5 tips voor een succesvol energie-initiatief
Wat bepaalt het succes van een energiecoöperatie? Beau Warbroek stelde zichzelf deze vraag en wijdde er een promotieonderzoek aan vanuit de Universiteit Twente. Hij bestudeerde 14 Friese energiecoöperaties, deed meer dan 60 interviews en woonde vele bijeenkomsten bij om de succesfactoren te achterhalen. In 2020 vroegen we Beau hoe je het succes van je energie-initiatief vergroot. Hij vertelt ons over zijn conclusies en geeft vijf tips.
Wat zijn de belangrijkste conclusies uit je onderzoek?
"Energiecoöperaties die écht succes hebben, zijn goed georganiseerd, hebben veel kennis en kunde aan boord, zijn goed ingebed in de gemeenschap en hebben een goede samenwerkingsrelatie met de gemeente."
Interne organisatie
"Kartrekkers zijn bepalend voor het succesvol realiseren van projecten voor individuele huishoudens zoals energiebesparings- of inkoopacties. En een groep kartrekkers is beter dan één. Misschien vanzelfsprekend, maar ook de beschikbare tijd is van groot belang, net als toegang tot financiering."
"Als er kennis en kunde aanwezig is in het team, heeft dat positieve invloed op collectieve projecten. Want zonder de benodigde expertise en het juiste menselijk kapitaal komen ze niet van de grond. Opvallend is dat de diversiteit van het bestuur ook een belangrijke rol speelt. Hoe diverser het bestuur hoe groter de kans van slagen. Daarin ligt dus een flinke uitdaging voor energiecoöperaties, die relatief vaak bestuurd worden door witte, grijze mannen."
Interactie met de omgeving
"Het aantal klanten/leden hangt positief samen met aansluiten op lokale waarden en gebruiken. In de communicatie aansluiten bij de lokale gemeenschap draagt bij aan succes. Succesvolle initiatieven met relatief veel leden en draagvlak hebben een goed lokaal netwerk onder vrienden, familie en buren. Ze hebben goed contact met andere energie-initiatieven en zijn aangesloten bij lokale organisaties zoals dorps- of wijkraden. Ze zijn zichtbaar in de gemeenschap en gaan bijvoorbeeld van deur tot deur om enquêtes op te halen. De persoonlijke band geeft vertrouwen. Vertrouwen is de smeerolie voor een goed lopende energiecoöperatie, het is niet in geld uit te drukken."
Relatie met de overheid
"Ook de samenwerking met de gemeente en/of provincie bepaalt het succes. Energie-initiatieven hebben ze nodig voor ondersteuning door het verlenen van subsidies, leningen of vergunningen."
"Goed presteren op alle bovenstaande factoren is niet per se nodig. Als een initiatief goed georganiseerd is en een goede band heeft met de lokale omgeving, hoeft een sterke samenwerkingsrelatie met de gemeente niet noodzakelijk te zijn. Dat geldt overigens niet voor collectieve projecten die invloed hebben op de openbare ruimte, zoals bijvoorbeeld zonneparken. Dan is de ondersteuning van de gemeente of provincie van cruciaal belang. Ook zie je dat menselijk kapitaal (kennis en ervaring) dan nog sterker naar de voorgrond komen."
Welke tips heb je voor energie-initiatieven om hun succes te vergroten?
- "Luister naar wat er leeft in je gemeenschap. Nee, echt: luister. In de gemeenschap ligt de kracht van de energiecoöperatie. Hier zitten de handjes, draagvlak, en potentieel investeringskapitaal. Soms is het dus verstandig om je ambities als energiecoöperatie bij te stellen. Wilden jullie voor een dorpsmolen gaan, maar is er te veel weerstand? Achterhaal waar die weerstand vandaan komt en hoe je inwoners wel achter hetzelfde doel kan scharen. Dat kan ook betekenen je plannen stop zetten en een andere weg in slaan."
- "Investeer in diversiteit. Diversiteit in het bestuur en de vrijwilligers eromheen is belangrijk. Zorg voor een mix van kwaliteiten. Een ondernemer weet hoe hij het grootste rendement kan behalen. Een voormalig beleidsmedewerker kent de weg naar de overheid. De voorzitter van de dorpsraad of het wijkpanel ligt goed in de gemeenschap. Het is van belang om mensen van verschillende leeftijden, sekse, sectoren en sociale milieus te betrekken bij het initiatief. Want zo is de link naar verschillende doelgroepen ook makkelijker te leggen."
Lees ook: Hoe stel je het ideale team samen?
- "Investeer in continuïteit. Het bestuur vormt vaak de kern van de energiecoöperatie. Als bestuursleden wegvallen, dreigt een initiatief dikwijls ook stil te vallen. Om de druk op bestuurders te verlichten, is het hebben van een ‘backoffice’ geen overbodige luxe. Vorm werkgroepen die specifieke taken oppakken en het bestuur daar regelmatig over bijpraten. Denk aan het uitzoeken van de haalbaarheid van een warmtenet. Als taken van werkgroepen afgebakend en tijdelijk zijn, is het makkelijker hier vrijwilligers voor te vinden."
- "Investeer in een relatie met je gemeente. Linksom of rechtsom, de gemeente heeft invloed op je plannen. Ga daarom al in een vroeg stadium in gesprek. Besef dat de relatie een van geven en nemen is. De gemeente is gemoeid met publieke waarde, jullie komen op voor het lokaal, maatschappelijk belang. Daar zit een verschil tussen. Het is daarom niet gek dat er bijvoorbeeld aan een subsidie bepaalde eisen worden gesteld. Of dat je van de gemeente moet aantonen dat je plannen gedragen worden door de gemeenschap."
- "Houd contact en blijf persoonlijk. Spreek de taal van je gemeenschap en speel in op de behoeften die er leven. Het gevoel van ‘zo doen we dingen hier’. Kijk hoe de relaties lopen en haak daarop aan. Lokale zichtbaarheid en persoonlijk contact onderscheiden energiecoöperaties van de grote energieleveranciers."
Meer info en download
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Beau Warbroek van de Universiteit Twente. Voor vragen of meer informatie kun je contact met hem opnemen.
- Download het volledige onderzoek: The Grassroots Energy Transition - The success and governance of local low-carbon energy initiatives
