Biodiversiteit: wat is het en waarom is het zo belangrijk?
Het geheel van al het leven en alle biologische systemen in een gebied wordt ook wel biodiversiteit genoemd. Het reikt van schimmels tot walvissen; van microscopisch DNA tot het schaalniveau van ecosystemen. Tot nog toe heeft de mens op aarde 4 miljoen levensvormen ontdekt en beschreven. Maar de totale biodiversiteit wordt nog tien keer zo groot geschat. Dat betekent dat we nog zo'n 36 miljoen soorten hebben te ontdekken.
Alhoewel biodiversiteit in eerste instantie een ecologisch begrip is, heeft biodiversiteit ook een ethische betekenis: als je stelt dat eigenlijk niets waardevoller is dan het leven, is de waarde van al het leven praktisch onschatbaar. In die optiek is de biodiversiteit, meer nog dan de levenloze grondstoffen, de grootste rijkdom van de aarde. Verlies aan biodiversiteit is dus een waardevermindering en simpelweg onwenselijk.
Biodiversiteitsverlies
Toch is afname van biodiversiteit al realiteit. Door menselijk handelen, zoals ontbossing en grootschalige landbouw, is deze wereldwijd al met 30% afgenomen. Het betekent dat miljoenen levensvormen zijn uitgestorven, nog voor de mens ze zelfs maar heeft ontdekt. Helaas wordt verwacht dat deze afname ook in de toekomst zal doorzetten. Want juist klimaatverandering kan leiden tot een dramatisch verlies aan biodiversiteit. Niet voor niets is de ijsbeer het icoon dat ons waarschuwt voor het smelten van de Noordpool. Als de ijsvlakten van de Noordelijke IJszee zijn verdwenen, kan de ijsbeer niet langer op zeehonden jagen. De kans is dan groot dat het dier (in de natuur) zal uitsterven.
De ijsbeer is voor velen een van de meest aansprekende diersoorten op aarde en het mogelijke uitsterven roept dan ook veel weerstand op. Maar de ecologische gevolgen van het smelten van de Noordpool gaan veel verder dan het verdwijnen van een enkele diersoort. Als het hele gebied ijsvrij raakt, verdwijnt daarmee een heel ecosysteem. Alle diersoorten die zich over miljoenen jaren hadden aangepast aan de unieke leefomstandigheden wacht dan een even onzekere toekomst als die van de ijsbeer.
Kwetsbare ecosystemen
Behalve de Noordpool zijn ook andere ecosystemen erg kwetsbaar, bijvoorbeeld koraalriffen die worden bedreigd door verzuring van de oceanen. Temperatuurstijging zorgt voor verschuiving van vegetatiezones naar koelere gebieden. Daarbij bestaat de kans dat veel soorten in de knel komen, bijvoorbeeld door oceanen, bergketens, of doordat de mens grote delen van de ruimte in beslag heeft genomen, zoals in West-Europa het geval is. Het tempo waarin de vegetatiezones opschuiven kan bovendien dusdanig hoog zijn, dat sommige soorten het niet kunnen bijbenen. Één graad temperatuurstijging zorgt al voor een verschuiving van de vegetatiezones van 100 kilometer. Unieke ecosystemen in berggebieden zullen verdwijnen bij een temperatuurstijging van twee of meer graden.
Ontbossing
Klimaatverandering kan nog op een andere, indirecte manier bijdragen aan het verlies van biodiversiteit. Wanneer in de zoektocht naar duurzame energie wordt ingezet op biobrandstoffen, zal de vraag naar energiegewassen sterk stijgen, waarvoor het bestaande landbouwgebied te klein zal zijn. Naast onwenselijke concurrentie met voedselproductie, zal dit zorgen voor de aanleg van extra akkers ten koste van verdere ontbossing. Naast verlies aan biodiversiteit heeft dit ook een vergroting van de CO2-uitstoot tot gevolg (ontbossing zorgt voor 20% van de wereldwijde uitstoot).
Meer weten? Bekijk hier een animatie over biodiversiteit van het Planbureau voor de Leefomgeving:
