Hoe betrek je buurtbewoners bij je warmte-initiatief? Geleerde lessen uit de Benedenbuurt Wageningen
Gelegen op een heuvel in Oost-Wageningen bevindt zich de Benedenbuurt: een groene, ruim opgezette wijk waar enkele groene, ruimdenkende bewoners een initiatief zijn gestart om de buurt van het gas af te krijgen. Het zaadje wordt in 2016 geplant als deelnemers van het HIER klimaatstraatfeest horen dat de riolering aan vervanging toe is. Een van hen, Wanka Lelieveld, stelt voor om dan maar gelijk een duurzaam warmtenet aan te leggen. De anderen zijn enthousiast. Maar eer het zaadje uit kan groeien tot een volledig functioneel warmtenet, zal nagenoeg de hele buurt achter het initiatief moeten staan. Deze casus leert je hoe je dat voor elkaar krijgt.
Begin met het organiseren van een buurtbijeenkomst
Het zaadje groeit voorzichtig via de kennissenkring van de deelnemers. Voordat de wijk officieel wordt ingelicht, vindt er in 2017 een haalbaarheidsstudie plaats. De resultaten zijn positief: een warmtenet voor de buurt lijkt haalbaar.
Datzelfde jaar organiseren de initiatiefnemers een buurtbijeenkomst, waar zo’n 100 man op afkomt. Dat blijkt een succes; veel bewoners sluiten zich naderhand aan. Een deel neemt zitting in een werkgroep om mee te denken over het plan van aanpak. De coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW) wordt opgericht. Het zaadje ontkiemt.
Verstop je niet, maar ga het gesprek aan
Om het initiatief verder te laten groeien, richt de coöperatie zich op goede communicatie. Robert-Jan Geerts, ook initiatiefnemer, geeft startende warmte-initiatieven als advies mee: “Verstop je niet, maar ga zoveel mogelijk het gesprek aan. Iedereen die ook maar enigszins geïnteresseerd is, moet de kans krijgen om betrokken te raken. Houd de communicatie laagdrempelig.” WoW zet de volgende middelen in:
> Huis-aan-huis papieren nieuwsbrief
Elke 2-3 maanden gaat er bij alle bewoners een nieuwsbrief door de brievenbus. Geerts: “Die houden we zo eenvoudig mogelijk – hij moet tot de kern van het initiatief komen en ook te begrijpen zijn als je alle vorige nieuwsbrieven zonder te lezen bij het oud papier hebt gedaan.”
> E-maillijst
Bewoners kunnen zich inschrijven voor digitale nieuwsberichten, bedoeld voor mensen die het project wat meer volgen en over achtergrondkennis beschikken. Ook lastige en meer gedetailleerde zaken worden besproken. Langs deze weg worden veel updates en oproepen gedaan.
> Buurtpagina
De duurzaamheidswebsite van Wageningen heeft een speciale pagina over de Benedenbuurt. Deze introduceert de coöperatie en houdt bij wat er in de media over het project verschijnt. De duurzaamheidswebsite is eigendom van de gemeente. “Ze ondersteunen ons, en dat is prettig,” zegt Geerts. “Naast dat we gebruik mogen maken van hun website, heeft hun communicatietak ons geholpen met de inhoud en opmaak van onze eerste nieuwsbrieven.”
> Eigen website
Om het project zichtbaarder te maken en meer een eigen identiteit te geven, komt er een eigen website. Dit moet de uitvalsbasis worden voor alle betrokkenen en geïnteresseerden.
> Gesprekken op straat
Mensen kennen inmiddels de gezichten van het initiatief. Geerts: “We worden regelmatig op straat aangesproken door buurtbewoners. We gaan dan graag het gesprek met ze aan en vertellen over de stand van zaken. Die gesprekken zijn doorgaans heel positief.”
Bied belangstellenden de kans om aan te sluiten en maak waar mogelijk gebruik van subsidie
Door belangstellenden met laagdrempelige communicatie de kans te geven om mee te doen, groeit het initiatief in rap tempo. In 2018, twee jaar nadat het idee voor een warmtenet ontstaat, zet 44% van de buurtbewoners al een handtekening onder het plan. Dit leidt ertoe dat de Benedenbuurt wordt aangemerkt als proeftuin aardgasvrije wijk door het ministerie van Binnenlandse Zaken en subsidie ontvangt.
Geerts: “We wilden laten zien dat het initiatief breed gedragen wordt in onze wijk. Door met de nieuwsbrief ondersteuningsverklaringen mee te sturen, een buurtbijeenkomst te organiseren en langs de deuren te gaan, hebben we genoeg handtekeningen kunnen ophalen voor de subsidieaanvraag.”
Span je als coöperatie in om ook de meer afwachtende mensen mee te krijgen
Met een draagvlak van 44% is de coöperatie goed op weg, maar een warmtenet in de wijk is pas rendabel als tussen de 80 en 90% van de woningen meedoet. Daar is meer voor nodig dan het betrekken van belangstellenden; ook de meer afwachtende mensen moeten overstag. Een flinke uitdaging.
