Veelgestelde vragen over aardgasvrij

Het gemiddelde gasverbruik van huishoudens is ongeveer 1.160 m3 per jaar. Hiervan gaat zo'n 80 procent naar verwarming en 20 procent naar warm water, vooral voor douchen. Een klein percentage wordt maar gebruikt om mee te koken. Hoeveel gas een huishouden verbruikt is afhankelijk van het soort huis en het gasverbruik, het bouwjaar, isolatie, het gebruik van verwarming en het gebruik van warm water.

De komende jaren zullen de eerste bestaande wijken van het aardgas af gaan. Gemeenten hebben de wettelijke taak gekregen om dit te organiseren. Zij moeten samen met bewoners op zoek gaan naar de beste oplossingen. Omdat elke wijk en elke woning anders is, zullen we de komende jaren veel leren over hoe dit proces het beste kan verlopen.

Sommige alternatieven, zoals warmtenetten, zijn collectieve oplossingen. Dat betekent dat je niet in je eentje kan beslissen om op zo'n systeem aangesloten te worden. Het gaat altijd om meerdere huizen en vaak hele buurten. Gemeenten, woningcorporaties, netbeheerders, buurtinitiatieven en andere partijen zullen dit soort projecten samen met bewoners moeten oppakken.

Als je huiseigenaar bent kun je er zelf voor kiezen om aardgasvrij te worden door je woning all-electric te maken. Dat is wel een flinke investering, want je moet dan niet alleen heel goed isoleren, maar ook grote apparaten als een warmtepomp aanschaffen. Je krijgt daar vaak wel een lage energierekening voor terug, en het verschilt per situatie of je de investering daarmee terugverdient. Voor je zulke stappen neemt, is het verstandig om eerst uit te zoeken of er niet al plannen zijn voor jouw buurt.

De gemeente heeft vanuit de overheid de regierol gekregen in de warmtetransitie. Dit betekent dat zij de overstap naar aardgasvrij wonen in goede banen moeten leiden. De gemeente heeft daarmee de taak om voor elke wijk een plan te maken om van het gas af te gaan. En ze krijgt naar verwachting in medio 2025 het recht om een wijk van het gas af te sluiten. De gemeente moet op zoek gaan naar de beste alternatieven voor de bestaande bouw. Als bewoner is het belangrijk om mee te denken met de gemeente. Zonder overleg kan de gemeente namelijk niet beslissen wat er in jouw huis gaat veranderen. Er is dan ook geen handboek van wat er precies moet gebeuren omdat elk gebied, wijk, stad of dorp anders is. Het proces om naar een aardgasvrije wijk te gaan zal daarom overal een beetje verschillen.

Dat de gemeente de regierol heeft, betekent overigens niet dat zij hier alleen voor staan. Alle andere betrokken partijen werken samen in de transitie. Denk hierbij aan woningcorporaties, warmte- en energiebedrijven, installateurs en huurders of huiseigenaren.

Een wijk zal nooit van het ene op het andere moment van het gasnet afgesloten worden. Dit proces zal meerdere jaren duren. Gemeenten hebben in 2021 de eerste wijken aangewezen om van het gas af te gaan. Je kan nalezen in de Transitievisie Warmte van jouw gemeente welke wijken dat zijn. Andere wijken zullen nog even moeten wachten. Het is nu dus vaak nog niet duidelijk wanneer jij precies van het aardgas af gaat.

Meewerken aan een alternatief is op dit moment nog geheel vrijwillig. Dit betekent dat jouw gemeente op dit moment jouw gas nog niet verplicht kan afsluiten. Dit gaat veranderen met de komst van de nieuwe Warmtewet. Deze wordt naar verwachting medio 2025 door de Tweede Kamer aangenomen. Met deze wet kan de gemeenteraad een besluit nemen om een wijk van het gas af te sluiten als er sprake is van een goed alternatief. Nu meewerken kan daarom aantrekkelijk zijn. Op dit moment kun je invloed hebben op de keuze en het tempo waarin het hele proces bij jou in de buurt verloopt.

Aardgas is een fossiele brandstof. Dat betekent dat er CO₂ vrijkomt bij de verbranding. Sinds de industriële revolutie stoten wij zoveel CO₂ uit, dat de gemiddelde temperatuur op aarde op dit moment snel stijgt. Deze opwarming zorg voor veranderingen in het klimaat, met enorme gevolgen. Maar liefst 95 procent van de 7,7 miljoen huishoudens in Nederland gebruikt aardgas voor verwarming, warm water en om op te koken. Al die woningen bij elkaar zorgen voor een flinke CO₂-uitstoot: wel 11 procent van de totale Nederlandse uitstoot van broeikasgassen. Stoppen met het gebruik van aardgas zorgt dus voor een flinke afname van onze CO₂-uitstoot. En hoe minder CO₂ in de lucht, hoe beter dat is voor het klimaat.

Net als 195 andere landen heeft Nederland het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Alle landen moeten dus hard aan de slag om de CO₂-uitstoot te verlagen en de temperatuurstijging onder de twee graden te houden. Dit betekent dat, net als Nederland, ook de grote vervuilers als China, de Verenigde Staten en India voor een grote opgave staan. Nederland is ook niet het braafste jongetje van de klas, we staan namelijk onderaan het lijstje op het gebied van duurzame energie in Europa.

Deze opmerking horen wij erg vaak, maar is te kort door de bocht. Ten eerste heeft Nederland er belang bij om snel aan de slag te gaan. Denk aan het risico van zeespiegelstijging. En Nederland is niet het enige land dat aan de slag gaat om klimaatverandering tegen te gaan. Maar liefst 195 landen doen mee met het klimaatakkoord van Parijs en alle landen in Europa hebben toegezegd om in 2050 bijna geen CO₂ meer uit te stoten. Bovendien is Nederland zeker niet het braafste jongetje van de klas. Er moet nog veel gebeuren willen we net zo vooruitstrevend zijn als duurzame landen zoals Zweden, Finland en Denemarken. Nederland staat zelfs bijna onderaan de lijst met Europese landen als je kijkt naar welk aandeel van onze gebruikte energie duurzaam is.

