70% van de energiecoöperaties houdt zich bezig met energiebesparing
Uit onderzoek voor de Lokale Energie Monitor blijkt dat minstens 70% van de energiecoöperaties zich bezig houdt met energiebesparing. Vanuit de Trias Energetica gedachte is dat logisch want wat je niet gebruikt hoef je ook niet op te wekken. De manier waarop ze daar invulling aan geven varieert sterk: van een aantal verwijzingen op de website, tot heel actief.
Actieve coöperaties houden zich bezig met besparingscampagnes, vaak met een wijkaanpak, advisering van woningeigenaren, met het mobiliseren van de lokale bouw- en installatiebranche en bemiddeling tussen vraag en aanbod. In meerdere gemeenten verzorgt een coöperatie een energieloket in opdracht van de gemeente of van een van de regionale allianties rond het VNG energieprogramma gebouwde omgeving. Meer dan 100 coöperaties zijn actief betrokken bij deze allianties, volgens een evaluatie van het VNG programma.
Energiebesparingsactiviteiten uit de praktijk
CALorie
Energiecoöperatie CALorie uit Castricum is al jaren actief op gebied van energiebesparing. Een logische keuze want 50% van het energieverbruik in de gemeente is gebouwgebonden. CALorie ziet een rol voor zich zelf als intermediair tussen de vraag (van de woningeigenaar) en het aanbod (bouwsector). CALorie werkt mee in het VNG Innovatieprogramma met als doel heeft om samen met burgers besparingsprojecten te organiseren en zoveel mogelijk richting Nul-op-de-Meter. Particuliere woningeigenaren worden van A tot Z begeleid.
In Castricum is bij 30-40 huiseigenaren een woonquickscan uitgevoerd, inclusief een woningbezoek, waarbij breed is gekeken naar de woon- en energiesituatie. Wil een bewoner investeren dan wordt deze vervolgens begeleid door een ervaren energieadviseur van CALorie. Hij of zij helpt de bewoner om de vraag – de energie- en woonwensen – te formuleren, helpt om dit te vertalen naar een opdracht waar bouw- en installatiebedrijven iets me kunnen en levert uiteindelijk een offerte op met plannen, plaatjes en planning op die tegemoet komt aan de woonwensen (comfort, stilte, etc). Dit hele traject wordt nu gefinancierd uit het VNG programma. Het verdienmodel voor besparingsdiensten wordt verder uitgewerkt in dit project. Dat blijft een uitdaging, aldus de projectleider.
Hilverstroom
De Brabantse energiecoöperatie Hilverstroom werkt samen met de gemeente, de regio, de universiteit van Tilburg en andere partners samen om 10 wijken in Hart van Brabant aardgasvrij te maken. Voor het initiatief Sociaal Maatschappelijke Innovatie Labs Energieneutrale woningvoorraad Hart van Brabant (SMILE) is een subsidie verkregen van het Europese Fonds voor regionale Ontwikkeling. De vraag is: hoe zorgen we ervoor dat de gehele gebouwde omgeving in Nederland in 2050 aardgasvrij is? SMILE gaat het gesprek aan met bewoners en andere partijen in de wijk. Dit moet leiden tot energie wijkplannen en concrete projecten voor het aardgasvrij maken van de woonwijken. De coöperatie zorgt samen met de regio en de gemeente voor het proces in de verschillende wijken.
Samenwerken in de energiebesparing
Daarnaast werken veel coöperaties samen met het landelijke initiatief Buurtkracht van netbeheerder Enexis (Enpuls) en werken ze in coöperatief verband samen onder de vlag van Hoom. Deze twee initiatieven zullen we in de monitor van dit jaar belichten. Het blijft lastig om het resultaat van besparingsactiviteiten te kwantificeren. De meeste coöperaties houden de resultaten van hun activiteiten zelf (nog) niet systematisch bij. Als ze dat wel doen dan is dat online niet terug te vinden, waardoor we afhankelijk zijn van wat coöperaties via de vragenlijsten melden. Vooralsnog bieden die weinig houvast.
Buurkracht
Buurkracht is een initiatief van netwerkbedrijf Enexis Groep (Enpuls), opgericht met als doel om mensen bij elkaar te brengen om samen energie te besparen. In totaal zijn er 229 Buurkrachtbuurten actief in Nederland, er lopen er 827 buurtacties waar 8.847 buurtgenoten bij betrokken zijn (bron: www.buurkracht.nl). Bij een groot aantal wijken is een coöperatie betrokken: van alle energiecoöperaties werken 77 (25%) samen met Buurkracht. Ze zijn vooralsnog alleen te vinden in de provincies Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel, Noord-Brabant en Limburg.
