Buren in Bennekom delen kennis met elkaar over verduurzaming
Twee buren in Bennekom die los van elkaar hun huis aan het verduurzamen waren, hebben samen voor een sneeuwbaleffect in de wijk gezorgd. Inmiddels is bewonersinitiatief Koninklijke Buurt Bennekom bezig alle 33 woningen in het huizenblok van het gas af te halen. Samen met de regionale energiecoöperatie zijn warmtelekken opgespoord, energietips gegeven en is onderzoek gedaan naar het beste warmtesysteem zonder aardgas.
Foto's: Koninklijke Buurt Bennekom
In dit artikel:
Hoe het begon: eigen huis energieneutraal
Vincent Mosch verhuisde eind 2010 met zijn gezin naar een jaren 60-woning in Bennekom. Een paar maanden later liet hij het huis verbouwen. Hij liet zijn dak, plafonds en vloeren isoleren, HR++ glas in de kozijnen zetten. In 2014 legde hij twaalf zonnepanelen op zijn dak. “We zijn ons aan het voorbereiden om de woning energieneutraal te maken”, vertelt Vincent. “Toen ik dat zelf allemaal had uitgezocht, was ik benieuwd hoe mijn buren dat deden. Misschien zouden we elkaar een beetje kunnen helpen en zou ik kunnen leren van wat zij al hadden gedaan. Om te zien wat werkt en wat niet.”
Praatje met de buurvrouw
Zijn buurvrouw Heleen Maat was ook bezig met de verduurzaming van haar huis. Ze had van alles al geïsoleerd en zuinige vloerverwarming aangelegd. Als laatste stap wilde ze een hybride of all electric warmtepomp. Net als Vincent wilde ze ook graag mensen in de buurt helpen die misschien niet zoveel kennis hebben van verduurzaming. Op straat waren Heleen en Vincent al eens met elkaar in gesprek geraakt. Bijvoorbeeld over de mogelijkheid om iets samen of collectief met de buurt te doen. Dan zouden mensen met minder kennis kunnen aanhaken en profiteren van allerlei verbeteringen. “Heleen en ik nemen graag het voortouw om te helpen bij een verstandige duurzame ontwikkeling in de buurt. We begonnen samen met vergaderen en hebben er langzamerhand andere mensen en partijen bijgehaald”, zegt Vincent.
“Heleen en ik nemen graag het voortouw om te helpen bij een verstandige duurzame ontwikkeling in de buurt."
Samen bereik je meer
Zo ontstond het bewonersinitiatief Koninklijke Buurt Bennekom, verwijzend naar de koninklijke straatnamen in de buurt. Hun drijfveer? Samen de schouders zetten onder een noodzakelijke ontwikkeling om die te helpen versnellen. Maar ook een mooie woonomgeving behouden, zonder kakofonie aan apparaten en kabelgoten die in het wilde weg aan gevels hangen. Samen bereik je meer en verbeter je het contact met je buren.
Geen zonnepanelen op de kerk
Het eerste idee dat op tafel kwam, was een collectief zonproject op het dak van de kerk om de hoek. Daar zouden de buurtbewoners dan een coöperatie voor kunnen oprichten en subsidie voor kunnen aanvragen. “De kerk moest zijn dak vernieuwen en had een nieuwe cv-ketel nodig. Dit zou een mooi moment zijn, maar dat plan ging niet door”, zegt Vincent. De kerk wist niet hoe lang ze nog in het huidige gebouw zou zitten en of het dan wel handig was om aan zo’n zonproject mee te doen.
Samen de buurt af voor enquête
Heleen en Vincent gaven de moed niet op en besloten de buurt af te gaan om te kijken of er meer bewoners waren die van het aardgas af wilden en hun huis wilden verduurzamen. Dat deden ze bij 33 woningen in vier straten.
“We hebben heel vrijblijvend de interesse gepeild en een enquête gehouden om te kijken wat mensen al gedaan hadden”, zegt Vincent. “De uitslag liet een soort tweedeling zien: de ene helft doet elk jaar aanpassingen en de andere helft niet.”
In het voorjaar van 2023 begon het buurtinitiatief met een nieuwsbrief. Die werd in eerste instantie naar de 33 bewoners in het huizenblok gemaild, maar inmiddels ontvangen 55 buurtgenoten die.
Samenwerking met regionale coöperatie
Voorlopig vormen Heleen en Vincent samen het buurtinitiatief. Dat doen ze vrijwillig, naast hun werk. In 2024 gaan ze proberen nieuwe mensen te werven. Subsidie krijgen ze niet. Dus was het logisch om al snel samenwerking te zoeken met de regionale coöperatie Energie Samen Foodvalley (de regio noemt zich zo vanwege de vele agrarische bedrijven die voedsel produceren) en diens moedercoöperatie ValleiEnergie. Verschillende gemeenten zoals Ede - waar Bennekom onder valt - hebben hun verduurzamingsopgave uitbesteed aan die coöperatie. Die wil samen met inwoners lokaal groene stroom opwekken, geeft tips om energie te besparen en heeft in elke gemeente een gratis energieloket.