Vliegtuigen zorgen wereldwijd voor zo’n vier procent van de uitstoot en dat aandeel groeit snel. Bij het klimaatakkoord van Parijs bleven de internationale scheep- en luchtvaart buiten schot, maar dat gaat onvermijdelijk een keer veranderen. Uiteindelijk moet de CO₂-uitstoot in alle sectoren teruggebracht worden tot nul.

De komende jaren zullen de eerste bestaande wijken van het aardgas af gaan. Gemeenten en bewoners gaan samen op zoek naar de beste oplossingen. Sommige alternatieven zijn collectieve oplossingen. Dat betekent dat je niet in je eentje kan beslissen. Het gaat altijd om meerdere huizen en vaak hele buurten. Gemeenten, woningcorporaties, netbeheerders, buurtinitiatieven en andere partijen zullen dit soort projecten samen met bewoners moeten oppakken. 

Wie er nog meer bij dit proces betrokken zijn? We hebben dit overzichtelijk voor je op een rij gezet in een infographic.

Omdat Duitsland zo snel mogelijk af wil van olieketels - die heel sterk vervuilen - is er ook een premie voor de vervanging van deze ketels door een hr-ketel of een warmtepomp, met name in gebieden waar al een gasnet ligt. Het is een logische tussenstap die snel veel kan opleveren. Het is vergelijkbaar met de subsidie in Nederland voor hybride warmtepompen, die ook deels op gas werken. Maar het is te kort door de bocht om de Duitse aanpak samen te vatten als van olieketels naar aardgas, want ook Duitsland gaat stoppen met fossiele brandstoffen. Lees hier meer over hoe dat zit.

Iedereen in Nederland moet zijn steentje bijdragen. Ook grote bedrijven en fabrieken moeten zich aanpassen. De industrie en de elektriciteitsbedrijven moeten tot 2030 samen ongeveer tien keer zo veel CO2 reduceren als de huishoudens en in 2050 moet hun uitstoot ook nul zijn.

In de toekomst zal er nog wel duurzaam gas gebruikt worden in de industrie, zoals groen gas en waterstof.

Ook gebouwen en appartementencomplexen moeten voor 2050 aardgasvrij zijn. Als lid van een VvE moet je samen met je medebewoners op zoek naar de beste oplossingen. Welke maatregelen nodig zijn verschilt per VvE.

Lokale burgerinitiatieven zijn een goede manier om de transitie naar een aardgasloze maatschappij te versnellen. Als inwoner van een buurt ken je jouw omgeving het beste. Zo kan je nadenken over wat voor jou en jouw buren het beste alternatief is. Buurtgerichte oplossingen zijn effectief omdat veel oplossingen, zoals warmtenetten, niet voor individuele huizen geschikt zijn. Bovendien kunnen de kosten voor elektrische oplossingen vaak beperkt worden door samen met je buren te kijken naar besparingsmaatregelen of de aanschaf van een warmtepomp. Wil je snel van start? Volg dan deze vijf stappen. 

Collectieve initiatieven zijn ook een goede manier om bewoners te laten samenwerken met de gemeente. Samenwerken is belangrijk. Omdat je met elkaar tot een gezamenlijk plan moet komen voor de buurt en omdat je samen vaak voordeliger uit bent. 

Wanneer je jouw woning huurt, dan is de verhuurder aan zet om de woning klaar te maken voor een aardgasvrij alternatief. Dat kan betekenen dat jouw verhuurder op termijn de woning die jij huurt gaat verduurzamen. Woningbouwcoöperaties voeren meestal meerdere maatregelen tegelijk uit. Een particuliere verhuurder pakt de verduurzaming vaker in kleinere stappen aan. Ook zij werken vaak met de gemeente samen. 

Als huurders kan kan het lastig zijn omdat je minder mogelijkheden hebt om zelf aan de slag te gaan met grote maatregelen in huis. Deze dingen kan je wél doen als huurder. 

Hoe jouw huis eruit gaat zien hangt af van de manier waarop jij je huis gaat verwarmen. De meeste huizen zullen aangesloten worden op een warmtenet, of overstappen op elektrische oplossingen zoals een warmtepomp. In beide gevallen zorgt dit voor grote aanpassingen in huis. In de volgende alinea’s wordt dit per alternatief beschreven. In beide gevallen moet je overstappen op een elektrische manier van koken. De meest veilige en energiezuinige optie is koken op inductie. Zowel je verwarmingssysteem als je kookfornuis blijven dan hetzelfde. Er zijn ook andere oplossingen die voor aanpassingen in huis kunnen zorgen. Denk hierbij aan een zonneboiler voor warm water en infraroodpanelen of pelletkachels voor extra warmte in bepaalde ruimtes.

Warmtepomp

Als je overstapt op een elektrische oplossing krijg je bijna altijd een warmtepomp. Voor je een warmtepomp kan installeren, moeten er heel wat maatregelen genomen worden. Allereerst moet je ruimte vrijmaken in een gangkast of andere kamer, in de tuin, op het balkon of op het dak. Een warmtepomp is namelijk groter dan een cv-ketel en bestaat vaak uit een binnen- en buitengedeelte. Omdat warmtepompen gebruik maken van een lage temperatuur is het heel belangrijk om je huis vergaand te isoleren en alle naden en kieren te dichten. Doe je dit niet, dan gaat er te veel warmte verloren en krijg je het niet goed warm. Daarnaast heb je ook een ventilatiesysteem met warmteterugwinning nodig om de warmte zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Door de lage temperatuur kunnen bestaande radiatoren de warmte vaak niet voldoende door huis verspreiden. Ze worden daarom meestal vervangen door wand- en/of vloerverwarming of speciale lage temperatuurradiatoren. Ga voor meer informatie naar onze speciale pagina over warmtepompen.

Warmtenet

Bij een warmtenet komt de warmte via leidingen je huis binnen. Je hebt geen cv-ketel nodig en daarmee win je ruimte in huis. Een warmtenet kan een hoge of lage temperatuur hebben. Bij een warmtenet op hoge temperatuur (70 – 90 graden) kan het zijn dat de bestaande radiatoren gewoon gebruikt blijven worden. Bij een warmtenet op lage temperatuur heb je, net als bij een warmtepomp, vaak vloer en/of wandverwarming in plaats van radiatoren aan de muren. Ook is het erg belangrijk de woning vergaand te isoleren en naden en kieren te dichten. Er gaat dan zo min mogelijk warmte verloren wat zorgt voor een constante en comfortabele temperatuur in huis.

