Juridische aspecten van de SCE

Een coöperatie is een bij notariële akte als coöperatie opgerichte vereniging, van minimaal twee personen. De coöperatie moet worden ingeschreven in het handelsregister. Volgens artikel 54 lid 2 Boek 2 BW moet de naam van een coöperatie het woord ‘coöperatief’ bevatten. Ook moet er aan het eind van de naam de letters W.A. (wettelijke aansprakelijkheid), B.A. (beperkte aansprakelijkheid) of U.A. (uitgesloten aansprakelijkheid) staan (art. 2:54 lid 2 BW). De coöperatie moet met haar leden een ledenovereenkomst sluiten.

Bij een coöperatie U.A. zijn leden niet hoofdelijk aansprakelijk voor eventuele verliezen van de coöperatie. Ook bestuursleden van een coöperatie U.A. kunnen in beginsel niet aansprakelijk worden gesteld. Wel geldt voor hen de zogenaamde anti-misbruikwet: bij opzet of grove nalatigheid bij faillissement en het niet betalen van belastingen en sociale premies kan de bestuurder in privé wel aansprakelijk worden gesteld.

In beginsel hoeft een coöperatie of VvE slechts twee leden te hebben. Om met de aanzienlijke (vaste) kosten en het beperkte rendement dat de regeling biedt, toch rendabel te zijn, zal in de praktijk meestal een groter aantal deelnemers nodig zijn om voldoende draagkracht te creëren en afdoende financiële middelen ter beschikking te hebben. Voor financiering vanuit de subsidieregeling coöperatieve energieopwekking dient per projectlocatie minimaal 1 lid per 5 kW opgesteld vermogen te zijn voor zon- en windenergie. Voor waterkracht geldt 1 lid per 1 kW opgesteld vermogen.

Raadpleeg voor meer informatie over administratieve lasten voor de coöperatie naar vraag "Welke administratieve lasten zijn er voor de collectieven?"

Raadpleeg voor meer informatie over financiering veel gestelde vragen over financiële aspecten 

Indien u geen eigenaar bent van de locatie, dan moet er een recht van opstal worden gevestigd. Het is een voorwaarde voor subsidieverlening dat de opwekinstallatie in eigendom is van de coöperatie. Voor eigendom wordt het volgende vereist:

Elk project moet een recht van opstal afsluiten met de locatie-eigenaar om het eigendom veilig te stellen. Een gevestigd recht van opstal betekent niet dat de dakeigenaar niks meer op zijn eigen dak mag plaatsen.

In het geval er sprake is van erfpacht, dan volstaat een huur- en/of gebruikersovereenkomst. Als een energiecoöperatie de installatie wil realiseren op een dak dat in eigendom is van een VvE, is een huur- of gebruiksovereenkomst ook voldoende.

Financial lease met eigendom is in de SCE tevens toegestaan, mits de lease dezelfde periode als de subsidieperiode omvat.

De SCE is bedoeld voor lokale coöperatieve opwek. Er zijn specifieke spelregels toegevoegd om dit lokale en coöperatieve karakter zeker te stellen. De belangrijkste voorwaarden zijn:

• Aanvraag is mogelijk voor een coöperatie of een VvE.
• Leden in de coöperatie hebben ieder één stem in de ALV. Leden in de VvE hebben al een methodiek voor stemmen (via een andere verdeelsleutel).
• Deelnemers aan projecten hebben zelf een kleinverbruikersaansluiting (dus t/m 3 x 80 A).
• Deelnemers kunnen particulieren of rechtspersonen zijn.
• Deelnemers hebben op het moment van deelname voor de subsidie een adres in de postcoderoos van het betreffende project (dus het centrale viercijferige postcodegebied en de direct aangrenzende gebieden).
• Per adres één lid.
• Per projectlocatie dient er minimaal één lid per 5 kW (zon en wind). Zijn er meerdere projecten op één locatie dan moeten deze uit verschillende leden bestaan.

Ja. De regeling geldt voor coöperaties en Verenigingen van Eigenaren (VvE). De productie-installatie mag een grootverbruikersaansluiting hebben. Het gaat erom dat de individuele leden van de VvE (of coöperatie) kleinverbruikersaansluitingen hebben. Dat is waarschijnlijk wel het geval. 

