Hoe houd je de baten van een windpark lokaal?
Een windpark levert niet alleen opbrengsten op in de vorm van groene stroom, maar zorgt bij een positieve business case ook voor een geldelijke winst. Hoeveel hiervan komt eigenlijk beschikbaar voor de lokale gemeenschap? Dat hangt sterk af van de gekozen aanpak. Projectleiders Andres Bauer van NEWECOOP/ Zuidenwind en Gerlach Velthoven van Betuwewind hebben veel ervaring opgedaan met het begeleiden en ontwikkelen van een windpark van idee tot realisatie. In dit artikel vertellen ze je alles over de coöperatieve methode, het belang van gemeentelijke en provinciale beleidskaders en het verschil in de kijk op winst van professionele ontwikkelaars en lokale energiecoöperaties.
Andres Bauer en Gerlach Velthoven blikken terug op hun bevindingen en geleerde lessen. In dit artikel behandelen zij twee verschillende zijden van de ‘winstmedaille’. Bauer licht aan de hand van windpark Ospeldijk vooral de ‘zachte’ baten toe. Velthoven gaat via een versimpelde, business case van een gemiddeld windturbine in op de geldelijke winsten bij het ontwikkelen van een windpark.
De zachte baten
Hoe definieer je winst bij een windpark? Naast euro’s gaat het om zaken zoals het verhogen van de slagingskansen door het creëren van draagvlak, bewustwording in de omgeving en daarmee samenhangend een zachte landing van de energietransitie bij de burgers. Andres Bauer: “Dit soort ‘zachte baten’ bereik je eerder als je als gemeenschap zelf voor minimaal 50% eigenaar bent van het windpark. Participatie is niet genoeg, eigenaarschap essentieel. De overheid en gemeente moeten hiervoor duidelijke beleidskaders ontwikkelen zodat burgers makkelijker toegang krijgen tot het speelveld van projectontwikkeling.”
De coöperatieve methode
Hoe zorg je ervoor dat je meer winst kunt realiseren? Bauer introduceert daarvoor de ‘coöperatieve methode’. Een aanpak zoals Nederweerter energiecoöperatie NEWECOOP en Zuidenwind in Midden-Limburg heeft gevolgd voor windpark Ospeldijk. De basisprincipes:
- Neem geen grondposities in maar definieer een ruim zoekgebied, in het geval van Ospeldijk was dit 308 ha. Voer geen individuele, maar collectieve gesprekken met alle belanghebbenden in het gebied, grondeigenaren en bewoners;
- Nodig alle grondeigenaren en bewoners gezamenlijk uit voor bijeenkomsten;
- Leg uit wat je wilt doen en laat zien dat er nog geen kant-en-klaar plan ligt; dit is wat je samen gaat bepalen;
- Verdeel de grondrente rechtvaardig op basis van categorieën, zoals locaties van de molens, benodigde infrastructuur, aantal hectaren in het plangebied en bewoners in het gebied;
- Laat grondeigenaren en bewoners zelf een voorstel doen voor de verdeling.
Vertrouwen wekken
In tegenstelling tot veel andere windparken is er slechts één bezwaar ingediend bij de Raad van State tegen windpark Ospeldijk. Waarom? Bauer: “Omdat de initiatiefnemers vanaf het begin heel transparant zijn geweest en vertrouwen gewekt hebben. En omdat de betrokkenen zelf een lepel in de pap hebben gehad bij het maken van de plannen. We doen altijd alles transparant en collectief en nodigen iedereen uit bij de bijeenkomsten. Daardoor weet iedereen wat er speelt, wat weer leidt tot een eerlijke verdeling van de opbrengsten.”
Transparantie is de basis
Transparantie is ook de sleutel voor het creëren van draagvlak van bewoners en bedrijven rondom het windpark. Belangrijkste principes hiervoor:
- Informeer tijdig, transparant en collectief;
- Doe dit in samenwerking met dorpsraden en buurtverenigingen en van burger tot burger;
- Herhaal dit indien gewenst tijdens individuele keukentafelgesprekken;
- Leg uit dat iedereen mee kan doen en dat je met de baten tal van buurtprojecten kunt doen;
- Heb respect voor vóór en tegenstanders en schep zo vertrouwen. Dat is uiteindelijk het allerbelangrijkste.
De harde winst: de ontwikkelfee
Betuwewind was in eerste instantie een samenwerking tussen één coöperatie en vier ontwikkelaars, waarbij de coöperatie in het bezit was van 25% van de aandelen. In 2018 heeft de coöperatie een aantal ontwikkelaars uitgekocht en haar aandeel uitgebreid naar 50%, oftewel 7 van de 14 turbines. Van participatie naar (mede)eigendom dus. Hierdoor is er vanaf 2020 jaarlijks 700.000 euro overwinst beschikbaar voor nieuwe lokale projecten.
Velthoven: “De coöperatieve ontwikkeling en de coöperatieve methode zorgen onder meer voor eerlijkheid en geven grootschalige techniek een menselijk gezicht. Daarnaast levert de methode de gemeenschap ook nog eens veel meer geld op dan wanneer een traditionele ontwikkelaar aan het roer staat. Ontwikkeling, bouw en realisatie van een windpark is namelijk hetzelfde. Hiervoor huren zowel ontwikkelaars als een coöperatie dezelfde adviseurs en experts in.
Het grote verschil zit in de ontwikkelfee. Een traditionele ontwikkelaar zal hiervoor zo’n 2 miljoen euro rekenen, terwijl een coöperatie gemiddeld op nog geen half miljoen euro uitkomt. Een verschil van een jaarlijkse cashflow van 170.000 euro die of naar de Bahama’s verdwijnt of in de lokale gemeenschap terechtkomt.” Om dit laatste te garanderen, gelden drie belangrijke voorwaarden:
- Kies voor lokaal eigenaarschap. Dat geeft ruimte voor professionalisering;
- Ontwikkel op basis van een risicovergoeding en niet op basis van een waardesprong;
- Maak onderscheid tussen vergoeding voor kapitaal en eigendom van de winst.
Coöperatie: versneller van de energietransitie
Bovenbeschreven ontwikkelingsaanpakken zijn voorbeelden van hoe je als lokale gemeenschap zelf de baten van een windpark kunt behouden. Belangrijke randvoorwaarden voor de ontwikkeling van een park zijn echter wel de medewerking en steun van overheden voor de coöperatieve ontwikkeling en de toepassing van een coöperatieve methode. Dit kan worden ondersteund door bijvoorbeeld in gemeentelijk ontwikkelingsbeleid lokale betrokkenheid als voorwaarde te stellen. Daarmee krijgen coöperaties een andere positie en wordt een gelijk speelveld gecreëerd. Ze worden mededrager en -versneller van de energietransitie. Coöperaties beschikken dan immers over een kasstroom die ze voor allerlei duurzame projecten kunnen inzetten. En daarmee worden zij – alle burgers samen - een belangrijke partner voor het lokale bestuur. Tel uit uw winst!
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Andres Bauer van NEWECOOP/ Zuidenwind en Gerlach Velthoven van Betuwewind. Het artikel is geschreven n.a.v. de gelijknamige deelsessie tijdens het Evenement HIER opgewekt 2018.
