Kom van dat gas af

Bewoners van de Haarlemse wijk Ramplaankwartier willen van het aardgas af en hun energieverbruik terugdringen. Hoe zij dit voor elkaar kunnen krijgen, onderzoeken zij zelf, in samenwerking met de TU Delft.

De woonwijk Ramplaankwartier ligt ten noorden van Haarlem, grenzend aan de Kennemerduinen. De meeste woningen in de wijk stammen uit de jaren dertig, wat betekent dat het merendeel van de huizen is uitgerust met energielabel F of G. Toch staat de wijk bekend als vooruitstrevend op het gebied van duurzaamheid.

Dat is te danken aan Stichting Duurzame Energie (DE) Ramplaan, een ambitieus buurtinitiatief dat in 2015 startte met een zonnepark in de wijk. Inmiddels is het dak van de nabijgelegen tennishal uitgerust met ruim 1.300 zonnepanelen. Zo’n 220 leden genieten nu van groene stroom van dat dak.

Het post-gastijdperk komt eraan

Het zonnepark blijkt pas het begin. Uiteindelijk wil de stichting dat de wijk volledig op duurzame energie draait. “Daar is meer voor nodig dan een zonnepark alleen,” zegt Eelco Fortuijn, bewoner van de wijk en projectleider bij DE Ramplaan. “Zelfs als we alle energie in de wijk duurzaam opwekken, bestaat tweederde van de huidige energierekening nog steeds uit gaskosten. Maar het post-gastijdperk komt eraan. Daar moeten we ons op voorbereiden.”

Met die ambitie sluit DE Ramplaan aan bij het besluit van de overheid: alle energievoorziening moet in 2050 volledig duurzaam zijn. Dat heeft niet alleen grote consequenties voor het Ramplaankwartier, maar ook voor andere wijken met relatief veel oude woningen. Tegen die achtergrond stelde Eelco het projectplan SpaarGas op, waarmee hij de gemeente Haarlem en de TU Delft wist te overtuigen deel te nemen. Het Ramplaankwartier fungeert in dit project als Living Lab; een onderzoeksomgeving waarbij eindgebruikers betrokken worden bij innovaties. Deze wijk is het laboratorium voor het ontwikkelen van een verduurzamingsstrategie voor de andere wijken.

De stichting werkt vaak samen met coöperatie DE Ramplaan en dat geldt ook voor dit project. Eelco licht toe: “De coöperatie heeft binnen de wijk goodwill en draagvlak opgebouwd voor verduurzaming in de wijk. En de coöperatie heeft ervaring met hoe we mensen kunnen enthousiasmeren.”

Grote interesse voor gasloze toekomst

Interesse uit de wijk is er in elk geval al. Meer dan 100 wijkbewoners kwamen namelijk naar de eerste SpaarGas-informatieavond eind maart 2017. “Mensen zijn echt nieuwsgierig naar hoe ze hun huizen in de toekomst kunnen verwarmen,” zegt Eelco . In aanvulling op de informatieavond zorgde de gemeente dat de stichting in gesprek kwam met instellingen uit de buurt waarvan medewerking nodig is; zoals het waterschap, Alliander en een scholenkoepel. SpaarGas bevindt zich nu in de eerste fase; er wordt technisch onderzoek gedaan bij gebouwen in de wijk.

Sabine Jansen is onderzoeker bij de afdeling bouwkunde aan de TU Delft maar ook bewoonster van het Ramplaankwartier. Namens de TU Delft is zij betrokken bij dit onderzoek. Voor SpaarGas werkt ze samen met bewoners. “Er zijn zoveel mensen met ideeën en die al ervaring hebben opgedaan met verduurzamingsmaatregelen. We halen al die kennis op.” Een belangrijke stap is het inventariseren van alle woningtypen in de wijk en het per huis in kaart brengen van bestaande en potentiële besparingsmaatregelen. “We vragen bewoners zelf hun huis door te meten met een vragenlijst; de Spaargas-check.”

Op basis van technische vragen over huis en installaties stelt iedere bewoner een uitgebreid profiel vast van de woning. Doel is om eind 2017 zo’n 100 woningen volledig door te lichten. De vragen zijn vrij pittig. Daarom zal straks in elke straat een vrijwilliger aantreden als ‘SpaarGas-coach’ die buren helpt bij het invullen van de vragenlijst. Animo is er genoeg: ruim 16 wijkbewoners willen de rol van SpaarGas-coach op zich nemen.

Slimmer omgaan met energie

Ook op wijkniveau wordt gekeken hoe slimmer met energie om te gaan. “We brengen in kaart hoe we binnen het gebied zoveel mogelijk energie zelf kunnen opwekken, uitwisselen en opslaan,” legt Jansen uit. “Denk aan slimme riolering, een warmtepomp, of warmtenet.” De onderzoeksfase van het SpaarGas-project moet in 2018 alle technieken in kaart hebben gebracht en de haalbaarheid daarvan getoetst hebben, ook op financieel gebied.

De onderzoekers stellen op basis van de uitkomsten een masterplan op voor de wijk. Basis voor een gasloze wijk is uiteraard ook de Trias Energetica. Want geen energie gebruiken, is altijd nog de snelste weg naar het verminderen van onze CO2-footprint. Daarom komt er ook een menukaart voor huizenbezitters met een keuze uit verschillende energiemaatregelen. Sabine Jansen: “Belangrijk is dat ook huiseigenaren en huurders zonder spaargeld kunnen meedoen. Daarom kent de menukaart drie niveaus: die variëren van gemakkelijk uitvoerbaar tot een ‘ambitieuze renovatie’ waarbij een huis volledig energieneutraal wordt.”

Met het onderzoek streeft DE Ramplaan ernaar een derde van de woningen in de wijk in 2020 aardgasvrij te krijgen. Met zo’n ambitieuze en vindingrijke stichting aan het roer moet het raar lopen wil dat niet lukken.