Een verhuizing is een goed moment om te investeren in energiebesparende maatregelen, zeker als je ook gaat verbouwen. Kijk allereerst naar de wijk waar je gaat wonen. Vaak geldt: hoe ouder de wijk of woning, hoe moeilijker het is om van het gas af te gaan. Doe ook navraag bij de gemeente of er al plannen zijn om jouw wijk als eerste van het gas af te halen. Steeds meer nieuwbouwwijken worden overigens al gasloos gebouwd.

Zorg bij een verbouwing allereerst voor goede isolatie. Dat verdien je altijd terug. En kies bij de aanschaf van een nieuwe keuken voor inductie. Verschillende hypotheekverstrekkers bieden de mogelijkheid om verduurzaming mee te financieren in de hypotheek.

Een cv-ketel gaat gemiddeld 15 jaar mee. Het kan dus zomaar zijn dat je cv-ketel binnenkort aan vervanging toe is. Nu we voor 2050 gaan stoppen met aardgas, is het niet altijd logisch een nieuwe ketel aan te schaffen. Het is daarom verstandig om te inventariseren of er bij jouw in de buurt al mogelijkheden zijn om aardgasvrij te worden.

Je kunt er ook voor kiezen om zelf aan de slag te gaan met wonen zonder aardgas. Kijk bijvoorbeeld of jouw huis geschikt is voor elektrische oplossingen zoals een warmtepomp. Ben je dit van plan? Houd dan rekening met hoge kosten voor de benodigde maatregelen.

Lukt het niet zelf aan de slag te gaan, dan moet je de cv-ketel toch vervangen. Kies dan voor een moderne ketel die zuinig en milieuvriendelijk is. Een cv-ketel kopen is echter ook een behoorlijke investering. Bij veel energie- en installatiebedrijven kan je daarom steeds vaker ketels huren of leasen. Lease je een ketel, dan koop je deze over een bepaalde periode af. Huur je een ketel, dan bepaal je een vast bedrag per maand. Huren heeft het voordeel dat het per maand opzegbaar is (na de afkoopregeling) en dat er bij het onderhoud geen extra kosten zijn. Kijk op de website van de Consumentenbond voor meer informatie over de voor- en nadelen bij het kopen, leasen en huren van een cv-ketel.

Het belangrijkste is dat je ervoor zorgt dat je nu al minder gas nodig hebt voor verwarming door te isoleren. Als huiseigenaar kan je maatregelen nemen zoals dak-, vloer- en spouwmuurisolatie, HR+++ glas en zonnepanelen. Als huurder kan je kleinere maatregelen nemen zoals het plaatsen van tochtstrips of het aanbrengen van radiatorfolie. Vraag bij de verhuurder of woningbouwcorporatie ook na wat de plannen en mogelijkheden zijn voor grotere maatregelen. Als je de mogelijkheid hebt om te kiezen hoe je kookt, kies dan voor inductie.

Als huurder heb je minder opties om zelf aan de slag te gaan met grote maatregelen zoals isolatie of zonnepanelen. Het is wel mogelijk om deze maatregelen te bespreken met je verhuurder of de woningbouwcorporatie. Veel corporaties maken momenteel al grote stappen op het gebied van verduurzaming. Wat je wel makkelijk zelf kunt doen is kiezen voor groene stroom, want we moeten niet alleen stoppen met aardgas maar onze stroom ook duurzaam opwekken. Daarnaast kunnen tochtstrips, radiatorfolie of dubbelglasfolie ook helpen om nu alvast gas te besparen.

Op een aantal plekken in Nederland wordt groen gas - biogas dat geschikt is gemaakt voor het gasnet - toegevoegd aan het gasnet. Meerdere energieleveranciers bieden groen gas aan. Dat is wat verwarrend, omdat dit meestal gaat om aardgas dat wordt gecompenseerd met certificaten uit het buitenland. Als je kiest voor groen gas krijg je dus geen biogas in huis, maar zorg je ervoor dat er ergens anders in de wereld minder CO₂ wordt uitgestoten door de opzet van klimaatvriendelijke projecten. Een uitgebreide uitleg hierover kan je lezen in dit artikel.

Een alternatief voor groen gas is waterstof. Dat is nu nog niet te koop. Er is onderzoek nodig om te bekijken welke aanpassingen nodig zijn de woning om waterstof te kunnen gebruiken. Bovendien is duurzaam geproduceerde waterstof schaars. Daardoor zal er maar weinig beschikbaar zijn om woningen mee te verwarmen. Lees hier meer over waterstof.

Ben je benieuwd of jouw energieleverancier groen gas aanbiedt? Check het hier.

Het verschilt per woning en per alternatief of je bestaande radiatoren blijft gebruiken. Als je overstapt op groen gas of een warmtenet op hoge temperatuur, kunnen bestaande radiatoren in gebruik blijven. Bij andere oplossingen, zoals een warmtepomp, stap je over op lagetemperatuurverwarming. Dit betekent dat het huis verwarmd wordt op een lagere temperatuur dan met aardgas. In dat geval is het soms nodig om vloerverwarming, wandverwarming en/of lage temperatuurradiatoren te installeren. Die geven de warmte af over een groter oppervlakte, waardoor je huis op een constante manier wordt verwarmd.

De meeste mensen krijgen dezelfde oplossing als hun buren. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een wijk of straat collectief wordt aangesloten op een warmtenet. Als jij of je buren kiezen voor elektrische oplossingen dan kan dat ook individueel en hoeft dat geen collectieve beslissing te zijn. Voor je in elektrische oplossingen investeert is het goed om te kijken of er niet al plannen zijn in jouw buurt en op welke termijn de gemeente verwacht deze uit te kunnen gaan voeren. Zo voorkom je dat je misschien veel geld investeert in een elektrische oplossing wanneer de gemeente werkt aan een collectief plan.

