Over het onderzoek

Een project voor een collectieve warmtevoorziening is een initiatief waarbij verschillende stakeholders, waaronder burgers, samen voorzieningen ontwikkelen om duurzame warmte op te wekken en te leveren aan een woning of gebouw. Hieronder vallen initiatieven waarbij wijken en dorpen van het aardgas af gaan, die biogas opwekken en terugleveren en die een warmtenet met een warmtebron ontwikkelen.

We houden bij wat de status van een project is, omdat het belangrijk is om te weten in welke fasen en onder welke omstandigheden projecten voor collectieve warmtevoorzieningen wel of niet succesvol zijn. We verdelen projecten in actief, niet-actief en stopgezet.

• Actief betekent dat er in het afgelopen jaar gecommuniceerd is over het project of dat er gebeurtenissen zijn geweest.
• Niet actief betekent dat een project niet definitief is stopgezet, maar bijvoorbeeld is vertraagd of het afgelopen jaar geen ontwikkelingen heeft doorgemaakt.
• Stopgezet betekent dat er expliciet is vermeld dat het project is stopgezet, of dat het project al meer dan drie jaar niet actief is. Dit kan bijvoorbeeld zijn omdat het project niet haalbaar is gebleken in verkennend- of haalbaarheidsonderzoek.

Onder een burgerenergiecollectief verstaan we een groep burgers die zich in collectief verband organiseert, met de bedoeling om samen te werken aan verduurzaming van de lokale energievoorziening en daartoe gericht initiatieven neemt.

Dit omvat activiteiten gericht op energieopwekking, energiebesparing, energielevering, collectieve inkoop of opdrachtgeverschap en andere energiegerelateerde activiteiten. Het collectief richt zich daarbij op de eigen leefomgeving en gemeenschap (wijk, dorp, stad of regio) en combineert energiedoelen met sociale, maatschappelijke en economische doelen.

De Lokale Energie Monitor registreert collectieven met een rechtsvorm. De meeste zijn een coöperatieve vereniging UA, sommige een vereniging of stichting. We gebruiken de verzamelterm energiecoöperatie voor alle burgercollectieven met een juridische rechtsvorm.

Met collectieve zonprojecten bedoelen we alle zonnedaken, zonneparken, drijvende zonnevelden en andere zonne-energieprojecten die burgers in collectief verband ontwikkelen, beheren en in eigendom hebben, waarin zij financieel participeren en waarbij de zonnepanelen zijn geplaatst op het dak of de grond van een derde partij. Crowdfundingprojecten waar geen bewonerscollectieven bij zijn betrokken, laten we buiten beschouwing. 

Met collectieve wind bedoelen we alle windprojecten die burgers (particulieren, bewoners) in collectief verband ontwikkelen, beheren en in eigendom hebben en waarin ze financieel participeren.

Een coöperatie of coöperatieve vereniging is een bedrijfs- of ondernemingsvorm én een vereniging met leden, die de mogelijkheid biedt om als collectief te ondernemen vanuit een gedeelde doelstelling en (stoffelijk) belang.

Samenwerkingsverbanden van coöperaties. De leden zijn coöperaties. Deze tellen we niet mee in het totaal aantal coöperaties.

Bij coöperatieve energieprojecten investeren de leden van de coöperatie samen in het windpark, zonnedak of zonnepark. Het is een vorm van financiële participatie. De manier waarop dat gebeurt verschilt. Meestal haalt de coöperatie geld op bij haar leden en leent ze daarnaast bij een bank of fonds. De coöperatie is (mede-)eigenaar van de installatie (of van de bv waarin de installatie is ondergebracht). De leden van de coöperatie hebben zeggenschap over de projectontwikkeling en exploitatie, én over de besteding van de opbrengsten.

De opbrengsten (na aftrek van kosten) komen beschikbaar:

• als rendement voor de leden die mee-investeren (en voor andere investeerders),
• voor investeringen in nieuwe projecten,
• voor de omgeving.

