Wennen windturbines?
Plannen voor een windpark stuiten vaak op verzet van omwonenden en belangenorganisaties. Dit kan tot veel vertraging leiden. Uit verschillende ervaringen blijkt dat weerstand tegen windturbines desondanks af lijkt te nemen vanaf het moment dat de windturbines er eenmaal staan. Omwonenden die aanvankelijk fel tegen de plaatsing waren geven regelmatig aan dat het erg is meegevallen. Neemt de weerstand af omdat mensen zich erbij neerleggen, of is het echt niet zo erg? Hiernaar deed Jaclijn Matijssen, stagiaire bij adviesbureau Bosch & Van Rijn, onderzoek. In dit artikel deelt ze haar bevindingen.
Jaclijn: "Tijdens mijn stage bij Bosch & van Rijn was ik benieuwd naar het antwoord op de vraag of ‘wind went’. Daarom onderzocht ik de beleving van zowel omwonenden als ontwikkelaars op het gebied van proces, draagvlak en weerstand bij drie windparken: Kattenberg-Reedijk van Innogy, Oud-Dintel en Nieuw Prinsenland van Pure Energie en Windpark Nijmegen Betuwe van burgerwindcoöperatie Windpower Nijmegen."
1. Opzet van het onderzoek
Het onderzoek is gericht op op windprojecten die zijn gebouwd in 2015 of 2016 en waarbij er mensen in de directe omgeving wonen. Deze windparken draaien al een aantal jaar, waardoor omwonenden ervaring op hebben kunnen doen met het wonen nabij het windpark. Bij drie windparken waren de ontwikkelaars bereid mee te werken aan het onderzoek: Kattenberg-Reedijk, Oud-Dintel en Nieuw Prinsenland en Nijmegen-Betuwe.
Onderzoeksvraag
De hoofdvraag van het onderzoek luidde: 'Hoe ontwikkelt de perceptie van omwonenden van recentelijk geplaatste windturbines zich ten opzichte van hun perceptie voorafgaande aan de plaatsing?'
Eerst zijn de projectontwikkelaars van de windparken geïnterviewd om meer meer inzicht te krijgen in het proces voorafgaand aan de bouw en om te weten te komen in welke mate de zij weerstand van omwonenden hebben ervaren.
Vervolgens zijn enkele omwonenden (binnen een straal van een kilometer vanaf het windpark) telefonisch geïnterviewd om te weten te komen wat hun perceptie was vóór plaatsing van windturbines, hoe zij het proces naar de plaatsing toe hebben ervaren en hoe zij het wonen nabij windturbines nu beleven.
| Windpark | Kattenberg-Reedijk | Oud-Dintel en Nieuw Prinsenland | Nijmegen-Betuwe |
|---|---|---|---|
| Projectontwikkelaar | Innogy | Pure Energie | Izzy Projects |
| Aantal turbines | 4 | 9 | 4 |
| Tiphoogte | 150 m | 143,5 m | 150 m |
| In bedrijf sinds | 2016 | 2015/2016 | 2016 |
Casus 1: Windpark Kattenberg-Reedijk
Bij alle drie de windparken waren omwonenden voor de plaatsing van de turbines voornamelijk sceptisch en kritisch. Een omwonende van windpark Kattenberg-Reedijk vertelt dat dit vooral kwam door onwetendheid en onbekendheid met windturbines. Hij maakte zich zorgen om slagschaduw en geluidsoverlast en hij vertelt dat hij ook bang werd gemaakt door andere omwonenden. Achteraf valt de slagschaduw en geluidsoverlast hem heel erg mee.
Procesparticipatie
Sommige andere omwonenden geven aan altijd positief tegenover de plannen voor het windpark te hebben gestaan. Over het proces naar de plaatsing toe zijn alle geïnterviewde omwonenden positief. In de eerste fase heeft Innogy procesparticipatie georganiseerd: ze hebben brieven rondgestuurd om omwonenden te informeren en ze organiseerden informatieavonden en excursies naar andere windparken. Daarnaast is er een duurzaamheidsfonds beschikbaar gesteld.
