We zien dit jaar weinig tot geen verandering in het aantal coöperaties dat met energiebesparing actief is. Er wordt door coöperaties met name ingezet op energieprestatieadvies en informatievoorziening. De gemeente speelt een grote rol op het gebied van samenwerking en financiering van maatregelen. Meer dan de helft van de coöperaties die actief is in energiebesparing houdt de behaalde resultaten bij.
Trend energiebesparing
Van de 317 coöperaties die de vragen over dit thema hebben ingevuld, gaven 141 coöperaties aan dat zij projecten hebben lopen op het gebied van energiebesparing.
Juist met de energiecrisis was te verwachten dat veel (meer) coöperaties met dit thema aan de slag zouden gaan. Mogelijk doen coöperaties een stap terug omdat gemeentes meer verantwoordelijkheid nemen. Dit is echter niet bevestigd.
Naast besparingsacties van coöperaties zelf, is er dit jaar voor het eerst een collectieve landelijke campagne gelanceerd: Samen de winter door.
Energiebesparingsactiviteiten
Coöperaties houden zich bezig met het aanbieden van ondersteuning en advies op het gebied van energiebesparing aan zowel leden als niet-leden. Deze activiteiten zijn hieronder in figuur 3 weergegeven. We zien dat er met name wordt ingezet op energiecoaches en/of energieprestatieadviseurs (72), soms in samenwerking met het lokale energieloket.
Bij energiecoaches of het energieloket kunnen mensen terecht met hun eerste, laagdrempelige vragen terwijl een energieadviseur advies op maat voor een woning kan leveren. Aan dit laatste zijn vaak kosten verbonden.
Informatievoorziening
Verder wordt met digitale en fysieke informatiebijeenkomsten (95) en via de website (92) gewerkt aan informatievoorziening voor bewoners. Ook zijn er initiatieven die via flyers of gesprekken op straat aandacht vragen voor energiebesparingsmaatregelen.
Verder worden er energiebesparingskits met meetapparatuur zoals infraroodscanners en elektriciteitsmeters in bruikleen gegeven (73), zodat mensen zelf aan de slag kunnen met energiebesparing.
Tot slot zijn er projecten op het gebied van energiearmoede (44), het collectief inkopen van isolatie en andere besparingsmaatregelen (34) en projecten in samenwerking met of voor de sociale-huursector (24).
Overig
In de enquête was het mogelijk om een eigen antwoord in te vullen. Twee genoemde activiteiten zijn:
- Het aanbieden van een groepsmeter, waarmee een blok, wijk of dorp kan monitoren hoeveel energie er collectief wordt opgewekt en verbruikt.
- Het inzetten van energieconciërges en vergelijkbare experts, waarbij een team bij mensen thuis eenvoudige energiebesparende maatregelen komt installeren.
Uitgelichte initiatieven
FIXbrigade
Wat als je zelf geen energiebesparende maatregelen kunt nemen? Vanwege financiële redenen, omdat je niet handig bent of niet weet waar je moet beginnen. Dan kan de FIXbrigade bij je langskomen. Het initiatief van duurzaamheidsorganisatie Jungle Amsterdam ging in 2018 van start en behaalde dit jaar meermaals het nieuws.
De FIXbrigade leidt ook nieuwe ‘fixers’ op. Met een landelijke stichting wordt nu gewerkt aan het mogelijk maken van FIXbrigades in andere gemeenten. Er zijn in Nederland meerdere, vergelijkbare initiatieven met energieconciërges.
De FIXbrigade is een praktisch antwoord op de stijgende gasprijzen en het uitblijven van het isoleren van sociale huurwoningen door woningcorporaties. Voor mensen in Amsterdam-Oost die minder dan 140% van het minimumloon verdienen is de hulp van de FIXbrigade van Jungle gratis.
- Lees meer op de landelijke website van de FIXbrigade
Samen de winter door
Op initiatief van OM | Nieuwe Energie, Deltawind en Energie Samen is in 2022 de campagne Samen de winter door gestart. Het doel van de campagne is om mensen laagdrempelig te helpen bij het besparen van energie. Op 19 november vond de kick-off plaats, waarbij er door heel Nederland op ruim 90 locaties mensen bijeen kwamen.
Deelnemers krijgen uitleg, tips en een informatiepakket over energiebesparing en de vraag om minstens twee andere mensen te helpen. Het is de eerste keer dat in Nederland zo veel energiecoöperaties samenwerken aan een gezamenlijk doel: energiebesparing.
Samenwerking
In de enquête hebben we gevraagd naar de samenwerkingspartners op het gebied van energiebesparing. In figuur 3 zijn de antwoorden weergegeven.
Energiecoöperaties zijn vaak betrokken bij energiebesparing in de gemeente. In enkele gevallen zijn zij zelfs volledig verantwoordelijk voor energiebesparing in de gemeente. 120 respondenten noemen de gemeente als samenwerkingspartner.
Energieloketten en besparingsadviseurs komen op de tweede (49) en derde (45) plek. Met het bedrijfsleven (34) en de energieleveranciers (28) wordt minder vaak samengewerkt.
In aanvulling op de opties in de enquête is door energiecoöperaties ook een aantal andere samenwerkingspartners benoemd. Dit zijn bijvoorbeeld andere coöperaties en koepelorganisaties, buurtcentra, wijkverenigingen en andere lokale initiatieven of voorzieningen, woningcorporaties en de provincie.
Achtergrondinformatie
Fusie Hoom en Energie Samen
In januari 2022 zijn coöperatie Hoom en belangenorganisatie Energie Samen gefuseerd en verdergegaan als één organisatie. Hoom hielp als landelijke coöperatie bewoners en gemeenten om gezamenlijk woningen te verduurzamen. Bijvoorbeeld door energiecoaches op te leiden en expertise te delen.Buurtwarmte is een dienst van Energie Samen die zich richt op de warmtetransitie op wijk- en buurtniveau.
Dankzij de fusie kan volledige ondersteuning voor een coöperatieve aanpak voor aardgasvrije wijken worden aangeboden. Inmiddels zijn er al ruim 3000 energiecoaches opgeleid. Coöperaties maken hier dankbaar gebruik van.
- Zie hoom.nl
Financiering van besparingsmaatregelen
Coöperaties worden in sommige gevallen gefinancierd om energiebesparingsactiviteiten in hun werkgebied uit te voeren, vooral door gemeentes. In sommige gevallen komen bijdragen van de provincie, een woningcorporatie of andere organisatie.
Daarnaast wordt soms de vaste bijdrage van leden of huishoudens gebruikt om de activiteiten te financieren. De activiteiten worden ook betaald uit de opbrengst van de energieverkoop. Het bedrijfsleven draagt in enkele gevallen bij.
Monitoring van besparingsactiviteiten
Over het opwekken van energie zijn vaak veel cijfers beschikbaar. Maar het monitoren van de resultaten van energiebesparing is lastiger. Toch zien we dat 67% van de 136 coöperaties die deze vraag heeft beantwoord, deze resultaten bijhoudt. De wijze waarop dit wordt bijgehouden verschilt van een eenvoudige tabel tot zeer uitgebreide monitoringsrapportages.
Rapporteren over de resultaten van energiebesparing kan een energiecoöperatie helpen bij het inzichtelijk maken van haar impact. Wanneer de verschillende resultaten worden gecombineerd, kan het ook inzicht geven in de effectiviteit van communicatiewijzen of campagnes. Monitoring kan ook worden ingezet om subsidies te verantwoorden.