Buurkracht is gestart vanuit de regio waar Enexis het net beheert, maar breidt zich nu ook naar andere gebieden uit. Als we alleen naar deze provincies kijken, dan zien we dat 44% van alle coöperaties met Buurkracht samenwerkt. In Noord-Brabant ligt dat aantal veel hoger: hier werkt bijna 70% van alle coöperaties samen met Buurkracht. In Groningen werkt 57% van de coöperaties met de Buurkracht aanpak, grotendeel gecoördineerd vanuit de Groninger Energie Koepel (GreK) die een aantal betaalde buurtbegeleiders in dienst heeft. In 2017 heeft Us Kooperaasje van Friesland zich bij Buurkracht aangesloten. Buurkracht wordt financieel mogelijk gemaakt door funding vanuit de Enexis Groep. Er zijn 1 à 2 betaalde buurtbegeleiders per provincie. Het effect van de aanpak wordt onderzocht door de Hanze Hogeschool (resultaten zijn eind 2017 beschikbaar).
HOOM
Cooperatie Hoom is een landelijke coöperatie van en voor coöperaties. Hoom ondersteunt lokale energiecoöperaties en initiatieven bij energiebesparing in hun regio. Door krachtenbundeling versterken lokale coöperaties hun aanbod en kunnen ze hun ambities sneller en gemakkelijker realiseren. Coöperatie Hoom zorgt voor kennisdeling, het beschikbaar stellen van expertise, het ontwikkelen van slimme tools en praktijkgerichte ondersteuning. “Lokale energiecoöperaties kennen de wijken en zijn bij uitstek de partij om bewoners te mobiliseren, te motiveren, en onafhankelijk te informeren. In coöperatie Hoom hebben zij hun krachten gebundeld en dragen samen voor landelijke ondersteuning van de lokale aanpakken”.
Coöperatie Hoom komt voort uit de samenwerking met startup (Back)Hoom van Alliander. De afgelopen jaren is ervaring opgedaan met meer dan honderd wijkgerichte acties en een gestandaardiseerde klantreis voor woningeigenaren. Deze samenwerking vulde de behoeften van lokale coöperaties deels in. Lokale initiatieven organiseren dit nu zelf in Coöperatie Hoom. Op 7 oktober 2016 tekenden de eerste coöperaties de intentieverklaring en ging de coöperatie van start. In het najaar 2017 heeft de coöperatie zeventien leden, waaronder het Energiedienstenbedrijf Rivierenland dat een samenwerking is van zes energiecoöperaties in Rivierenland (Gelderland). Uitgangspunt voor Hoom is dat lokale coöperatie een eigen aanpak volgen, in samenwerking met lokale partners en uitvoerders. En een eigen ontwikkelde klantreis die past bij de ambities en mogelijkheden en waarbij iedere bewoner een stapje verder geholpen kan worden. Coöperatie Hoom heeft de ambitie om de komende tijd met meer leden aan de slag te gaan en de landelijke ondersteuning verder te verbeteren.
Voorbeelden lokale energiebesparingaanpak met Hoom
BRES
BRES (Breda) heeft een aanpak ontwikkeld om met Bredase dorps- en wijkraden en buurtcomités, bewoners te stimuleren om hun woning energiezuiniger te maken. BRES werkt samen met Hoom, en is ondertussen in veel wijken actief. Er wordt gewerkt volgens een draaiboek ”de klantreis”. De gemeente Breda ondersteunt BRES meerjarig. In 2015 heeft BRES een publicatie gemaakt waarin een aantal inwoners hun nul-op-de-meter woning presenteren. In 2015 heeft BRES 125 woningeigenaren tot het treffen van energiemaatregelen gestimuleerd (voornamelijk: isolatiemaatregelen en PV)
Hilverzon
HilverZon (Hilversum) is vanaf het begin betrokken bij de Hoom-activiteiten (toen nog met Alliander) en heeft afgelopen jaren 11 energiebesparingacties gehouden in Hilversumse wijken. Hiermee zijn via Hoom 130 maatregelen getroffen.
Vallei Energie
Vallei Energie werkt sinds november 2015 samen met de gemeenten en Hoom om bestaande woningen energiezuinig te maken. Alle wijken in Wageningen doen inmiddels mee, evenals een wijk in Bennekom en Ede. Vallei Energie bemenst inmiddels het regionale Energieloket in opdracht van de gemeenten. In totaal hebben bijna 100 huishoudens maatregelen genomen.
De Groene Regentes
De Groene Regentes (Den Haag) heeft in het monumentale Regentesse- en Valkenboskwartier succesvol een collectieve inkoop-actie opgezet voor PV en warmtepompen. Sinds begin 2017 is er samen met Hoom ook een isolatie-actie georganiseerd. Met een aanbod van lokale uitvoerders voor isolatie, glas en kozijnen. De teller staat op 70 woningeigenaren die zijn begeleid naar het treffen van 1 of meer maatregelen.
Lokale Energie Monitor 2017: Samen energie opwekken onverminderd populair
De groei van het aantal burgers, dat samen energie opwekt, is niet te stoppen. Het aantal energiecoöperaties steeg in 2017 verder naar 392 (60 meer dan vorig jaar). Hiermee is in bijna elke Nederlandse gemeente een coöperatie actief. Ook het aantal collectieve zon- en windprojecten is toegenomen. Deze projecten leveren genoeg stroom op voor 85.000 huishoudens. De groei zet naar verwachting ook komend jaar door. Er staat nu al een verdubbeling van het aantal zonne-energieprojecten en van het windvermogen op de planning. Dat blijkt uit de Lokale Energie Monitor 2017.
