Leusden stelt handreiking voor succesvolle bewonersparticipatie beschikbaar
In de gemeente Leusden is in zes buurten een bottom-up buurtaanpak richting aardgasvrij een groot succes. Om andere gemeenten en participatieprofessionals op weg te helpen, zijn de opgedane ervaringen en lessen samengevat in een handreiking. In dit artikel vind je de belangrijkste punten en kun je de handreiking downloaden.
De uitvoer van de buurtaanpak richting aardgasvrij is door de gemeente Leusden belegd bij duurzaamheidscentrum De Groene Belevenis, een zelfstandige lokale stichting. We spreken met Henriëtte Former. Ze is ruim vier jaar actief als coördinator en onafhankelijk buurtbegeleider. Ook schreef ze samen met de gemeente de handreiking.
Drie belangrijkste adviezen
De aanpak zet bewoners zelf achter het stuur, legt Henriëtte uit. Met hulp van onafhankelijke begeleiding en technische experts bepalen de bewoners samen met welke verduurzamingsactiviteiten zij aan de slag gaan.
Volgens Henriëtte spelen drie dingen een centrale rol bij een succesvolle aanpak:
- Zorgen dat maatregelen en communicatie erover aansluiten bij het type woning van de bewoners. Zodat ze hun situatie erin herkennen.
- Slim gebruikmaken van de kennis die al in de buurt aanwezig is en de rest organiseren.
- Een kernteam van bewoners uit de buurt vormen, dat aangeeft wat ze nodig hebben zodat ze zelfstandig de volgende stappen kunnen zetten.
“Onze ervaring is dat de techniek meestal niet de beperkende factor is, maar het te doorlopen proces en het creëren van draagvlak en eigenaarschap bij bewoners. Daarom hebben in deze handreiking vastgelegd hoe je goed samenwerkt met bewoners en hoe je hen faciliteert en begeleidt om tot een plan voor de wijk te komen.
De punten in deze handreiking geven naar onze inzichten een optimale slaagkans in het stimuleren van huiseigenaren om hun woning aardgasvrij te maken met (vooralsnog) individuele warmteoplossingen.”
Werken vanuit de praktijk
Vanachter een bureau kun je als gemeente tot een stappenplan komen, maar zo krijg je de mensen niet in beweging.
Henriëtte: “Door op zoek te gaan naar vraagstukken die in de buurt leven, maak je contact en groeit betrokkenheid. En het is uit deze betrokkenheid dat een kernteam van bewoners kan ontstaan. Met hulp van onafhankelijke buurtbegeleiding kan dit kernteam onderzoeken welke kennis zij zelf al bezitten en waar zij hulp bij nodig hebben. Vaak zie je dat er in een buurt al veel kennis aanwezig is. En de rest, zoals specifieke technische ondersteuning of extra hulp met communicatie, is te regelen. We vormen sterke lokale netwerken van individuele bewoners, zo groeit hun kennis en eigenaarschap.”
Op deze manier ontstaat er in iedere buurt een kernteam dat diverse onderwerpen en projecten op- en aanpakt, legt Henriëtte uit.
“Het is een cyclisch proces, waarin een aantal terugkerende fasen te herkennen zijn. De handreiking gaat dieper in op iedere fase en biedt gemeenten handvatten om een soortgelijk proces, waar de bewoner zelf aan zet is, in eigen gemeente vorm te geven.”
Handreiking downloaden
Over de aanpak in Leusden
Leusden is grotendeels gebouwd in de jaren ’70. Het merendeel van de 13.000 woningen staat in bloemkoolwijken, waarvan ca. 90% in particulier eigendom is. Bij de meeste woningen spelen onderhoudsvraagstukken.
De gemeente heeft nog geen beslissingen genomen over het daadwerkelijk afsluiten van het aardgas. In de komende jaren ligt de nadruk op een aanpak waarbij isoleren, in combinatie met renovatie en het toekomstbestendig maken van een woning, stapsgewijs wordt uitgerold. Dat geeft Henriëtte en haar collega’s nog 10 tot 15 jaar om samen met de bewoners in alle buurten aan de slag te gaan.
Deze lange periode biedt ruimte aan verschillende snelheden, zodat iedere bewoner aan de slag kan wanneer hij er zelf aan toe is. Henriëtte: “Verschillende snelheden zijn niet erg. Als er maar snelheden zijn.” Momenten als een renovatie of een verhuizing kunnen zo optimaal gebruikt worden. En ondertussen groeit de kennis en het netwerk van buren in de buurt.
Dakdaten
In de wijk Alandsbeek liepen meerdere bewoners tegen problemen met hun dak aan. Dat was aan onderhoud toe, maar de combinatie met isolatie bleek lastig. Door aan te sluiten op wat er leeft in de buurt kon Henriëtte met eenvoudige bijeenkomsten – ‘dakdaten’ genoemd – al snel een aantal buurtbewoners enthousiasmeren en mobiliseren.
Het dakdaten heeft uiteindelijk een toolkit opgeleverd, met onder andere technische tekeningen die een aannemer kan gebruiken en een voorbeeld van een vergunningstraject. Sommige buurtbewoners zijn meteen aan de slag gegaan met isolatie en renovatie van hun dak. Hun ervaringen worden aan de toolkit toegevoegd. En later zijn huisbezoeken mogelijk, zodat bewoners met eigen ogen de resultaten kunnen zien. Zo wordt, geheel vanuit de buurt zelf, eigenaarschap gecreëerd, kennis gebundeld en handelingsperspectief geboden.
Kortom, onafhankelijke en lokale buurtbegeleiding speelt een sleutelrol in het faciliteren en ondersteunen van bewonersparticipatie. Samen met bewoners wordt een proces vorm gegeven dat hen helpt om zelfstandig stappen te zetten richting een aardgasvrije toekomst.