Zijn er in jouw buurt nog geen plannen voor aardgasvrij wonen? Je kunt je wel al voorbereiden. Als woningeigenaar kun je grote stappen zetten in huis.

Vergeet alleen niet dat samenwerken met je buurtgenoten belangrijk is. Omdat je met elkaar tot een gezamenlijk plan moet komen voor de buurt en omdat je samen vaak voordeliger uit bent. 

Een warmtepomp is een groot apparaat en neemt ongeveer evenveel ruimte in beslag als een koelkast. Een warmtepomp is dus groter dan een cv-ketel en heeft vaak een binnen- en buitengedeelte. Als je kiest voor een warmtepomp is het nodig om ruimte te creëren in bijvoorbeeld de gangkast of op de plek van de huidige cv-ketel. Bij een warmtepomp met buitengedeelte moet ook ruimte vrijgemaakt worden in de tuin, op het balkon of op het dak.

Er zijn verschillende manieren om woningen te verwarmen zonder aardgas. De twee meest voorkomende oplossingen zijn: 

• Warmtenetten: dat zijn netwerken van leidingen onder de grond, waardoor warm water stroomt. Dat warme water, afkomstig van een warmtebron in de buurt, kan worden gebruikt om huizen te verwarmen. Lees meer.
   
• Elektrische oplossingen: je kunt je huis ook met elektrische apparaten verwarmen. Je gebruikt dan bijna in alle gevallen een warmtepomp. Die verwarmt je huis als een soort 'omgekeerde koelkast'. In huis heb je dan meestal vloerverwarming en/of wandverwarming, of speciale lage temperatuurradiatoren.
   

Met nieuwe manieren van verwarmen wordt het in huis comfortabel warm. Je zal wel in alle gevallen je huis moeten isoleren. Dit is niet alleen belangrijk om energie te besparen, maar ook voor een prettig binnenklimaat. Bij lagetemperatuurverwarming, zoals met een warmtepomp, wordt verwarmen soms wel als anders ervaren dan met aardgas. Het huis wordt geleidelijk verwarmd en door de goede isolatie blijft de temperatuur heel constant, ook ‘s nachts. Het is alleen niet meer mogelijk om de temperatuur binnen korte tijd een paar graden te laten stijgen of dalen.

Met een gasgestookte cv-ketel verwarm jij je huis waarschijnlijk op een hoge temperatuur van zo’n 60 graden tot wel 90 graden als het hard vriest. Je kan daarvoor radiatoren gebruiken en je huis hoeft niet vergaand geïsoleerd te zijn. Bij lagetemperatuurverwarming komt het water in je leidingen niet boven de 40-50 graden. Dit is de temperatuur waarbij een warmtepomp efficiënt werkt, en er bestaan ook warmtenetten op lage temperatuur.

Om met een lagere watertemperatuur voldoende warmte af te geven aan een ruimte, is vaak een relatief groot 'warmte-afgiftesysteem' nodig. Vloerverwarming is daar een goed voorbeeld van (je vloer wordt een soort hele grote radiator). Er bestaan ook speciale lagetemperatuurradiatoren. Daarnaast helpt het als je huis goed geïsoleerd is. Als er minder warmte verloren gaat hoeft er ook minder warmte aan de ruimte toegevoegd te worden. Er zijn ook voorbeelden van bewoners die zijn overgestapt op lagetemperatuurverwarming zonder nieuwe radiatoren of vloerverwarming aan te schaffen. Een goed installatiebedrijf kan berekenen of je bestaande radiatoren voldoende zijn om je woning warm te krijgen met lagetemperatuurverwarming.

Goede isolatie en een warmte-afgiftesysteem dat groot genoeg is, zorgen samen voor een constante en comfortabele temperatuur in huis. Verwarmen met een lage temperatuur kan wel als ‘anders’ worden ervaren dan verwarmen met aardgas. Het is bijvoorbeeld niet meer mogelijk de temperatuur even snel een graadje bij te stellen.

Isolatie is de eerste stap bij het verduurzamen van je woning. Het energieverbruik moet namelijk flink omlaag. Met goede isolatie gaat heel weinig warmte verloren en heb je minder energie nodig om je huis te verwarmen. De temperatuur in huis blijft heel constant. In de winter blijft een goed geïsoleerd huis lekker warm, en in de zomer juist koel. Naast energie besparen zorgt isolatie dus voor een fijn en comfortabel huis. Bij lagetemperatuurverwarming, zoals met een warmtepomp of WKO, is isolatie zelfs de belangrijkste maatregel. Zonder vergaande isolatie krijg je het in huis met een verwarming op lage temperatuur niet goed warm. Wil jij je alvast voorbereiden op wonen zonder aardgas? Kijk dan naar de isolatiemaatregelen die je nu kunt nemen!

De kans is groot dat je straks geen cv-ketel meer in huis hebt. Ben je aangesloten op een warmtenet, dan heb je geen cv-ketel nodig. De warmte komt dan via leidingen met warm water je huis binnen.

Bij elektrische oplossingen wordt de cv-ketel vervangen door een elektrisch alternatief, zoals een warmtepomp. 

De overstap naar wonen zonder aardgas gaat niet van het ene op het andere moment. Het kan dus zijn dat je net een nieuwe ketel hebt aangeschaft, maar dat deze een paar jaar later niet meer nodig is. Kijk daarom altijd naar welke plannen de gemeente heeft voor het aardgasvrij maken van jouw buurt. Zo kan je berekenen of een nieuwe cv-ketel zich nog terugbetaald of dat je wellicht beter een cv-ketel kunt leasen of huren.

Let op! Het oorspronkelijke plan van de overheid om vanaf 2026 duurzame verwarmingssystemen te verplichten wordt door het nieuwe kabinet waarschijnlijk niet doorgevoerd. Dat betekent dat de strengere regels rondom de vervanging van cv-ketels in Nederland met ingang van 2026 voorlopig uitgesteld zijn.

