Greenwashing: wat is er mis mee en hoe herken je het?
Als bedrijven zich duurzamer voordoen dan ze eigenlijk zijn, noem je dat greenwashing. Met loze claims en duurzaamheidskenmerken spelen bedrijven in op de trend om duurzaam te consumeren, terwijl er in werkelijkheid niks verandert aan het product. We geven 5 tips om greenwashing te herkennen.
Greenwashing door middel van taal
Veel woorden die worden toegepast om duurzaamheid uit te stralen zijn erg algemeen en vaag. Als een woord niet is beschermd met voorwaarden in de Europese wetgeving, mag je deze gewoon op elk product zetten. Daar wordt door sommige bedrijven slim gebruik van gemaakt, want veel woorden hebben niet echt een afgebakende betekenis. Hoe ‘groen’ of ‘goed voor mens en milieu’ is een product nu echt als dit erop staat? Als jij het niet aan het product kan aflezen, is de kans groot dat je het maar beter met een korreltje zout kan nemen.
Hoe herken je greenwashing?
Greenwashing bestaat in meerdere vormen, waarvan vijf te herkennen zijn op labels en verpakkingen in elke supermarkt, drogist, bij energieleveranciers en kledingwinkels.
1. Natuurbeelden
Door beelden te gebruiken van bomen, blaadjes en natuurschoon wekken bedrijven de indruk duurzaam te zijn. In het menselijk brein koppelen we die plaatjes aan het milieu, waardoor we denken dat we goed bezig zijn door het product te kopen.
2. Misleidende labels
Elk bedrijf mag zelf keurmerken plaatsen, ook als deze zelfbedacht of zelfverklaard zijn. ‘Biologisch’ of ‘goed voor de natuur’ betekenen niks als er geen verantwoording op de verpakking staat. Hoe is een product goed voor de natuur? En wat is het ingrediënt van het product dat biologisch afbreekbaar is? Als er wel een uitleg op de verpakking staat, kunnen deze keurmerken wel gebaseerd zijn op juistheden. Wat je ook kunt doen, is het keurmerk controleren via de Keurmerkenwijzer. Daar zie je in een oogopslag welke eisen aan welk keurmerk verbonden zijn.
3. Camouflage
Sommige bedrijven verleggen de aandacht van hun product op duurzaamheid, om iets anders te verbloemen. Door op de verpakking te pronken met ‘gerecyclede materialen’, zou het bedrijf bijvoorbeeld kunnen verbergen onder welke omstandigheden de medewerkers zijn uitgebuit.
Is jouw groene stroom wel écht groen?
Niet alle groene stroom is écht groen. Met de groene stroom checker controleer je snel & makkelijk waar jouw stroom vandaan komt!
Ontdek snel waar jouw groene stroom vandaan komt!
4. Irrelevante claims
Andere claims zijn niet relevant om te noemen. Het vermelden dat een chemische stof ontbreekt in een product, is niet altijd het vermelden waard. Het kan zijn dat het stofje illegaal is in Europa, dat het stofje nooit in het product heeft gezeten of dat het niet eens bestaat. Toch zien consumenten het onbewust als iets goeds, waardoor we het product automatisch hoger beoordelen.
5. Het ene of het andere kwaad
Voor de laatste vorm van greenwashing moet je het grotere plaatje van duurzaamheid kunnen zien. De marketing van een bedrijf kan zich richten op één aspect waarop het product milieuvriendelijk is (bijvoorbeeld ‘biologisch afbreekbaar’) maar op alle andere aspecten erg milieuonvriendelijk zijn (‘biologisch afbreekbare sigaretten’). Sigarettenpeuken vervuilen volgens Trimbos namelijk de natuur en worden gevonden in de magen van dieren. Dat wil je niet, toch?
Is greenwashing strafbaar?
Of greenwashing strafbaar is, hangt af van de mate waarop het bedrijf onwaarheden verspreidt of niet. Door gebruik te maken van slimme systemen en vage termen, begeven deze bedrijven zich in een grijs gebied. Toch kunnen bedrijven niet helemaal hun gang gaan, dankzij regelgeving die in Europa geldt. Reclame-uitingen moeten namelijk voldoen aan algemene regels die beschreven zijn in de Nederlandse Reclame Code en de statuten van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken van de Europese Commissie. Zo mogen milieuclaims niet misleiden, moeten alle milieuclaims aantoonbaar juist zijn en moet er altijd een verklaring van claims beschikbaar zijn op de verpakking of reclame-uiting. Houden bedrijven zich daar niet aan, dan kunnen deze Europese en Nederlandse autoriteiten de bedrijven op de vingers tikken. Zij kunnen bij overtredingen ook boetes opleggen voor deze bedrijven.
Wat zijn voorbeelden van greenwashing?
Energieleveranciers maken zich ook schuldig aan greenwashing, door groene stroom te verkopen die niet echt ‘groen’ is. Als consumenten groene stroom afnemen, investeren ze (in principe) in de opwek van groene stroom in Nederland. Hoe meer mensen aan dit systeem bijdragen, hoe meer windmolens, zonnepanelen e.d. er bij komen. Echter werkt het niet voor alle energieleveranciers zo. Van alle producten die ‘groene stroom’ verkopen in Nederland, is veel niet echt groen . Deze stroom wordt verkocht onder de noemer ‘groen’ doordat bedrijven certificaten van de opwek uit duurzame energiebronnen in het buitenland kopen. Met de Groene stroom checker bekijk je snel of jouw groene stroom ook écht groen is.
Wat zijn de gevolgen van greenwashing?
Greenwashing is schadelijk voor het milieu, omdat consumenten de producten bewust kopen met het idee dat ze duurzaam bezig zijn. Omdat ze in werkelijkheid alleen mooie praatjes kopen, dragen deze consumenten niet bij aan de oplossing van het klimaatprobleem, maar juist onbewust bij aan het klimaatprobleem. Door goed op te blijven letten en op verpakkingen te zoeken naar verantwoording voor de mooie woorden, kun je bewust kopen om het klimaat een handje te helpen.
