in Tholen gewoon weer volop groene stroom opwekken.

Type overeenkomsten

Stedin biedt twee standaardcontracten aan voor congestiemanagement: een capaciteitsbeperkingscontract en een redispatch-contract. Het verschil is vooral het moment waarop de netbeheerder een oproep kan doen tot terugregelen of afschakelen van de opwek van duurzame energie.

Bij het capaciteitsbeperkingscontract komt een afroep voor de volgende dag, bij een redispatch-contract wordt bijsturing op de dag zelf vereist. Beide contracten houden rekening met de sluitingstijden van de energiemarkten (de zogenaamde day ahead markt, 12:00 uur de voorgaande dag).

De leverancier krijgt van Stedin altijd een vergoeding voor misgelopen inkomsten. Bij een capaciteitsbeperking is dat de dagmarktprijs (EPEX SPOT) voor gemiste opwek, bij redispatch blijft de opbrengst behouden zonder dat daar elektriciteitsproductie tegenover staat. Zo wordt het risico op onbalans weggenomen.

Duurzame energietransitie

“Meedoen aan congestiemanagement is voor ons een logische keuze”, aldus Teus Baars, directeur/bestuurder bij Zeeuwind. “Het helpt om de netcapaciteit efficiënter te benutten en het elektriciteitsnet voor iedereen zo toegankelijk mogelijk te houden. Zo dragen we nu in samenwerking met Stedin ons steentje bij aan een duurzame energietransitie. Alles gebeurt ook in redelijkheid: Stedin bewaakt de verhouding tussen het beperken van bestaande klanten en het aansluiten van nieuwe klanten. Uitgangspunt daarbij is dat bestaande aangesloten klanten nooit teveel worden begrensd ten behoeve van nieuwe klanten.”

• Lees hier meer over Stedin's contracten voor congestiemanagement
• Lees ook ons artikel: Tig mogelijkheden om netcongestie te omzeilen met zonne-energieprojecten

b) Leg het probleem terug bij de netbeheerder

Je kunt dus je eigen project aanpassen, maar Leon Straathof van Energie Samen stelt dat je het probleem ook terug kan leggen bij de netbeheerder. Want is er eigenlijk wel netcongestie? 

"Netbeheerders slaan steeds vaker alarm over netcongestie, terwijl de netten echt nog niet voortdurend overbelast zijn", zegt Straathof, die als adviseur bij de landelijke koepelcoöperatie en belangenorganisatie voor duurzame energiecollectieven werkt.

“Er is nog vrijwel nergens sprake van fysieke congestie. Als dat ergens in de toekomst slechts een half uur per jaar optreedt, weigert de netbeheerder nu al transport aan te bieden aan alle nieuwe productie-installaties. Terwijl dit eenvoudig te voorkomen is door de productie op zo’n moment terug te regelen tegen vergoeding. Als coöperatie of projectontwikkelaar moet je een transportweigering van een netbeheerder dus niet accepteren”, aldus Straathof. 

Fysieke congestie nog zeldzaam

Straathof wijst op het nog relatief onbekende Codebesluit congestiemanagement, een set nieuwe regels die congestiemanagement sinds 25 november 2022 verplicht stelt.

“De strekking ervan is dat alleen aantoonbare fysieke congestie een legitieme reden is voor netbeheerders om transport te weigeren. Ze zijn verplicht om eerst een capaciteitsbeperkingscontract aan te bieden om fysieke congestie te voorkomen. Tot aan de technische grens van 150% van de beschikbare capaciteit moeten netbeheerders transport aanbieden. Voorwaarden zijn wel dat de betaalde vergoedingen jaarlijks niet een vastgesteld maximum overschrijden en dat aangesloten hernieuwbare producenten de ongewenste pieken terugregelen. Netbeheerders die nu transport weigeren, overtreden dus de regels.”

Meer energieopwekking nodig

Waar congestiemanagement nu nog vooral wordt toegepast op het hoogspanningsnet, vindt Straathof dat dit zo snel mogelijk moet worden uitgebreid naar midden- en laagspanningsnetten.

“Hernieuwbare opwekkers moeten eraan meewerken en dat kunnen ze ook. Gezien het feit dat de netcapaciteit in de toekomst wel degelijk tekort gaat schieten, moeten netbeheerders de terugregelcapaciteit van hernieuwbare opwekkers omarmen. Uiteindelijk gaan we met zijn allen meer elektriciteit verbruiken en hebben we alle duurzame energieopwekking heel hard nodig.”