De overheid was van plan om strengere regels te stellen aan het vervangen van je cv-ketel in 2026. Dat betekende dat wanneer je cv-ketel aan vervanging toe zou zijn, je verplicht zou worden om te kiezen voor een duurzamer alternatief, zoals een hybride warmtepomp. Dit apparaat combineert een warmtepomp met een cv-ketel, waardoor het gasverbruik met ongeveer 60% vermindert. Andere opties zijn volledig elektrische warmtepompen of een aansluiting op een warmtenet, indien beschikbaar in jouw buurt.

Er waren echter uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld als de woning ongeschikt was voor een warmtepomp of als er binnen 10 jaar een warmtenet gepland stond. Ook flats, monumenten, en woningen met een Vereniging van Eigenaren (VVE) konden onder de uitzonderingen vallen. 

Is je cv-ketel aan vervanging toe? Overweeg dan toch een overstap naar een hybride warmtepomp als jouw huis goed geïsoleerd is. Je bespaart energie en je bent een stap dichterbij een aardgasvrije manier om jouw woning te verwarmen.

Wanneer het aardgas verdwijnt, zijn de gasleidingen overbodig. Volgens de huidige wetgeving mogen deze leidingen dan niet in de grond blijven zitten en worden ze verwijderd. Gasleidingen gaan ongeveer 45 jaar mee, daarna zijn ze verouderd. Elk jaar zijn er dan ook grote stukken van het gasnet die aan vervanging toe zijn. Er kan in dit geval ook gekozen worden om de leidingen te verwijderen. De keuze om ze te verwijderen of te vervangen hangt vooral af van de plannen om aardgas in het gebied te behouden of niet. Omdat het vervangen van gasleidingen erg duur is (vervanging van het 135.000 kilometer lange gasnet kost miljarden euro’s), kan het een goed moment zijn om over te stappen op alternatieve manieren om mee te verwarmen. In sommige gevallen kan het bestaande gasnet ook gebruikt worden om groen gas of waterstof door te vervoeren.

In sommige gevallen kan het bestaande gasnet ook gebruikt worden om groen gas of – in de toekomst - waterstof door te vervoeren.

Overstappen op groen gas is helaas niet zo makkelijk als het lijkt. Zo is er op dit moment nog maar heel weinig groen gas beschikbaar in Nederland. En het groen gas dat er is, wordt niet alleen in het gasnet gestopt, maar ook gebruikt voor transport en in de industrie. In deze sectoren zijn minder duurzame alternatieve voor aardgas beschikbaar, waardoor groen gas voor die bedrijven hard nodig is om duurzamer te worden.

Bij waterstof ligt het probleem net iets anders. Dit komt vooral omdat er nog niet genoeg groene energie wordt opgewekt, en dat is nodig om duurzaam waterstof te maken. Het is nu nog logischer om deze elektriciteit voor andere doeleinden te gebruiken. Ook in de toekomst zal er niet genoeg waterstof beschikbaar zijn om alle huizen mee te verwarmen. Het is daarom waarschijnlijk - net als groen gas - alleen een oplossing in wijken waar een warmtenet of een elektrische oplossing echt niet mogelijk is. 

Het is ook in die gevallen niet heel rationeel om waterstof direct in te zetten voor de verwarming van woningen. Dat maakt het volgende sommetje duidelijk. Stel: een woning gebruikt 1.000 m3 gas voor verwarming. Dat komt qua hoeveelheid energie overeen met bijna 10.000 kWh. Om een vergelijkbare hoeveelheid waterstof te maken is ongeveer 14.000 kWh nodig. Er is namelijk 30% verlies bij de omzetting van elektriciteit in waterstof). Als je een modern huis echter verwarmt met een warmtepomp heb je in de praktijk ongeveer vier keer zo weinig stroom nodig. En als je in een oud huis toch kiest voor waterstof kun je een hoop stroom besparen door te kiezen voor de combinatie van waterstof en een hybride warmtepomp.

Een pelletkachel kan een goede optie zijn wanneer je in een buitengebied woont en je huis moeilijk te isoleren is. Denk bijvoorbeeld aan monumentale boerderijen. Vaak kunnen die niet op een warmtenet worden aangesloten omdat het veel te duur is om zo’n buis voor één huis kilometers door te trekken. Bovendien gaat er ook warmte verloren als je het warme water over grote afstanden moet transporteren. Een warmtepomp is ook geen handige oplossing, want daarvoor moet je zo’n oude boerderij flink isoleren. Dat kan wel, maar het is best lastig en erg duur. Als je genoeg ruimte in huis hebt, kan een pellet-cv een uitkomst bieden. Woon je in de dichtbebouwde omgeving, dan kan je beter geen pelletkachel aanschaffen. Bij een pelletkachel komt namelijk fijnstof vrij en dat is, als wijken hier massaal voor kiezen, slecht voor je gezondheid en het milieu.

Als je niet meer bent aangesloten op het gasnet, kan je ook niet meer koken op gas. Je zal over moeten stappen op een elektrische manier van koken. De meest veilige en energiezuinige optie is koken op inductie. Koken op inductie heeft daarbij veel andere voordelen, hierover kan je alles lezen op onze inductie-pagina. 

Je kan altijd overstappen op inductie. Wanneer je een nieuwe keuken neemt, is dat een logisch moment om voor inductie te kiezen. Hoe gemakkelijk je een inductiekookplaat kan aansluiten, hangt af van de hoeveelheid elektriciteit die deze gebruikt. Hoeveel dit is verschilt per model, in de gebruiksaanwijzing van de kookplaat kan je hier alle informatie over vinden. In de meterkast moet je altijd een speciale kookgroep aanleggen en de kans is groot dat je meterkast aangepast moet worden.

Nee, koken op inductie is niet gevaarlijk. Inductieplaten werken op basis van een inductiestroom die zorgt voor een magnetisch veld. Magnetische velden worden vaak verward met straling. Er wordt daarom weleens gedacht dat er bij koken op inductie straling vrijkomt die effect kan hebben op je gezondheid. Dit is echter niet het geval. Veel huishoudelijke apparaten zoals wasmachines, haardrogers, mobiele telefoons en elektrische tandenborstels maken gebruik van inductiestroom en creëren deze velden. Volgens de vereiste Europese laagspanningsrichtlijn mogen apparaten alleen op de markt worden gebracht als ze veilig zijn en geen gevaar vormen voor de gezondheid.

