Praktijkdilemma: Wie betaal je wel en wie niet?
Als bestuurder van een lokale energiecoöperatie kom je weleens voor moeilijke keuzes te staan. Dit artikel gaat over het dilemma: 'wie betaal je wel en wie niet?' We bespreken verschillende perspectieven van verschillende coöperaties.
Het dilemma
Energiecoöperaties worden met veel energie en enthousiasme draaiende gehouden door een (relatief) klein clubje vrijwilligers. En met zeer beperkte budgetten. Om verder te groeien, meer projecten te realiseren of meer mensen te betrekken, is naast geld vaak ook extra expertise nodig. Wanneer je voldoende budget hebt, kun je een deskundige een betaalde opdracht geven. Bijvoorbeeld iemand van de coöperatie. Maar hoe ga je hiermee om? Welke vrijwilliger betaal je wel en welke niet? En wanneer huur je expertise in van buiten de coöperatie? We zien dat vele coöperaties tegen deze vraag aan lopen.
We hebben de kwestie aan verschillende initiatieven voorgelegd en hun reacties zijn in te delen in vijf perspectieven:
Perspectief 1: bestuurders zijn vrijwilligers en betalen we niet
Verschillende coöperaties hanteren de regel dat het bestuur onafhankelijk moet zijn en daarmee ook vrijwillig. Zij kiezen er met die reden voor om bestuursleden niet te betalen voor werkzaamheden. Onder andere Energiecoöperatie Noordseveld uit Drenthe en EnergieC Midden-Delfland uit Zuid-Holland, en Arien Scholtens (DeA) kijken er zo tegenaan.
"Ons bestuur blijft vrijwillig dus onafhankelijk (alleen kleine onkosten). We nemen mensen aan en betalen die als projectmedewerkers."
- Energiecoöperatie Noordseveld, Drenthe"Wat mij betreft kun je inschatten of de hoeveelheid werk nog hanteerbaar is voor een vrijwilliger. Is dit niet zo dan kun je, per project, iemand inhuren. Wie dat is hangt af van het werk, het aanbod, het tarief etc. Bij voorkeur geen van de bestuursleden, dit werkt belangenverstrengeling in de hand. Gewoon inhuur dus."
- EnergieC Midden-Delfland, Zuid-Holland"Niet betalen: bestuursleden, leden coöperatieraad, vrijwilligers die geen betaling of vergoeding willen en vrijwilligers die leden-activiteiten organiseren."
- Arien Scholtens (DeA)
Perspectief 2: bestuurders kunnen wel betaald worden
Er zijn ook coöperaties die bestuurders, indien mogelijk, wel betalen. Sommige bij uitzondering en onder strenge voorwaarden, andere omdat het als energiebedrijf bij hen past.
"Hier hebben we ons eerder mee in de vingers gesneden. Dat leidde tot vertrek van een bestuurslid. Voorzichtig begin van heroriëntatie: als iemand naast zijn bestuursfunctie in zijn/haar professie op relevant terrein de boterham moet verdienen (zzp), dan kan het bestuur ervoor kiezen een betaalde opdracht te verstrekken. Voorwaarden:
- Het betrokken bestuurslid wordt wel betrokken, maar heeft geen stem in het besluit wel/niet.
- Er worden (liefst tevoren) door het voltallig bestuur strikte afspraken gemaakt over de condities van bijvoorbeeld de hoogte van de vergoeding, de termijn waarbinnen et cetera. Deze ligt bij voorkeur iets onder die van de markt. Elke opdracht moet nauw worden gedefinieerd en vastgelegd."
- Eerste Maastrichtse Energie Coöperatie (EMEC)
"We zien onszelf als energieproducent van de burgers. De voorzitter heeft de eerste drie jaar op basis van no cure no pay gewerkt (uitbetaling wordt in 2021 verwacht) en wordt thans op uurbasis betaald voor ongeveer één dag per week. De secretaris en de penningmeester werken een halve tot anderhalve dag per week, onbetaald. We hebben afgesproken dat ook zij voor een volgend project (we zijn een zogenaamde doelcoöperatie) ook op basis van no cure no pay gaan werken."