Tijdens het proces is er echter wel weerstand geweest. Verschillende omwonenden dienden zienswijzen in tegen de ontwerpbestemmingsplannen, er zijn beroepen aangetekend tegen één van de bestemmingsplannen, en tegen de vergunning is ook bezwaar gemaakt.
Nauwelijks overlast
De geïnterviewde omwonenden ervaren momenteel nauwelijks overlast en staan positief tegenover het windpark. Een van de omwonenden hoort helemaal geen geluid van de windturbines, terwijl zij op minder dan 600 meter afstand van de dichtstbijzijnde windturbine woont.
Andere omwonenden horen de windturbines wel, maar geven aan dit niet als geluidsoverlast te ervaren. Een belangrijke reden hiervoor is dat het windpark dicht aan de snelweg ligt, waar over het algemeen meer geluid vandaan komt. Ook zegt een omwonende dat het geluid went.
Innogy is afgelopen jaar bij windpark Kattenberg-Reedijk gestart met een pilot-app voor geluid (met deze app kunnen omwonenden op hun mobiele telefoon aangeven of zij geluidsoverlast van het windpark ervaren, red.). Ook hieruit komen geen signalen dat omwonenden geluidsoverlast ervaren.
Slagschaduw komt minimaal voor doordat er gebruikt wordt gemaakt van een stilstandvoorziening. Een aantal omwonenden geeft wel aan het zicht minder mooi te vinden met de windturbines, maar zij ervaren dit niet als storend.
Casus 2: Windparken Oud-Dintel en Nieuw Prinsenland
Bij de windparken Oud-Dintel en Nieuw Prinsenland van Pure Energie hebben omwonenden zich fel verzet tegen de komst van de windturbines. Zij hebben als groep de pers opgezocht met het bericht: ‘wij zijn tegen’.
Na aandacht voor de weerstand in de pers zijn er informatieavonden georganiseerd en werden omwonenden op de hoogte gehouden met brieven en via een website. Daarnaast heeft Pure Energie een bijdrage geleverd aan een landschapsfonds voor landschappelijke inpassing.
'Eigen varkens stinken niet'
Er is slechts één omwonende van de windparken Oud-Dintel en Nieuw Prinsenland geïnterviewd. Deze meneer is erg negatief over het proces voorafgaand aan de plaatsing, vooral omdat er pas maatregelen zijn genomen om de omwonenden te compenseren, nadat zij zelf actie hebben ondernomen. Daarnaast is hij negatief omdat de windturbines geen profijt opleveren voor de omgeving, want zoals hij zelf zegt: ‘eigen varkens stinken niet’.
Geluidsoverlast
Net na de plaatsing van de windturbines klaagden omwonenden over geluidsoverlast bij de gemeente, de omgevingsdienst en Pure Energie. Zij kregen echter weinig respons op de klachten en voelden zich daardoor niet gehoord. Uiteindelijk heeft een assetmanager van Pure Energie dit opgepakt. De windturbines bleken te veel geluid te maken en moesten worden aangepast. Inmiddels is de geluidsoverlast verminderd.
De slagschaduw valt bij de geïnterviewde omwonende wel mee, maar hij zegt dat mensen die dichterbij wonen hier wel veel last van hebben. Hij ervaart zelf vooral overlast van het zicht.
Eigen verdienste
Het lijkt hem echter nog het meest dwars te zitten dat de dingen die zijn geregeld om omwonenden tegemoet te komen, voornamelijk een verdienste zijn van deze mensen zelf. Pure Energie geeft aan bij nieuwere projecten de omgeving ook in de planvorming te betrekken.
Casus 3: Windpark Nijmegen-Betuwe
Bij windpark Nijmegen-Betuwe was er vanuit de buurtvereniging ook veel weerstand tegen de plannen. Omwonenden maakten zich zorgen over geluidsoverlast, slagschaduw, zicht en de waarde van hun woning. Een omwonende die al ervaring had met het wonen nabij windturbines maakte zich echter minder zorgen, zolang het windpark er maar onder ‘goede
voorwaarden’ zou komen.