Geerts: “We gaan nu actief op zoek naar mensen die nog niet staan te springen. Om te leren wat ze tegenhoudt en hoe we het beste ook hún wensen en zorgen mee kunnen nemen.”
"Door te benadrukken dat we het allemaal belangrijk vinden dat het comfortabel en betaalbaar blijft, wordt het al snel een prettiger gesprek"
Pas op voor misinformatie
Veel van de terughoudendheid blijkt gebaseerd op misinformatie. Zo zijn er huurders die niet weten dat ook zij vrij zijn om mee te doen. Of mensen denken dat een warmtenet er niet in zal slagen hun huis behaaglijk te maken. Daarnaast gaan er verhalen rond van hoge kosten bij warmtenetten in andere gemeenten.
Geerts: “Door te benadrukken dat we het allemaal belangrijk vinden dat het straks comfortabel en betaalbaar blijft, en dat iedereen zelf kiest of ze wel of niet meedoen, wordt het al snel een prettiger gesprek. Overigens leren we veel van die gesprekken. Zo hadden we bedacht dat de warmte-afleverset bij bepaalde huizen in de kelder geplaatst kan worden, totdat we leerden dat sommigen daar een wijnkelder van hadden gemaakt die koel moet blijven. Daar hadden we niet aan gedacht!”
Bedenk manieren om ook ongeïnteresseerde bewoners te betrekken
Tenslotte zijn er bewoners die tegen het warmtenet zijn, maar niets van zich laten horen. “We hopen dat deze mensen op den duur toch naar buiten komen, zodat we van gedachten kunnen wisselen,” aldus Geerts. Hij noemt ook de kwestie van de 18 VVE’s aan de rand van de wijk. “Hier wonen veel starters die niet verwachten lang in de Benedenbuurt te zullen blijven en minder bezig zijn met de (aardgasvrije) toekomst van hun woning. Daarnaast is het een hele uitdaging om alle benodigde techniek in deze kleine woningen te krijgen.”
WoW wil aan de hand van een voorbeeldwoning laten zien wat de mogelijkheden zijn, zodat het plan ook bij deze mensen wat meer kan gaan leven.
"Bewoners haken op hun eigen tempo aan. Geef ze de kans om eerst drie keer nee te zeggen en pas de vierde keer in te stappen"
Kom met een sterk aanbod
Wat uiteindelijk de doorslag moet geven, is een sterk aanbod. Mede dankzij de subsidie en de coöperatieve structuur, hoopt WoW straks een aanbod te kunnen doen dat vergelijkbaar is met de huidige verwarmingskosten. Daarbij is het belangrijk om scherp in beeld te krijgen wat er bij bewoners achter de voordeur moet veranderen en hoeveel dit gaat kosten.
Ook hoopt de coöperatie op meer duidelijkheid over de toekomst van het gasnet in de wijk. Als deze binnen afzienbare tijd verdwijnt, is dat extra stimulans voor mensen om vroegtijdig en voordelig over te stappen.
Wees geduldig en volhardend
Voor nu zijn de initiatiefnemers nog vaak buiten de deur te vinden, waar zij met onvermoeibaar enthousiasme het gesprek blijven aangaan. Geerts: “We hebben ervaren dat een grote groep mensen zich wel realiseert dat er iets moet gebeuren, maar geen tijd of zin heeft zelf bezig te zijn met de warmtetransitie. Deze mensen vinden het maar wat fijn dat ze op deze manier deels ontzorgd worden en gebruik kunnen maken van het werk van hun buren.”
Geerts benadrukt dat een initiatief de tijd moet krijgen om te groeien: “Bewoners haken op hun eigen tempo aan. Geef ze de kans om eerst drie keer nee te zeggen en pas de vierde keer in te stappen.”
Benedenbuurt Wageningen van het gas af: het verhaal in het kort
Wanneer in 2016 tijdens het Klimaatstraatfeest van HIER in de Benedenbuurt in Wageningen duidelijk wordt dat de riolering van de jaren ’50 woningen aan vervanging toe is, ziet een groepje bewoners dat als een uitgelezen kans voor verduurzaming. De wens: van het gas af met behulp van een collectief warmtenet.
Warmtenet Oost Wageningen
Het burgerinitiatief slaat zó goed aan in de wijk dat in 2018 de Coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WoW) wordt opgericht. Zo’n 100 van de 490 huishoudens, waaronder grondgebonden koopwoningen, koopappartementen en sociale huurwoningen, zijn al lid van de coöperatie. 120 andere huishoudens hebben hun steun betuigd (voorjaar 2019). Het project is geselecteerd als één van de 27 aardgasvrije proeftuinen door het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Eerste woningen van het gas af in 2021
Momenteel wordt gewerkt aan een gedetailleerd technisch concept. In het najaar van 2019 komt WoW met een concreet warmteleveringsvoorstel. Als genoeg bewoners de overstap durven maken, kunnen in 2021 de eerste woningen van het gas af.
In deze serie verhalen delen initiatiefnemers Wanka Lelieveld en Robert-Jan Geerts hun ervaringen en geleerde lessen.
