Hoe Haarzuilens het eerste energieneutrale kasteeldorp van Nederland wordt
Onder de rook van Utrecht, omringd door bossen en landerijen, ligt het pittoreske Haarzuilens. Het dorpje is historisch verbonden met het nabijgelegen kasteel de Haar en kenmerkt zich door de centraal gelegen Brink, met riet of Oudhollandse pannen bedekte daken en de rood-witte deuren en luiken die zijn afgestemd op het kasteel. Vanuit het geloof dat groene stroom een groene omgeving waarborgt, besluiten bewoners te investeren in zonne-energie. Maar Haarzuilens is beschermd dorpsgezicht. Dit belemmert bewoners grote aanpassingen te maken aan hun huis. Energiecoöperatie ‘Haarse Zon’ biedt de oplossing: het collectief plaatsen van zonnepanelen op daken aan de rand van het dorp.
Paul Rozmus, voorzitter van Haarse Zon, licht toe: “Haarzuilens bestaat voornamelijk uit gemeentelijke monumenten en telt elf rijksmonumenten. Hoewel je op gemeentelijke monumenten zonnepanelen mag plaatsen als de gemeente daar toestemming voor geeft, zijn de dakvlakken in Haarzuilens dusdanig klein dat het niet mogelijk is om de panelen op zo’n manier neer te leggen dat het dorpsgezicht bewaard blijft. Vanuit deze wetenschap zijn we gezamenlijk gaan zoeken naar een oplossing.”
Verduurzaming van beschermd dorpsgezicht
Het idee om collectief zonnepanelen te plaatsen op daken buiten het beschermd dorpsgezicht, vindt direct veel steun binnen het dorp. Dat motiveert Haarse Zon om het nodige voorwerk te doen, informatieavonden te organiseren en te zoeken naar bereidwillige dakeigenaren. Die zijn al snel gevonden. De coöperatie sluit overeenkomsten met drie dakeigenaren. Hoewel deze daken niet buiten het beschermd dorpsgezicht vallen, verleent de gemeente Utrecht toch toestemming. Rozmus: “We hebben nauw contact gehad met de gemeente en uitgelegd hoe onze plannen eruit komen te zien. We maken gebruik van drie daken op drie grote schuren. Die bevinden zich op zo’n 300 tot 400 meter afstand van de bebouwde kom van het dorp, waar de rijksmonumenten staan. De gemeente heeft toen besloten dat dit plaatje past in het beschermd dorpsgezicht; de impact op het dorpsgezicht blijft immers beperkt. Bovendien houdt Utrecht zich veel bezig met verduurzamen; een extra motivatie om ons plan te steunen.”
Fase 1 van het plan is inmiddels gerealiseerd: op alle 3 de daken zijn 256 zonnepanelen neergelegd, in totaal 768 panelen. Rozmus: “Van de 165 huishoudens in Haarzuilens hebben er zich 50 ingeschreven voor fase 1, dat is ruim 30 procent. Als je puur kijkt naar particulier initiatief, hebben we nu al de hoogste zonnepanelendichtheid van Nederland.”
Deze grote belangstelling is bijzonder, vooral vanwege de hoge investeringskosten. Bewoners kunnen zonnestroom kopen middels een certificatensysteem. Een certificaat kost 250 euro en brengt gemiddeld zo’n 215 kWh aan zonnestroom op. Haarse Zon adviseert huishoudens om voor ongeveer 90 procent van hun stroomverbruik mee te doen, wat in de praktijk neerkomt op een gemiddelde investering van rond de 3000 euro. “Mensen zien een deel van dat geld terug middels de postcoderoosregeling, waarmee ze een vrijstelling op de energiebelasting ontvangen. Ook hebben de bewoners recht op een winstdeling van de opgewekte stroom die wij verkopen aan de energieleverancier. Bij elkaar opgeteld levert dit een rendement van 6 tot 7 procent per jaar op.”
We zijn ervan overtuigd dat ons dorp zich straks voor 100% in de eigen elektriciteitsbehoefte kan voorzien. Haarzuilens is hard op weg om het eerste energieneutrale kasteeldorp van Nederland te worden.
- Paul Rozmus, voorzitter van Haarse Zon
Streven naar een groener Haarzuilens
Veruit de grootste drijfveer om mee te doen is het streven naar een groener Haarzuilens met een lagere CO2-uitstoot. “Bewoners die zich al langer bezighouden met duurzaamheid, kunnen nu eindelijk overgaan tot actie door gezamenlijk een bijdrage te leveren aan het milieu,” aldus Rozmus.
Volgens de voorzitter is alles binnen de coöperatie op z’n plek gevallen: “We hebben een zeer gedreven werkgroep van vrijwilligers, een grote betrokkenheid vanuit de bewoners en drie enthousiaste dakeigenaren. Het werkt in ons voordeel dat Haarzuilens een klein dorp is dat een grote saamhorigheid kent. Wij hebben daar ook aan bijgedragen door middel van een strakke organisatie en voldoende voorlichting. Bij dit soort initiatieven is het belangrijk om draagvlak te creëren door goed uit te leggen waar je mee bezig bent en waar je naartoe wilt. Verder raad ik aan om rustig van start te gaan en geen onverantwoordelijke risico’s te nemen.”
De toekomst is energieneutraal
Haarse Zon begon dan ook relatief voorzichtig met het plaatsen van 768 panelen in het voorjaar van 2018. Deze eerste fase bleek zo’n succes, dat de coöperatie hier al snel op voort kon bouwen. “In september van 2019 gaat fase 2 van start. Dan plaatsen we nog eens zo'n 800 tot 820 zonnepanelen. Zoals het er nu uitziet, raken die heel snel uitverkocht,” zegt Rozmus. Ook fase 3 staat al gepland; in 2020 komen er 550 zonnepanelen bij. Dan zit de energiecoöporatie in totaal op zo’n 2100 panelen.
Op de vraag hoeveel fases zullen volgen, antwoordt Rozmus: “Onze missie is het opwekken van het totale stroomverbruik van de particuliere huishoudens van Haarzuilens met zonnepanelen. We zijn ervan overtuigd dat ons dorp zich straks voor 100% in de eigen elektriciteitsbehoefte kan voorzien. Haarzuilens is hard op weg om het eerste energieneutrale kasteeldorp van Nederland te worden.”