Heb je een pacemaker en wil je gaan koken op inductie? De Hartstichting adviseert om dan met je cardioloog of pacemakertechnicus te overleggen of dat een goed idee is. 

Koken op inductie is op verschillende fronten veel veiliger dan koken op gas. Je kookt niet op open vuur, de temperatuur van het fornuis is makkelijker te controleren en de pannen worden niet heet aan de buitenkant. De kans dat iemand zich verbrand is bij koken op inductie dan ook vele malen kleiner dan bij koken op gas. Daarnaast kan je een inductiekookplaat, in tegenstelling tot gas, niet per ongeluk aan laten staan. Ook vermijd je het inademen van schadelijke stoffen die vrijkomen bij de verbranding van etensresten op een gasfornuis.

In de praktijk blijken mensen heel snel te wennen aan koken op inductie. Het reageert namelijk heel snel, wat betekent dat het eten in je pan snel warm wordt. De pan koelt ook redelijk snel weer af als je de kookplaat laag of uit zet. Dit werkt vergelijkbaar met koken op gas. Tijdens of na het koken maak je een inductiekookplaat gemakkelijk weer schoon omdat deze helemaal vlak is.

Het is wel handig om goed te kijken naar de bediening van de inductiekookplaat of het fornuis dat je koopt. Inductie werkt vaak met 'tiptoetsen', oftewel plekken op een gladde plaat die je met je vingertop aanraakt om de kookplaat harder of zachter te zetten. Dit is lastig te bedienen als je blind of slechtziend bent. Er bestaan ook varianten waar de kookzones bediend worden met draaiknoppen, net als een gasfornuis.

Wonen zonder aardgas is op dit moment vaak nog duurder dan wonen met aardgas. Dit komt voornamelijk door de hoge kosten van de aanpassingen in huis. Denk hierbij vooral aan vergaande isolatie en HR+++ glas. Dit is het belangrijkst voor oplossingen met lagetemperatuurverwarming, zoals een warmtepomp of een warmtenet op lage temperatuur. Bij een warmtenet op hoge temperatuur zijn minder aanpassingen nodig.

De overstap naar een warmtepomp is nu nog de duurste oplossing. Dit komt omdat de warmtepomp zelf een duur apparaat is en het bijna altijd gecombineerd moet worden met vergaande isolatiemaatregelen en het installeren van wand- of vloerverwarming. Nieuwe apparatuur en besparingsmaatregelen kunnen al snel tienduizenden euro’s kosten, afhankelijk van het soort woning. De kosten van het energieverbruik zijn daarentegen lager. Door de energiebesparing die het oplevert, is het soms dan ook mogelijk om deze investering over een langere termijn terug te verdienen

Lees hier meer over de kosten van aardgasvrij wonen

Als je wordt aangesloten op een warmtenet, of wanneer jouw huis all-electric wordt, dan ben je volledig onafhankelijk van aardgas. Je hebt dan ook geen gasrekening meer. Met een warmtenet krijg je wel een rekening voor de warmte. Deze rekening wordt berekend door de hoeveelheid warm water te meten die je huis binnenkomt. Hoe hoog deze rekening is, is afhankelijk van de aanbieder van het warmtenet. Er wordt nu op sommige plekken ook gekeken naar de mogelijkheden om een coöperatief warmtenet aan te leggen in beheer van een lokale bewonersgroep.

Woningen die overstappen op elektrische oplossingen zoals een warmtepomp of infraroodpanelen en inductie, hebben alleen een rekening voor elektriciteit. Als je zelf ook energie opwekt, bijvoorbeeld met zonnepanelen, is je stroomrekening vanzelfsprekend lager. Kies je voor een hybride warmtepomp als tussenoplossing, dan heb je nog wel een (lage) gasrekening voor de momenten waarop de gasgestookte ketel moet bijstoken. 

Maak je geen gebruik meer van je gasaansluiting? Je kunt hem gratis laten verwijderen. Neem hiervoor contact op met jouw netbeheerder.

Lees hier meer over de kosten van aardgasvrij wonen

Als je nu aan de slag gaat met je huis, betaal je zelf de kosten (los van de lopende subsidies). Dat is niet heel vreemd, want je móet nu nog niets. Een aantal maatregelen, zoals bijvoorbeeld spouwmuurisolatie, laten veel mensen nu al uitvoeren omdat het comfort en energiebesparing oplevert. Maar het is natuurlijk met name de vraag hoe je aanpassingen kunt betalen als het straks wel moet.

Uiteindelijk betalen we gezamenlijk alle kosten. Want ook subsidie is geld dat we samen betalen. Alleen maakt het heel veel uit op welke manier je die kosten spreidt over de tijd en over alle betrokken partijen. Oftewel: wanneer betaalt wie, welke kosten en hoe kun je dat zo slim doen, dat het voor iedereen behapbaar is? Hierbij is het belangrijk om het volgende te onthouden: de basis van wonen zonder aardgas is energiebesparing. Daardoor houden we geld over. En dat geld kunnen we gebruiken om maatregelen te financieren.

In het Klimaatakkoord staat genoemd dat het belangrijk is dat maatregelen inkomensneutraal uitgevoerd kunnen worden. Dat betekent dat het aanpassen van je huis, netto geen invloed heeft op je inkomen en je iedere maand hetzelfde over houdt. Maar hoe we dat precies kunnen doen, is nog een zoektocht. Want stel: je bespaart €100 per maand op je energierekening, en de aanpassingen in je huis kosten eenmalig €25.000, dan kost het je meer dan 20 jaar om dat terug te verdienen. Er zijn slimme financieringsconstructies nodig om te zorgen dat die €25.000 wordt voorgefinancierd en dat jij als bewoner van het huis iedere maand alleen die €100 afbetaalt. En dan is het natuurlijk wel zaak dat als je gaat verhuizen, de nieuwe bewoner verder betaalt en niet jij. Dit klinkt misschien logisch, maar wettelijk is het nog niet toegestaan. Daar wordt hard aan gewerkt onder de noemer ‘gebouwgebonden financiering’. Ook kun je met de Energiebespaarlening van het Nationaal Warmtefonds tegen een aantrekkelijke rente lenen om je huis te verduurzamen. Zowel particulieren als VvE's kunnen van de lening gebruikmaken. Hier vind je meer informatie.