“De uitslag liet een soort tweedeling zien: de ene helft doet elk jaar aanpassingen en de andere helft niet.”
Successen: warmtecamera’s en persoonlijke adviezen
De samenwerking met de coöperatie bleek een succes, want sindsdien kan het buurtinitiatief veel meer bieden aan de bewoners. In januari 2023 gingen experts van de coöperatie met een warmtebeeldcamera door de straten. Zo’n camera laat via rode kleuren zien waar in de gevel de meeste energie weglekt. Een drone met zo’n camera laat zien waar dat op het dak of in de tuin gebeurt. “Het beeld was heel wisselend”, zegt Vincent. “Sommige bewoners hadden hun isolatie goed voor elkaar, bij anderen viel er nog veel te verbeteren.”
In de zomer van 2023 regelde het initiatief dat de buurt bezoek kreeg van energieadviseurs van de coöperatie. Zeventien bewoners kregen een persoonlijk advies over mogelijke energiebesparing en de kosten daarvan.
De toekomst: isoleren en dan ieder zijn eigen warmtepomp
Samen met de energiecoöperatie hebben de bewoners onderzoek laten doen naar het beste collectief verwarmingssysteem voor de buurt. Zo zouden de bewoners samen van het gas af kunnen. De uitkomst was echter dat zo’n collectief systeem geen financieel voordeel oplevert voor de bewoners. De beste oplossing (voor deze buurt uit dit onderzoek) is voor elke woning een individuele lucht-water warmtepomp in combinatie met zonnepanelen. Die is binnen vijftien jaar voordeliger dan een gasketel.
Als het met de all electric warmtepomp niet lukt om bij een buitentemperatuur van 4 graden water tot 50 graden te verwarmen, dan zouden sommige woningen extra geïsoleerd moeten worden. Bijvoorbeeld via kierdichting. Andere maatregelen die het onderzoek oppert zijn het plaatsen van boosters op de radiatoren en het anders inregelen van het verwarmingssysteem.
Bewonersbijeenkomst
De volgende stap is om een bewonersbijeenkomst te organiseren. Daar worden de uitkomsten van dit onderzoek gepresenteerd en vertellen Vincent en Heleen wat het buurtinitiatief tot nu toe heeft gedaan. Koninklijke Buurt Bennekom hoopt in de toekomst ook aansluiting te vinden bij Duurzaam Bennekom, een overkoepelende organisatie in de gemeente die fungeert als aanjager van en centraal aanspreekpunt voor duurzame activiteiten. Dat kreeg eind 2022 bijvoorbeeld 5000 euro subsidie voor de inzet van klimaatklussers. Die gaan bij energie slurpende woningen langs om energiebesparende maatregelen aan te brengen. “Dit zouden we hier ook aan bewoners willen aanbieden”, zegt Vincent. “Zelfs kleine maatregelen als radiatorfolie achter de verwarming plakken helpen al. Zo proberen we mensen te inspireren om mee te doen.”
Leren en doorgeven
Zelf gaat hij gewoon door met het verduurzamen van zijn huis. “Een paar jaar geleden verbruikten we 1800 kubieke meter gas per jaar, nu 900”, vertelt hij. “Van alles wat ik doe kunnen mijn buren ook weer leren en dat aan elkaar doorgeven.”
“Van alles wat ik doe kunnen mijn buren ook weer leren en dat aan elkaar doorgeven.”
Tegenslagen: versnippering en remmende voorsprong
Dat de kerk niet mee wilde doen, was volgens Vincent een mokerslag, “Het was een mooie kans voor de buurt”, zegt hij. Dat sommige bewoners zelf intensief bezig zijn met verduurzaming en anderen juist helemaal niet, zorgt volgens hem voor een versnipperd beeld. “De vraag is dan welke gezamenlijke acties we nog kunnen doen”, zegt hij.
En dan is er nog de wet van de remmende voorsprong. Als de buurt kiest voor een bepaald collectief energie- of warmtesysteem, dan bestaat het gevaar dat die techniek over een paar jaar weer achterhaald is. “De huidige ontwikkelingen in de techniek zijn nog volop gaande. Is het niet te vroeg om nu samen van het gas af te gaan?”, vragen de bewoners zich af.
Tips voor andere initiatieven
Wat zou Vincent andere buurtinitiatieven voor tips geven? “Gewoon beginnen”, stelt hij. “Je kunt met twee mensen al ver komen, hebben wij laten zien. Als je samenwerkt met professionals, zoals met een coöperatie, kom je nog verder. Dat is ook een kwestie van goede samenwerkingsafspraken maken. Voor energieconsulenten is het bijvoorbeeld niet te doen om alle deuren in de buurt af te gaan, dus dat doen wij. Een andere tip is: probeer een stip aan de horizon te vinden, zodat je daar met elkaar stapsgewijs naar toe kunt werken.”
Dit ervaringsverhaal maakte HIER in samenwerking met RVO.
