Publieke financiering is sleutel naar betaalbare coöperatieve warmtenetten

De BNG Bank (de bank voor Nederlandse gemeenten) heeft een financiële constructie gelanceerd: GROWE. Hiermee kunnen gemeenten of provincies bewonersinitiatieven aan betaalbare financiering helpen voor een warmtenet. Bij deze constructie is de gemeente juridisch en het initiatief economisch eigenaar. Zo wordt een warmtenet betaalbaarder en kunnen meer bewoners samen investeren. Hieronder leggen we de constructie verder uit.

De naam GROWE is bedacht door initiatiefnemer Gerwen van der Linden. De letters staan voor geen risico overheid, wel eigenaar. Oftewel de gemeente is juridisch eigenaar van een warmtenet, zonder dat ze risico’s in de exploitatie draagt. Het bewonersinitiatief is exploitant en economisch eigenaar.

Hoe werkt GROWE?

Bij de GROWE-constructie hoeft een gemeente zelf geen warmtenet te ontwikkelen, maar zet ze een concessie (exploitatierecht) in de markt voor vijftien jaar. De BNG Bank leent via garanties van de gemeente goedkoop geld uit aan een bewonerscoöperatie waarmee ze de infrastructuur van het warmtenet kan ontwikkelen.

Via deze constructie is er onderscheid tussen het juridisch en economisch eigendom. In principe bestaat er geen ander eigendom dan juridisch eigendom, maar een gemeente kan in een overeenkomst wel alle risico’s en verantwoordelijkheden overdragen aan een exploitant, waardoor die zich in de praktijk wel gedraagt alsof hij het netwerk bezit. Dit wordt economisch eigendom genoemd. Anders dan bij juridisch eigendom hebben de bijbehorende rechten en plichten een bepaalde looptijd.

De GROWE-constructie is met name geschikt voor bottom-up initiatieven. In Katwijk wordt het concept momenteel voor het eerst toegepast. Ondertussen zijn er ook gesprekken met andere geïnteresseerde gemeenten.

Lage financieringslasten

Door de financiering van de warmtedistributie op deze wijze in te richten, dalen de financieringslasten voor een bewonersinitiatief scherp. Een bedrijf rekent (op goede gronden) doorgaans de businesscase van een lening door op basis van 30 jaar met 6% rendement. Door te lenen via een publieke constructie (BNG Bank) kan daar 40 jaar met 3% van gemaakt worden.

Het komt erop neer dat op deze manier over de gehele looptijd 1/3 minder rente betaald hoeft te worden, zonder dat er iets verandert aan de financiële gezondheid van de gemeente. De exploitatierisico’s liggen immers bij de coöperatie als exploitant, terwijl de gemeente formeel eigenaar is van het net. Na vijftien jaar kan de gemeente de looptijd eenzijdig verlengen, maar ook beslissen om in zee te gaan met een andere partij.

Gelijk behandelen

Een handige constructie dus. Alleen is een gemeente in Nederland verplicht om alle marktpartijen gelijk te behandelen, ze mag een coöperatie niet zomaar voorrang geven.

Een mogelijke oplossing voor dit probleem is dat gemeente en coöperatie een samenwerking opzetten, en vervolgens samen de warmtediensten voor het warmtenet uitvragen bij de markt. Op deze manier kunnen bedrijven alsnog verdienen aan de activiteiten waar ze goed in zijn: het beheer en onderhoud van een warmtenet en het klantcontact. Deze diensten kunnen via aanbesteding worden gegund op basis van contracten. Daarbij neemt de coöperatie van inwoners alle beslissingen over het warmtenet, uiteraard samen met de gemeente als juridisch eigenaar.

Tot slot

Het GROWE-model is momenteel nog onontgonnen terrein, maar het lijkt een goede oplossing voor kleinschalige coöperatieve warmtenetten – ondanks dat er nog geen heldere wetten en regels zijn voor deze eigendomsconstructie. Het is goed mogelijk dat de nieuwe Warmtewet de constructie en het bijbehorende aanbestedingsproces in de toekomst formeel toestaat.