Voor de wijken die in een vroeg stadium van het aardgas afgaan, is het in de meeste gevallen nodig dat er vanuit de overheid aanvullende financiering komt. Want degenen die eerder overstappen, kunnen nog niet meeprofiteren van ervaring, innovaties en kostenreducties die gepaard gaan met grote aantallen die later gaan volgen. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de overheid de komende jaren de extra kosten zal subsidiëren.

Lees hier meer over de kosten van aardgasvrij wonen

Wat het oplevert hangt af van de maatregelen die in jouw woning zullen worden genomen. Over het algemeen leidt betere isolatie tot meer comfort. Muurisolatie, vloerisolatie, dakisolatie en kierdichting verdienen zichzelf binnen een paar jaar terug. Zeer goed isolerend glas is duurder, maar zorgt voor een forse comfortverhoging. Ook vloerverwarming is comfortabel. Bij vergaande isolatie is het wel goed om te (laten) bekijken of jouw huis voldoende wordt geventileerd. Een ander voordeel van wonen zonder aardgas is dat er geen koolmonoxidegevaar meer is.

Er is niet één juiste oplossing. De warmtetransitie is een grote operatie en als er één juiste oplossing zou zijn, was het relatief makkelijk om alle zeven miljoen huishoudens van het gasnet af te sluiten. Helaas is elke woning anders waardoor de ene oplossing wel werkt bij de ene woning en niet bij de andere. Per wijk moet in kaart worden gebracht waar de mogelijkheden liggen voor een bepaalde oplossing. Bij een warmtenet is het bijvoorbeeld erg belangrijk dat er een goede warmtebron in de buurt ligt en er veel huizen tegelijk op aangesloten kunnen worden. En bij all-electric oplossingen moet er de mogelijkheid zijn om de huizen vergaand te isoleren. Elke oplossing (ook hybride oplossingen) heeft een eigen rol in deze transitie. Hierbij is het wel van belang dat energiebronnen voor elke oplossing duurzaam zijn of in de toekomst duurzaam kunnen worden. De meest duurzame en praktisch toepasbare oplossing in een bepaalde wijk heeft daarom onze grootste voorkeur.

Warmtenetten kunnen een prima oplossing zijn, maar verschillen in duurzaamheid. De temperatuur van een warmtenet kan enorm verschillen: van 15 tot 90 graden. De warmtebron kan wel of niet duurzaam zijn. De lengte van het warmtenet kan enorm verschillen en daarmee de netverliezen. En ook de hoeveelheid hulpenergie die nodig is bij koude dagen, kan sterk uiteen lopen.

Een wijk kan met een warmtenet ook in stappen duurzaam worden gemaakt: eerst een warmtenet van 90 graden, vervolgens kunnen alle woningen op een geschikt moment worden geïsoleerd, waarna een duurzaam warmtenet op een lagere temperatuur mogelijk wordt.

Wind en zon kunnen genoeg elektriciteit leveren om heel Nederland van stroom te voorzien. Maar de zon schijnt niet altijd en het kan ook een paar weken vrijwel windstil zijn. En elektriciteit moet je gebruiken op het moment dat je het maakt. Er zijn verschillende manieren om dit probleem op te lossen:

• internationale koppeling van elektriciteitsnetten (het waait altijd wel ergens);
• stroom opslaan in batterijen of – in de toekomst – de accu van de elektrische auto;
• zorgen voor betere koppeling van vraag en aanbod (bijvoorbeeld door de elektrische auto op het juiste moment op te laden of – bij langdurige windstilte – fabrieken een tijdje stop te zetten;
• de inzet van biomassa in elektriciteitscentrales (liefst met CO2-opslag, zodat je negatieve emissies krijgt);
• duurzame stroom omzetten in waterstof en dit weer in gascentrales omzetten in elektriciteit.

Het is nog voor een groot deel toekomstmuziek, maar het is wel degelijk mogelijk. De kosten van batterijen dalen bijvoorbeeld erg snel, door de komst van elektrische auto’s.

Je kunt altijd zonnepanelen nemen, maar op zichzelf zijn zonnepanelen geen alternatief voor aardgas. De aanpassingen om je huis aardgasvrij te maken staan helemaal los van of je wel of niet zonnepanelen op je dak hebt. Zonnepanelen leveren ook vooral stroom in de periodes waarin je geen warmte nodig hebt voor verwarming.

Het kan zijn dat je net een nieuwe ketel hebt aangeschaft en dat daarna pas blijkt dat er binnen 15 jaar plannen zijn om jouw buurt aardgasvrij te maken. Bedenk je dat je niet de enige bent. Dit is een van de problemen die deze landelijke overstap met zich meebrengt en er wordt al nagedacht over oplossingen. 

Als je cv-ketel aan vervanging toe is, ga dan eerst na of er nog geen plannen zijn om jouw buurt van het gas af te halen en neem contact op met je gemeente. Zijn er plannen bij jou in de buurt? Wacht dan nog even met de aanschaf van een nieuwe ketel en ga na wat deze plannen voor jou betekenen. Het is bijvoorbeeld zonde om zelf al te investeren in een nieuwe ketel terwijl er plannen liggen om iedereen in de wijk aan te sluiten op een warmtenet. Hetzelfde geldt ook als je overweegt om een warmtepomp te nemen. 

Duurzaam gas is vooral nodig als grondstof in de industrie en voor vliegtuigen. De verwachting is dat er niet voldoende groen gas zal zijn om huishoudens mee te verwarmen. Waterstofgas komt er wel aan, maar voordat we dat op grote schaal duurzaam kunnen produceren, zijn we 20 jaar verder. En waterstof is ook hard nodig voor de verduurzaming van de industrie, het transport en de opwek van elektriciteit. De uitdaging om alle woningen voor 2050 van het aardgas te krijgen is zo groot dat we nu niet nog 20 jaar kunnen wachten met beginnen, hopend op nieuwe technieken. Zeker in wijken waar een goed alternatief is.

