In Middelburg verduurzamen bewoners hun historische pand via een zonnepark
Als bewoner van een historisch pand is het verduurzamen van je huis makkelijker gezegd dan gedaan. Sterker nog: ligt jouw huis in een beschermd stadsgezicht, dan heb je voor de aanleg van zonnepanelen op je dak te maken met specifieke regels. In de oude vestingstad Middelburg slaan bewoners daarom de handen ineen om op een alternatieve manier duurzame energie op te wekken. De uitkomst: de aanleg van een coöperatief zonnepark, via een postcoderoostraject.
Middelburger Bouke Bouwman is bestuurslid van Coöperatie Zonkracht Middelburg U.A. Sinds 2017 werkt hij samen met twee andere bestuursleden aan de realisatie van 700 zonnepanelen in een nabij gelegen zonnepark en 200 panelen op het dak van een loods van Gemeentewerken Middelburg. De energie die hiermee wordt opgewekt is goed voor ca. 80 huishoudens. Bouwman: “Middelburg bestaat uit meer dan 1.100 monumenten, waaronder de Abdij en de Nieuwe Kerk. Sinds 1980 worden de historische binnenstad en een aantal uitvalswegen beschermd door specifieke regels; voor het bouwen of renoveren van gebouwen en voor het plaatsen van zonnepanelen op de daken is een omgevingsvergunning nodig. Ook moet je voldoen aan bepaalde toetsingscriteria. Dat maakt verduurzamen lastiger.”
Hulp uit ervaren hoek
De gemeente Middelburg streeft ernaar om in 2050 energieneutraal te zijn. Dit betekent dat er kansen liggen om te verduurzamen. Zonnepanelen hebben echter een grote visuele impact op monumenten en beschermd stads- of dorpsgezichten. Toen steeds meer bewoners van historische panden met verduurzamingswensen aanklopten, schakelde de gemeente een ervaren energiecoöperatie in om te onderzoeken of een postcoderoosproject voor de stadsbewoners interessant zou zijn: Zeeuwind.
Zeeuwind zet zich in voor een duurzaam Zeeland door in samenwerkingsverbanden wind- en zonneparken te ontwikkelen. Met ruim 2.500 leden is de coöperatie in 32 jaar uitgegroeid tot één van de grootste energiecoöperaties van Nederland. Ze hebben veel kennis op het gebied van de energietransitie en het opzetten en runnen van een coöperatie.
Bewoners enthousiast
Voor de bewoners van het centrum van Middelburg organiseerde Zeeuwind informatieavonden om draagvlak te creëren voor een zonnepark. En dat werkte: meer en meer mensen werden enthousiast, onder wie bewoner Bouke Bouwman. Bouwman woont buiten het stadshart, maar wel binnen het beschermd stadsgezicht, en hielp mee met de oprichting van een eigen coöperatie voor het zonnepark. In juli 2017 is Coöperatie Zonkracht Middelburg opgericht.
Bouwman: “Een postcoderoosproject bleek voor ons het meest aantrekkelijk. Hiermee kunnen de bewoners van Middelburg die zelf geen zonnepanelen kunnen of willen plaatsen zich tóch bezighouden met duurzame energie. Ik merk dat de mensen enthousiast zijn en er steeds meer nieuwe leden bij komen. Elk nieuw lid straalt enthousiasme af naar zijn omgeving en dat levert wellicht nog meer leden op.”
"Op deze manier kunnen de bewoners van het historische Middelburg die zelf geen zonnepanelen kunnen of willen plaatsen zich tóch bezighouden met duurzame energie."
Van start zonder startkapitaal
Met Zeeuwind als stuwende kracht bewandelt Zonkracht Middelburg een unieke weg. Bouwman: “Zeeuwind geeft ons veel adviezen en heeft geholpen met de inrichting van de coöperatie. We begonnen Zonkracht Middelburg zonder startkapitaal omdat we zonder concreet plan geen geld wilden vragen van leden. We hadden het geluk dat Zeeuwind de voorfinanciering op zich nam, zoals onderzoekskosten, netwerkkosten en kosten voor het afsluiten van verzekeringen.”
Hoe het businessmodel er nu uitziet? Bouwman vertelt: “Toen alle zakelijke rechten waren geregeld, zijn de aspirant-leden gevraagd het bedrag van 285 euro maal het aantal panelen over te maken. Daarmee kopen ze een certificaat dat bij een paneel hoort. De postcoderoosregeling biedt 15 jaar lang vrijstelling van energiebelasting. Binnen 10 jaar verdien je je investering terug. En mocht je verhuizen en uit het project willen stappen, is dat natuurlijk ook mogelijk.”
Onverwachte verassingen
Gaandeweg het ontwikkelen van een zonproject loop je als energiecoöperatie weleens tegen uitdagingen aan. Dat overkwam ook de bestuurders van Zonkracht Middelburg. Bouwman: “Er komt veel regelwerk bij kijken en externe partijen hebben vaak meer tijd nodig voor realisatie dan je vooraf inschat. Dat vertraagt de planning. Zo is ons park gerealiseerd door een projectontwikkelaar die gaandeweg de exploitatie verkocht aan een investeerder in duurzame energie. Daar wisten wij niets van en dus moesten alle contracten en opstalrechten nóg een keer langs die partij en de notaris.”
Toch bleef het bestuur optimistisch over de realisatie van het park en hield ze aspirant-leden op de hoogte met nieuwsbrieven. “Op ons verzoek schreef de burgemeester over het initiatief in het plaatselijke huis-aan-huisblad waardoor we nog bekender geworden zijn,” aldus Bouwman.
Positieve flow
Dit voorjaar, na twee jaar van voorbereiding, startte eindelijk de bouw van het park. Bij Zonkracht Middelburg zit iedereen weer in een positieve flow. “Dat geldt ook voor de leden, waarvan ca. 80% een oud pand in de binnenstad bewoont, die erg uitkijken naar het park. Op deze manier zijn bewoners van de historische stad Middelburg toch bewust bezig met verduurzaming. Kan of wil je geen zonnepanelen op je dak, dan maar in een park. Dat is zo mooi aan coöperatieve projecten: samen sta je sterk en kun je toch investeren in duurzame energie”, aldus Bouwman.
Tips van Zonkracht voor energie-initiatieven
- Wees enthousiast als bestuur en verzamel mensen om je heen die dezelfde gedachte hebben. Zij zijn de dragers van het project.
- Houd leden op de hoogte door middel van nieuwsbrieven, ook als het even minder gaat in de processen.
- Probeer de gemeente mee te krijgen zodat zaken snel geregeld kunnen worden. Niet alleen op bestuurlijk, maar zeker ook op ambtelijk niveau.
- Kijk of je een startsubsidie kunt vinden om de eerste kosten te dekken. Bijvoorbeeld de gemeente. Hiermee kan je bekendheid geven aan het initiatief door middel van advertenties, flyers, posters en informatiebijeenkomsten (zaalhuur). Op deze manier hoeven leden niet direct te betalen.
- Vraag andere coöperaties om hulp bij de start, zoals Zeeuwind deed voor Zonkracht Middelburg.
- Veel coöperaties zijn je voorgegaan. Neem contact op met verschillende coöperaties die al draaien of lees over hun ervaringen, bijvoorbeeld via de kennisdossiers hier op www.hieropgewekt.nl. Maak daarbij gebruik van goede voorbeelden. Veel hoef je niet zelf te verzinnen, zoals statuten.
- Bekijk ook wat je naast het postcoderoostraject nog meer kunt doen om je monument te verduurzamen, zoals spouwmuurisolatie of dubbelglas.
