Hoe Rijne Energie bewoners meekrijgt via de Deep Democracy-methode
Toen de gemeente Utrecht in 2016 besloot in de polder Rijnenburg grootschalige duurzame energie op te wekken, nam een groep inwoners het initiatief in eigen hand. Via het Deep Democracy Principle hebben zij verschillende mede-inwoners achter hun windenergieplannen weten te scharen. Wat zijn de succesfactoren van deze aanpak?
In de zomer van 2016 werd de motie aangenomen om in de Utrechtse polder Rijnenburg grootschalig duurzame energie op te gaan wekken. Via zonnepanelen of windmolens, dat was nog niet duidelijk. Inge Verhoef, onder meer werkzaam voor energiecoöperatie De Windvogel en bestuurslid bij Energie-U, hoorde over de plannen en besloot meteen in actie te komen. Ze mobiliseerde vrienden, kennissen en energieliefhebbers uit de achterban van Energie-U ; de beweging werd Rijne Energie gedoopt. Samen zijn ze de wijken ingegaan om mensen te vertellen en vooral te bevragen over de mogelijkheden van grootschalige zonne-energie en windenergie. Geheel in lijn met de Deep Democracy-methode. Verhoef: ‘Veel mensen zijn huiverig voor slagschaduw en geluidsoverlast. En alle bezwaren zijn gerechtvaardigd. Door met respect voor ieders mening de dialoog én discussie aan te gaan, kunnen gezichtspunten veranderen. En natuurlijk: soms blijf je gewoon tegenover elkaar staan. Dat mag ook, maar dan heb je in ieder geval naar elkaar geluisterd.’
Wat is Deep Democracy?
De Deep Democracy-methode wordt vaak gebruikt als groepsdynamiek een belangrijk onderdeel is van het proces. De methode biedt handvatten voor besluitvorming met aandacht en waardering voor andere opvattingen. Zonder te polderen of conflicten weg te poetsen. Tegenstellingen en botsende meningen worden op respectvolle wijze met elkaar onderzocht. In dialoog en in discussie.
Onzekerheid en vragen geven inzicht in antwoorden
Zo blijkt dat veel mensen geïnteresseerd zijn in vooral de windenergieplannen. Want het idee van Rijne Energie is: bewoners hebben de leiding en alle stroom- en geldelijke opbrengsten worden weer lokaal ingezet. ‘Wij willen zelf eigenaar zijn van de energieproductiemiddelen, windmolens en zonnevelden. Want energie produceren, dat doet de markt. We hebben daarnaast ook geen winstoogmerk. Daarom kunnen we bijvoorbeeld kiezen voor de nieuwste, modernste en daarmee ook meest geluidsarme windmolen. Dat is een belangrijk argument voor veel mensen. We zijn in alle gesprekken ook heel eerlijk over wat we wel en niet weten. We weten simpelweg nog niet exact hoeveel windmolens er komen of waar ze precies komen te staan. Dat maakt het ook onzeker en lastiger in de communicatie. Dit proces levert dus veel vragen op. Juist die geven ons inzicht in wat er leeft bij onze medebewoners en waarop voor hen antwoord moet komen. We stemmen die onderwerpen vervolgens af met de gemeente. Ook bespraken we waarop zij moesten ingaan tijdens de stadsgesprekken.’
Samenwerking met de gemeente
Rijne Energie wil als initiatiefnemer dit project namelijk graag laten slagen. Maar Rijne Energie heeft niet de capaciteit noch het geld om iedereen te informeren. Daarom is het prettig dat de gemeente ook een goed proces heeft om burgers te informeren over en te betrekken bij de plannen rondom de grootschalige energie-opwek. Initiatiefnemers en gemeente trekken zo samen op en vullen elkaar aan. ‘In tegenstelling tot Rijne Energie heeft de gemeente wel de middelen om een grote groep te bereiken: voor de stadsgesprekken die de gemeente organiseerde, zijn zo’n 12.000 wijkberichten huis-aan-huis verspreid.’
Stadsgesprekken
De gemeente Utrecht faciliteerde een informatiemarkt en drie stadsgesprekken over Rijnenburg en de grootschalige opwek. Hier zijn bewoners gehoord over hun wensen, verwachtingen en angsten. De stadsgesprekken waren bedoeld om op te halen wat er leeft bij omwonenden en bij een aselecte groep Utrechters. ‘Tijdens deze gesprekken zit iedereen met elkaar aan tafel: de initiatiefnemers, de omwonenden, de gemeente en de grondbezitter. Daarnaast is er ook een online gesprek georganiseerd. Na deze gesprekken zijn we nu bezig met een voorstel voor verdere procesparticipatie. Er zijn ook andere partijen in de markt om het project te ontwikkelen. Eneco is een van de andere initiatiefnemers. We zijn allebei meegegaan in het traject van de stadsgesprekken. Nu gaan we kijken hoe we samen het project kunnen ontwikkelen, met behoud van de kernwaarden van onze organisaties.’
Zonder uitgewerkt plan toch aan de slag
Een ding is cruciaal volgens Verhoef: ze zitten met elkaar om de tafel zónder een uitgewerkt plan. ‘Dat is de kracht van deze aanpak; normaal werkt een gemeente veel meer uit achter de schermen. Ze treedt pas naar buiten als de contouren van de plannen klaar staan. Nu bepalen wij als bewoners de contouren van het plan. De gemeente luistert vanaf het begin naar onze ideeën en neemt het palet aan geluiden en bevindingen mee in de startnotitie.’ De uitkomsten van alle gesprekken worden voor de zomer van 2017 voorgelegd aan de gemeenteraad en bij akkoord daarna uitgewerkt in het bestemmingsplan en de vergunningsaanvraag.
Tegenstellingen blijven, en dat mag
Natuurlijk, ook de Deep Democracy-methode is geen toverstaf. Trajecten met windenergie kosten tijd en inspanningen om mensen te overtuigen. En soms lukt dat ook gewoon niet. ‘Soms blijf je lijnrecht tegenover elkaar staan omdat mensen windmolens simpelweg niet zien zitten. Dat mag gelukkig in deze democratie. De gemeenteraad bepaalt uiteindelijk de randvoorwaarden van hoe het project eruit gaat zien, wij maken een goed plan met input van de bewoners. Door ieders mening te respecteren, te vragen hoe mensen het zouden willen, wat andere ideeën en alternatieven zijn naast de ideeën van de initiatiefnemers en hoe ze willen meedenken, merk je dat we met elkaar een zo goed mogelijk plan aan het neerzetten zijn. Ik zou deze aanpak iedereen aanbevelen die een windproject start.’