In de Lokale Energie Monitor maken we onderscheid tussen twee typen energiecoöperaties:

1. Lokale energiecoöperaties: Coöperaties die zich primair richten op de eigen leefomgeving en gemeenschap (wijk, dorp, stad of regio). Ze hebben een brede energiedoelstelling die ze combineren met sociale, maatschappelijke en economische doelen.Ze ontwikkelen meerdere projecten en activiteiten.
   
   Energiecoöperaties worden ook wel energiegemeenschappen, gemeenschapscoöperaties, of, als ze ook andere doelen (duurzaamheid, zorg e.d.) nastreven, gebiedscoöperaties genoemd. De leden zijn burgers en bedrijven.
   
   Warmte-initiatieven rekenen we tot de lokale energiecoöperaties.
    
2. Productiecoöperaties: Coöperaties die zich primair richten op de ontwikkeling en exploitatie van één project of één type project. Ze worden ook wel aangeduid als opwek-, project- of doelcoöperaties. Vaak zijn dit coöperaties met zonnedaken die gebruik maken van de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking of de oude postcoderoosregeling. 
   
   De leden zijn burgers en bedrijven. De initiatiefnemers kunnen bewoners zijn, maar ook projectontwikkelaars, lokale bedrijven, VvE’s of ontwikkelaars van projecten voor huurders van een woningcorporatie.
   
   Ze worden ook opgericht door lokale energiecoöperaties die hun productieprojecten in een aparte rechtsvorm willen onderbrengen. In dat laatste geval tellen we de productiecoöperatie niet mee in het totaal aantal coöperaties om dubbeltelling te voorkomen.

Met een warmte-initiatief doelen we op een initiatief van bewoners die zich in collectief georganiseerd verband bezighouden met de warmtetransitie in de eigen woonomgeving (buurt, wijk, gemeente of regio). Ze zijn zelfsturend en werken samen aan een collectieve warmtevoorziening, collectief opdrachtgeverschap en/of behartigen de belangen van bewoners bij de planvorming van de gemeente. Zij gaan nog een stap verder dan de energiecoöperaties die zich richten op energiebesparing in individuele woningen.

Meestal is bij een warmte-initiatief de samenwerking georganiseerd in een coöperatie. 

We beperken ons in deze monitor tot burgerinitiatieven met relatief concreet uitgewerkte plannen. We volgen een initiatief zodra het zich in het openbaar profileert als lokaal warmte-initiatief.

Dat wil zeggen:

• Het houdt zich bezig met het warmtevraagstuk.
• Het maakt zich bekend met een eigen naam.
• Het heeft concreet uitgewerkte plannen.
• Het heeft meerdere activiteiten in de wijk of buurt georganiseerd.
• Het communiceert in het openbaar over zijn plannen.
• Het informeert wijkbewoners en andere belangstellenden via een eigen website, sociale media en/of andere (lokale) media.

In de monitor rekenen we het vermogen (en de productie) toe aan de eigenaren van een wind- of zonnepark naar rato van de aandelenverhoudingen. Als er sprake is van gedeeld eigendom en één van de eigenaren-aandeelhouders is een lokale coöperatie, dan rekenen we het coöperatief eigendom toe op basis van de hoeveelheid aandelen van de coöperatie. Als er ook andere lokale partners mede-eigenaar zijn, zoals een agrariër, ondernemer, gemeente of waterschap, dan telt hun aandeel mee als lokaal eigendom.

Voorbeelden toerekening:

• Een zonnepark dat voor 50% eigendom is van een lokale coöperatie met leden uit de omgeving en voor 50% van een private niet-lokale ontwikkelaar is 50% coöperatief eigendom en 50% lokaal eigendom. 
   
• Een zonnepark dat voor 50% eigendom is van een lokale coöperatie met leden uit de omgeving, en voor 50% van een lokale partner (bedrijf, gemeente, waterschap, e.d) is 50% coöperatief eigendom en 100% lokaal eigendom. Alle eigenaren zijn lokaal én iedereen uit de omgeving kan meedoen, inclusief omwonenden via de coöperatie.