Relatie bouwen
De ontwikkelaar is gedurende het hele proces met de buurtvereniging
blijven praten. Doordat het project werd ontwikkeld met een burgercoöperatie kon er veel tijd en moeite worden gestoken in het opbouwen van een relatie met de omgeving. Er werd gezocht naar oplossingen die aansloegen bij de omgeving en die binnen het project konden worden geïmplementeerd. Over dit proces zijn de omwonenden erg positief.
Vertrouwen geschaad
De geïnterviewde omwonenden zijn echter niet te spreken over de manier waarop de locatiekeuze tot stand is gekomen bij de gemeente. Dit heeft het vertrouwen van sommige omwonenden geschaad. Wat ook meespeelt is dat er al veel andere ruimtelijke ontwikkelingen zijn in het gebied, zoals de Betuwelijn, een industrieterrein en plannen voor een railterminal.
Overlast door slagschaduw
Net na de plaatsing van de turbines hadden omwonenden veel overlast door slagschaduw. Dit kwam door een fout in de stilstandvoorziening. De ontwikkelaar is daarmee aan de slag gegaan en na enige tijd is de slagschaduw verminderd. De meningen over het geluid van de windturbines lopen erg uiteen, van omwonenden die het lawaai vinden, tot omwonenden die zeggen geen overlast te ervaren.
In de media zijn vooral positieve geluiden van omwonenden over dit windpark te horen. Sommigen zeggen zelfs voorstanders te zijn. Dit komt vooral omdat de omgeving is betrokken bij het hele proces en gecompenseerd wordt voor de overlast met een financiële regeling. Een geïnterviewde omwonende zegt daarentegen wel dat als hij de keuze had gehad, hij ervoor zou kiezen dat de windturbines verdwijnen en hij de compensatie inlevert.
5. Conclusie: wind kan wennen
Uit deze drie casussen blijkt dat hoewel mensen die voorafgaand aan de plaatsing van windturbines een negatieve perceptie hebben en weerstand tonen, hun beleving enkelen jaren na realisatie zeker positief kan zijn.
Dit is echter niet altijd het geval. Negatieve ervaringen tijdens het proces naar de plaatsing toe lijken de beleving negatief te beïnvloeden. Omwonenden die negatief zijn over het proces zijn namelijk ook negatiever over de windturbines nadat deze geplaatst zijn.
Zorgvuldig proces
Er kan dus worden gezegd dat wind kan ‘wennen’, maar niet bij iedereen en met name onder bepaalde voorwaarden. Die voorwaarden zijn in ieder geval een zorgvuldig proces vooraf en het goed realiseren en monitoren van de techniek om omgevingshinder te voorkomen.
Op basis van dit onderzoek kunnen geen algemene conclusies worden getrokken over de perceptie van omwonenden. Ook kunnen er geen algemene conclusies worden getrokken over windparken in Nederland, omdat slechts drie casussen zijn
onderzocht.
Doordat de perceptie voorafgaand aan de plaatsing van windturbines in het verleden ligt, kunnen de antwoorden van de geïnterviewden vertekend zijn. Daarnaast is bij Oud-Dintel en Nieuw Prinsenland slechts één omwonende geïnterviewd.
Aanbeveling voor vervolgonderzoek
Een longitudinaal onderzoek met meer casussen en respondenten
kan generaliseerbare resultaten opleveren. Voor vervolgonderzoek is het ook interessant om meer in te zoomen op de ervaring van omwonenden tijdens het proces, aangezien dit effect lijkt te hebben op de beleving na de plaatsing.
Foto: Menno Mulder
Dit artikel is geschreven door Jaclijn Matijssen en verscheen eerder in WindNieuws – het vakblad over windenergie – uitgave nr. 5 2019. Abonnee worden? Mail naar contact@energiesamen.nu
