Verslag kennissessie #3.3: De projectovereenkomst – van papier naar praktijk
Je bent als bewonersinitiatief op het punt aangekomen dat je samen met de gemeente goede afspraken op papier hebt gezet over de samenwerking richting een aardgasvrije toekomst. Maar nu volgt het belangrijkste gedeelte: de uitvoering naar een duurzame warmte-oplossing opzetten. Moet er een projectteam komen, een projectbureau, een meerjarenplan? Hoe pak je dit aan? Het kwam allemaal aan bod in de online kennissessie van 16 september 2021. Ook vierden we samen een belangrijke mijlpaal: er zijn al meer dan 80 samenwerkingen tussen gemeenten en warmte-initiatieven. Je leest hier een verslag van de sessie die HIER opgewekt organiseerde samen met haar partners in de Participatiecoalitie.
We beginnen met de gemeente Noordenveld en energiecoöperatie Noordseveld. De gemeente Noordenveld heeft de ambitie om in 2040 klimaatneutraal te zijn. Dit kunnen ze niet alleen. Daarom hebben ze samen met Noordseveld in februari 2021 een projectbureau opgestart. Jeroen Niezen (voorzitter van de energiecoöperatie) en Jaap Lobbezoo (programmamanager duurzaamheid bij de gemeente) delen hun ervaring over de stappen naar een projectbureau.
Uitdagingen
De gemeente Noordenveld heeft zo’n 31.000 inwoners, en één energiecoöperatie met 250 leden. Inmiddels ligt er ook een eerste eigen zonnepark. Dit klinkt nu misschien als een groot succesverhaal, maar gemakkelijk was het niet, vertellen de heren.
Jaap: "Vanuit de gemeente was er de vraag om de woonomgeving te verbeteren. Dus energieneutraal maken, maar ook breder. De uitdaging is dat onze gemeente veel verschillende vraagstukken in de woonomgeving heeft. In Norg hadden de bewoners bijvoorbeeld veel wateroverlast. Zij wilden eerst een droge kelder, en dan pas nadenken over isoleren."
Daarnaast was het in coronatijd lastig om bewoners te bereiken, vertelt Jeroen. In de zoektocht naar continuïteit en een vorm voor de samenwerking tussen gemeente en energiecoöperatie, besloten ze een projectbureau op te richten.
Jaap: "Zo kwamen we niet in de knel met aanbestedingen en konden we onze afspraken duidelijk op papier zetten. Ook is het makkelijker om ondersteuning te regelen. De warmtevisie ligt inmiddels bij de gemeente. We werken samen aan energieke buurten. Inmiddels zijn we al van drie naar vijf buurten gegaan, en de komende jaren kan dat alleen maar meer worden."
“Onze belangrijkste tip voor warmte-initiatieven: gewoon doen!”
– Jeroen Niezen, energiecoöperatie Noordseveld
Discussie in breakout rooms
Dan is het tijd voor een interactieve discussieronde. De deelnemers worden in kleine groepjes verdeeld. Ze gaan in gesprek over de volgende vragen:
- Welke landelijke randvoorwaarden zouden lokale samenwerking kunnen versterken?
- Wat maakt nou dat een samenwerking goed gaat?
- Hoe geef jij het projectteam of -bureau vorm?
Landelijke randvoorwaarden
Veel deelnemers verwijzen naar de nieuwe warmtewet, die nu in de maak is. In de huidige warmtewet ervaren de aanwezigen beperkingen. Zo komt naar voren dat in de warmtewet een juridische plek moet komen voor een warmteschap: een lokaal warmte-initiatief waar het eigenaarschap en zeggenschap bij bewoners ligt.
Daarnaast moeten overheden een verantwoordelijkheid hebben om voldoende middelen te investeren in de transitie, vinden de deelnemers. Er moet meer geld (en instrumenten) komen voor bewoners om te verduurzamen. Ook is het belangrijk dat gemeenten over voldoende capaciteit, budget en kennis beschikken.
Samenwerking
Het sleutelwoord voor een goede samenwerking tussen energiecoöperaties en gemeenten blijkt vertrouwen. Wat er nodig is voor dat vertrouwen: openheid van zaken, geduld, goed overleg en een open houding richting elkaar. Voor blijvend vertrouwen van bewoners zijn duidelijke mogelijkheden voor inspraak van groot belang, zo wordt gezegd.