Nee, de gehele installatie moet nieuw zijn, dus geen tweedehands onderdelen. Bovendien mogen er niet eerder financiele verplichting voor zijn aangegaan. Een opdrachtbevestiging mag wel, maar dan wel met een ontbindende voorwaarde. Daarnaast mag mag er van rijkswege geen financiële tegemoetkoming in het spel zijn, niet in het verleden en ook niet in de toekomst. Als de vorige eigenaar rijkssubsidie ontvangen heeft, bijvoorbeeld SDE+ of EIA, komt de installatie niet in aanmerking voor de regeling. Stapeling van rijkstegemoetkoming is dus niet toegestaan, tenzij die voor iets anders dan energieproductie verleend is, zoals bijvoorbeeld werkgelegenheid. Provinciale en gemeentelijke subsidies zijn wel toegestaan.

Bedrijven kunnen ook lid worden van een coöperatie en deelnemen in een SCE-project. Als voorwaarde geldt wel dat ze een kleinverbruikersaansluiting moeten hebben en gevestigd zijn in het postcoderoosgebied.

Voor scholen, verenigingen en stichtingen gelden dezelfde regels als voor particulieren. Zij kunnen dus deelnemen in een SCE-project. Als voorwaarde geldt wel dat ze een kleinverbruikersaansluiting hebben en gevestigd zijn in het postcoderoosgebied.

Dit is een overeenkomst tussen het lid en de coöperatie waarin de rechten en plichten van de coöperatie en het lid nader worden vastgelegd. De ledenovereenkomst is een aparte overeenkomst die geldt naast wat is geregeld ten aanzien van het lidmaatschapsrecht in de statuten van de coöperatie. De wet schrijft voor dat deze ledenovereenkomst moet bestaan. Over de inhoud ervan zegt de wet verder niets. De leden en de coöperatie hebben dan ook een grote mate van vrijheid rond de inhoud van de ledenovereenkomsten.

Een deelnemersovereenkomst of participatieovereenkomst legt de afspraken vast waaronder een deelnemer deelneemt in het project. Omdat niet alle leden deelnemer zijn, zal het een andere overeenkomst zijn dan de ledenovereenkomst. Wel adviseren wij deelname in het project te koppelen aan lidmaatschap van de coöperatie. In de deelnemersovereenkomst kun je opnemen dat een deelnemer ook direct lid wordt, het geldt dan dus ook direct als ledenovereenkomst voor de deelnemers.

De SCE legt niets vast ten aanzien van de inhoud van de deelnemersovereenkomst, behalve dat het de financiële inleg van de deelnemer beschrijft. In de overeenkomst moeten naam en adres worden benoemd voor de aan RVO aan te leveren lijst van deelnemers.

Om voor de regeling in aanmerking te komen, moet een aantal zaken in de statuten zijn vastgelegd. Dit zijn, behalve naam, adres, doel van de coöperatie, vereisten voor het lidmaatschap, wijze van benoeming en ontslag van het bestuur, onderlinge verplichtingen van de leden en de coöperatie en bestemming van het liquidatiesaldo, evenals de vereisten voor de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking. Wanneer deze zaken nog niet in de statuten zijn vastgelegd, kan het nodig zijn de statuten aan te passen. Ook bij wijziging van de bepalingen in de Subsidieregeling kan het nodig zijn de statuten aan te passen. 

Leden van een coöperatie kunnen zelf kiezen welke verantwoordelijkheid zij willen dragen. Zij kunnen, als zij willen, in de statuten van de coöperatie iedere verplichting van de leden of oud-leden om in een tekort bij te dragen, uitsluiten of tot een maximum beperken. De leden kunnen hierop alleen een beroep doen, indien de coöperatie aan het slot van haar naam de letters U.A. (uitsluiting van aansprakelijkheid), en in het tweede geval de letters B.A. (beperkte aansprakelijkheid) heeft geplaatst. Voor een coöperatie met de letters W.A. (wettelijke aansprakelijkheid) geldt dit niet.
 
De leden van de coöperatie worden door de keuze voor de rechtsvorm coöperatie of VvE, indien voorzien van de letters U.A. of B.A., beschermd tegen rechtstreekse vorde­ringen met betrekking tot de installatie en de uitkering aan leden. Vaak zijn lokale coöperaties opgericht met een uitgesloten aansprakelijkheidsbepaling. Dit betekent dat de leden geen hoofdelijke aansprakelijkheid hebben voor de verliezen van de coöperatie, met uitzondering van het geld dat ze hebben ingelegd in de coöperatie.
 
Een coöperatie treedt op als een bedrijf, heeft verregaande zorgplicht naar haar leden en moet risico’s dan ook goed managen en communiceren. Burgers die instappen vertrouwen de coöperatie en dat vertrouwen mag niet worden geschonden. Dit betekent ook dat de coöperatie kan worden aangesproken als door haar toedoen een subsidiebeschikking wordt ingetrokken. Deelnemers blijven dan recht houden op hun uitkering die dus wordt verhaald op de coöperatie. De coöperatie of VvE zal met de leden verdere afspraken maken over de wijze waarop een dergelijke naheffing op de leden kan worden verhaald, bijvoorbeeld in het geval dat een lid onjuiste informatie heeft verstrekt.