- Almeerse Wind
Perspectief 3: we betalen zelfstandigen die er hun brood mee moeten verdienen
Energiek Schiedam kiest er bewust voor om de vrijwilligers die hun brood als freelancer of zzp'er verdienen, te betalen. In tegenstelling tot vrijwilligers met een vaste baan, die veelal ook minder tijd hebben om zich in te zetten. Om onduidelijkheden te voorkomen, worden vooraf duidelijke afspraken gemaakt over de opdracht en wordt achteraf verantwoord.
"Bij Energiek Schiedam hebben bepaalde mensen tijd om zich extra in te zetten en anderen niet. In praktijk zijn dat de zzp'ers met tijd en die gekwalificeerd zijn voor de werkzaamheden die voor een gereduceerd tarief werken aan de (door provincie en gemeente) gesubsidieerde werkzaamheden. Ze rapporteren elke bestuursvergadering aan het gehele bestuur en tijdens de ALV aan de leden. Daarnaast huren we externe professionals in waar nodig. Het liefst een van onze leden, maar als dit niet mogelijk is dan ook niet-leden."
- Energiek Schiedam
Perspectief 4: we betalen krachten die zorgen voor continuïteit
Andere coöperaties kijken naar de aard van de werkzaamheden. Werkzaamheden die bijvoorbeeld van belang zijn voor de continuïteit van de coöperatie, worden vaak vergoed. Bijvoorbeeld CALorie werkt volgens dit principe.
"In het ideale geval is de betaalde kracht uitsluitend werkzaam als coördinator van alle vrijwilligers. Dat is ook zoals het bij CALorie een jaar of vijf geleden is gestart. De praktijk is toch af en toe wel anders; coördinatoren vallen soms (gedwongen) uit hun rol omdat er bijvoorbeeld voor bepaalde klussen geen vrijwilligers zijn of omdat een deel van de werkzaamheden alleen onder werktijden kunnen worden gedaan. Je krijgt dan onbedoeld toch de situatie dat de coördinator–betaald- werk doet dat eigenlijk –onbetaald- vrijwilligerswerk zou moeten zijn. Dat is nog te billijken maar het wordt lastiger als er bepaalde klussen samen worden gedaan door de coördinator en één of meer vrijwilligers. Gelukkig hebben we hier bij CALorie (nog) geen echte problemen mee gehad maar we zijn er wel alert op dat die situaties niet te vaak moeten voorkomen."
- CALorie, Castricum"Wel betalen: uit vaste inkomstenbronnen zoals ledencontributie en energieleveringskick-back: vaste krachten die van belang zijn voor de continuïteit, zoals directeur uitvoeringsorganisatie en communicatie-medewerker.
- Arien Scholtens (DeA)
Perspectief 5: we betalen krachten voor activiteiten waar externe financiering voor is
Ten slotte zijn er coöperaties die mensen betalen voor die activiteiten waar externe financiering voor is. Bijvoorbeeld vanuit een subsidie van gemeente of Provincie. Of vanuit de projectopbrengsten.
"Wel betalen: uit vaste inkomstenbronnen zoals ledencontributie en energieleveringskick-back.
Wel betalen: uit de businesscase van de betreffende projecten: administratief beheer zonnestroominstallaties.
Wel betalen: in opdracht van de gemeente (wijkaanpak), uit aanbesteding van gemeente (energieregisseurs)."
- Arien Scholtens (DeA)"Voor specifieke kennis en inspanningen gaan wij voor bijvoorbeeld communicatiewerkzaamheden en projectmanagement voor projecten met een ontwikkelbudget wel een deel van de vrijwilligersuren vergoeden. Budget voor projectontwikkeling wordt door de gemeente betaald."
- Energiecoöperatie 2030.nu, Stichtse Vecht, Utrecht
Dit artikel is samengesteld met de input van Almeerse Wind, CALorie, Energiecoöperatie Noordseveld, EMEC, Energiecoöperatie 2030.nu, EnergieC Midden-Delfland, Energiek Schiedam, en Arien Scholtens (deA).