Dat hangt af van een aantal verschillende dingen. Wat kan er technisch? Hoeveel geld heb je ervoor over? Hoe goed is je huis geïsoleerd? Een grondwaterwarmtepomp is bijvoorbeeld technisch niet altijd mogelijk en bovendien een stuk duurder dan een luchtwaterwarmtepomp. Als je huis niet goed genoeg geïsoleerd is, kun je soms al wel aan de slag met een hybride warmtepomp, maar nog niet met een volledige warmtepomp.

Meer weten? Bekijk de warmtepomp bespaarchecker of dit overzicht.

Dit punt geldt vooral voor lucht-waterwarmtepompen, met een buitengedeelte dat lijkt op een airco. De hoeveelheid geluid verschilt per warmtepomp, maar denk aan het geluid van een koelkast, soms iets luider, afhankelijk van hoe hard de warmtepomp op dat moment moet werken. De hoeveelheid geluid is o.a. ook afhankelijk van de grootte van het buitendeel. Alleen groter is juist zachter, niet harder.

Dat hangt af van het type warmtepomp. Hybride warmtepompen zijn vaak het goedkoopst, zo tussen de €3000 en de €6000. Lucht/waterwarmtepompen zijn duurder, ongeveer € 10.000, afhankelijk van het vermogen, het rendement en de kwaliteit. Die kwaliteit uit zich bijvoorbeeld in het geluidsniveau van het buitendeel. Bodemwarmtepompen zijn het duurst. Die gaan vanaf de €15.000 tot wel €20.000. Een groot deel van de kosten zit in het boren van een bodemlus van 10 tot 150 meter diep. Daarvoor is een speciale installatie nodig en speciaal getrainde mensen.

Let op bij aanschaf van iedere warmtepomp: een flink deel van de kosten zit in de installatie. Dat komt doordat de installatie van een warmtepomp technisch moeilijker is dan een cv-ketel. Het vraagt ook meer zorg bij het inregelen omdat het een gevoelig systeem is.

Een warmtepomp is een groot apparaat en neemt ongeveer evenveel ruimte in beslag als een koelkast. Een warmtepomp is dus groter dan een cv-ketel en heeft vaak een binnen- en buitengedeelte. Als je kiest voor een warmtepomp is het nodig om ruimte te creëren in bijvoorbeeld de gangkast of op de plek van de huidige cv-ketel. Bij een warmtepomp met buitengedeelte moet ook ruimte vrijgemaakt worden in de tuin, op het balkon of op het dak. 

HIER ziet infrarood (IR) in de vorm van panelen of folie als een aanvullende oplossing. Het is voornamelijk een goede optie als bijverwarming voor losse ruimtes die je minder vaak gebruikt. Infrarood kan op die manier het energieverbruik van de hoofdverwarming verminderen. Over infraroodverwarming delen wij de visie van Milieu Centraal.

Zijn er in jouw buurt nog geen plannen voor aardgasvrij wonen? Je kunt je wel al voorbereiden. Voor huurders kan dit lastiger zijn omdat je minder mogelijkheden hebt om zelf aan de slag te gaan met grote maatregelen in huis. Deze dingen kan je wél doen als huurder. 

Vergeet alleen niet dat samenwerken met je buurtgenoten belangrijk is. Omdat je met elkaar tot een gezamenlijk plan moet komen voor de buurt en omdat je samen vaak voordeliger uit bent.

Zijn er in jouw buurt nog geen plannen voor aardgasvrij wonen? Je kunt je wel al voorbereiden. Als woningeigenaar kun je grote stappen zetten in huis.

Vergeet alleen niet dat samenwerken met je buurtgenoten belangrijk is. Omdat je met elkaar tot een gezamenlijk plan moet komen voor de buurt en omdat je samen vaak voordeliger uit bent.

Niet alle maatregelen om energie te besparen in een gewone woning zijn ook mogelijk in een monument. Gelukkig zijn er genoeg tips en kleine aanpassingen waarmee je ook in een monument snel aan de slag kunt met verduurzamen. Lees hier meer over historische gebouwen verduurzamen.

Ook gebouwen en appartementencomplexen moeten voor 2050 aardgasvrij zijn. Als lid van een VvE moet je samen met je medebewoners op zoek naar de beste oplossingen. Welke maatregelen nodig zijn verschilt per VvE.

Lokale burgerinitiatieven zijn een goede manier om de transitie naar een aardgasloze maatschappij te versnellen. Als inwoner van een buurt ken je jouw omgeving het best. Zo kan je nadenken over wat voor jou en jouw buren het beste alternatief is. Buurtgerichte oplossingen zijn effectief omdat veel oplossingen, zoals warmtenetten, niet voor individuele huizen geschikt zijn. Bovendien kunnen de kosten voor elektrische oplossingen vaak beperkt worden door samen met je buren te kijken naar het aanschaffen van zonnepanelen of een warmtepomp. Wil je snel van start? Volg dan deze vijf stappen.

Collectieve initiatieven zijn ook een goede manier om bewoners te laten samenwerken met de gemeente. Twee goede voorbeelden hiervan zijn De Ramplaan in Haarlem en de Benedenbuurt in Wageningen.  

De Ramplaan

In het Ramplaankwartier onderzoekt bewonersinitiatief Stichting De Ramplaan, samen met TU Delft en gemeente Haarlem op welke manier deze wijk van het aardgas af kan stappen. Het onderzoek gaat in op alternatieve opties voor warmtevoorziening en de daarbij benodigde energiebesparingsmaatregelen op huishouden-, straat- en wijkniveau. Lees verder.

De Benedenbuurt

In 2016 won de Kamperfoelielaan uit de Benedenbuurt in Wageningen de tweede prijs bij het landelijke Klimaatstraatfeest. Dit bracht een wijkbewoner ertoe om zich met de gemeente en de Woningstichting (die hier zo’n 170 huurwoningen in bezit heeft) te verdiepen in de vraag of de wijk uiteindelijk een keer van het aardgas af zou kunnen. Lees verder.

Samenwerken is belangrijk. Omdat je met elkaar tot een gezamenlijk plan moet komen voor de buurt en omdat je samen vaak voordeliger uit bent.