Wat ook wordt genoemd is het belang van continuïteit. Zowel de gemeente als bewonersinitiatieven liepen in hun projecten aan tegen ambtenaren die maar tijdelijk op een project werken. Voor gemeenten is het belangrijk dat het bewonersinitiatief een partner is die waar kan maken wat ze beloven. Een langdurige relatie kunnen opbouwen wordt door beide als belangrijke factor gezien voor een sterke samenwerking.
Vormgeven projectteam
Niet alle aanwezigen hebben al ervaring met het vormgeven van de samenwerking tussen initiatief en gemeente, maar er wordt dankbaar verwezen naar de sprekers uit Noorderveld. Ook is voor een aantal de stap van een projectteam of -bureau opzetten nog niet aan de orde. Zij bouwen graag verder op de ervaringen van de pioniers die het goede voorbeeld geven.
Wel komt naar voren dat het voor bewonersinitiatieven belangrijk is bij samenwerken met gemeente of een andere partij in ieder geval te streven naar 51% eigendom. Zo kunnen ze goede zeggenschap waarborgen.
En dan: feest!
Maarten van der Poelgeest – voorzitter van het uitvoeringsoverleg Gebouwde Omgeving van het Klimaatakkoord – schuift digitaal ook aan. Organisatoren Tijmen Klip van HIER opgewerkt en Kirsten Notten van Energie Samen | Buurtwarmte vragen ondertussen iedereen zijn feesthoed of slingers erbij te pakken, want er is wat te vieren: inmiddels zijn er al 82 samenwerkingen tussen gemeenten en warmte-initiatieven tot stand gekomen! Een mooie mijlpaal om bij stil te staan. Doel en de taak van de Participatiecoalitie is om tot minimaal 100 te komen.
Samen naar een klimaatneutraal Nederland
Maarten van der Poelgeest beantwoordt vervolgens enkele vragen van deelnemers. Hoe kunnen we de rest van Nederland meenemen? Maarten: "Het is een grote ontdekkingstocht. Het is jammer dat de warmtewet naar 1 januari 2024 is verschoven. Nu blijft het onduidelijk wat de spelregels zijn. Ik hoop in ieder geval dat er voldoende ruimte is voor lokale warmte-initiatieven."
Gelooft Maarten heilig in lokale warmte-initiatieven, wil een deelnemers weten. "Heilig geloof ik nergens in. Ik zie de kracht van lokaal, maar er zijn verschillende paden naar een klimaatneutraal Nederland. De kunst is nu om verschillende paden tegelijk te bewandelen", zegt Maarten.
Over de kennissessies warmte
Dit was de derde kennissessie over duurzame warmte in een reeks van drie voor 2021. Overkoepeld thema: de samenwerking tussen bewonersinitiatief en gemeente.
- #3.1 De transitievisie warmte– een goed gesprek over rolneming. Lees hier het verslag >>
- #3.2 De samenwerkingsovereenkomst – een stap naar een WuP. Hoe stel je een goede op? (deze sessie is geannuleerd)
Vervolg?
In 2022 jaar gaan we verder met kennisdeling en -ontwikkeling voor initiatieven en gemeenten in de warmtetransitie. Exacte data zijn nog niet bekend, maar houd de agenda op hieropgewekt.nl, onze nieuwsbrief, en de website van Buurtwarmte in de gaten. Daar houden we je op de hoogte.
Over de Participatiecoalitie
Deze sessie werd georganiseerd door HIER opgewekt en haar partners in de Participatiecoalitie. de coalitie De Participatiecoalitie bestaat uit vijf maatschappelijke organisaties van, voor en door bewoners: HIER, de Natuur en Milieufederaties, Energie Samen, LSA bewoners en Stichting Buurkracht. Zij weten wat er lokaal speelt en kunnen zo de slagingskans van energieprojecten in gemeente of regio’s vergroten. Om de afspraken uit het Klimaatakkoord te kunnen realiseren, hebben de vijf organisaties een samenwerkingsovereenkomst getekend met de ministeries van Binnenlandse Zaken en Economische Zaken. Zie ook participatiecoalitie.nl