• Lees meer over consumentenbescherming

• Voor zover de algemene ledenvergadering daarmee akkoord gaat, kan er voor worden gekozen om als VvE deel te nemen met een deel van de leden. De niet deelnemende leden hebben dan een aandeel van nihil in de verdeelsleutel.
   
• Kijk naar de splitsingsakte waarin ook het reglement van de VvE is opgenomen. Ook als de akte hier ruimte voor biedt, kan het handig zijn om dit toch heel goed te regelen, zodat het besluit voor een gezamenlijke opwekinstallatie niet op een later moment teruggedraaid kan worden.
   
• Een VvE kan een aparte coöperatie oprichten met de eigenaren die wél willen deelnemen. De nieuw op te richten coöperatie zou als beperking kunnen hebben dat alleen leden van de VvE deel mogen nemen. De VvE en de nieuwe coöperatie kunnen een personele unie tot stand brengen waardoor het bestuur van de VVE en het bestuur van de coöperatie bestaan uit dezelfde personen. Deze optie is vaak handiger dan de splitsingsakte aanpassen.

Het recht van opstal is een beperkt recht waarbij de rechthebbende (de coöperatie of VvE) gebouwen of werken (installaties) mag aanbrengen op de onroerende zaak van een ander (gebouw of land), waarbij deze niet automatisch door natrekking eigendom worden van de eigenaar van de onroerende zaak (natrekkingsrecht). Met een recht van opstal kan die rechthebbende, bijvoorbeeld de coöperatie of VvE, dus zonnepanelen of een windmolen in eigendom hebben zonder dat hij eigenaar is van de grond of het gebouw waarop ze staan. Bij een opstalovereenkomst heeft de eigenaar van de onroerende zaak de plicht om de installatie te dulden en ook vrij van schade en hinder te houden. De opstalnemer stelt zich aansprakelijk voor de schade die door de opstal ontstaat.

Een recht van opstal wordt door middel van een notariële akte ingeschreven in het kadaster. In de opstalovereenkomst wordt alle relevante kadastrale informatie opgenomen.

Het recht van opstal kan op verschillende manieren teniet worden gedaan, bijvoorbeeld door het niet betalen van de huur of retributie voor de opstal of het verlopen van de vastgelegde termijn. Na het verloop van het recht van opstal zal de coöperatie of VvE de onroerende zaak waar zij de installatie op heeft gebouwd, in de originele staat terug moeten brengen. 

• Kijk voor meer informatie over opstal in het Burgerlijk Wetboek, Boek 5, artikelen 101 t/m 105.
• Voor een voorbeeld van het recht van opstal zie de modelakte Opstalrecht die de Nederlandse Vereniging van Banken heeft ontwikkeld.

Noot: Overigens verdient het aanbeveling om professioneel advies in te winnen bij het sluiten van een overeenkomst inzake recht van opstal. 

Als je geen eigenaar van de locatie bent, dan moet er een recht van opstal worden gevestigd op de locatie. Dit is om onderscheid te maken in het eigendomsrecht op de installatie (coöperatie) en eigendom van het gebouw of grond (dak/grondeigenaar). Is dat op het moment van aanvragen nog niet geregeld, dan volstaat als bijlage bij de aanvraag een intentieverklaring recht van opstal, ondertekend door alle partijen. Hierin staat duidelijk aangegeven dat u toestemming heeft van de eigenaar(s) om de installatie te realiseren en te exploiteren gedurende de looptijd van de subsidie.

Zie hier een voorbeeld intentieverklaring dakeigenaar en ook op de Website van RVO vind je een model intentieovereenkomst hiervoor. Binnen een half jaar na beschikkingsdatum stuurt u ons de notariële akte en inschrijving voor het recht van opstal.

Berust op de locatie erfpacht? Dan stuur je een ondertekende huur- of gebruikersovereenkomst mee met de aanvraag. Hierin moet staan dat je de productie-installatie in eigendom hebt of krijgt en dat u deze op de betreffende locatie mag plaatsen en in gebruik mag nemen.

Gaat je als energiecoöperatie een installatie plaatsen op, in of boven een gebouw die in eigendom is van een VvE? Stuur dan bij de aanvraag een huur- of gebruiksovereenkomst met de vereniging van eigenaars voor het aanbrengen en in gebruik hebben van de productie-installatie op, in of boven het gebouw, mee.

In alle overige gevallen is een recht van opstal vereist.