De vrijwilligers van DiBo helpen Borne energie besparen
Wat begon als een duurzame ideeënmotor is uitgegroeid tot een professionele organisatie van vrijwilligers die de handen uit de mouwen steken. De Stichting Duurzame Initiatieven Borne (DiBo) helpt medebewoners met een energieloket, energiecoaches, collectieve inkoop van zonnepanelen, FIXbrigades en gezamenlijke projecten voor het opwekken van duurzame energie.
Foto's: DiBo
In dit artikel:
- Wedstrijd leidt tot stichting
- Krachten gebundeld
- Collectieve inkoop zonnepanelen
- Bestuur van actieve bewoners
- Succesvol energieloket
- Contract met de gemeente
- Samenwerkingen belangrijk
- Subsidie voor professionalisering
- Tegenslagen: corona en vleermuizen
- Toekomstplannen: FIXbrigade voor Borne
- In beweging in de winter
- Tips voor andere initiatieven
Wedstrijd leidt tot stichting
In 2012 deed een groepje inwoners van het Twentse Borne een gooi naar de titel ‘het Duurzaamste Dorp van Overijssel’. De eindronde werd niet gehaald, maar niet lang daarna deden ze mee aan een collectieve inkoopactie voor zonnepanelen en werd de stichting Borne Duurzaam opgericht. Die stichting organiseerde voor alle inwoners de wedstijd ‘Het duurzaamste idee van Borne’, later gevolgd door ‘Het groenste idee van Borne’.
Naar aanleiding van één van de ingediende ideeën bij ‘Het duurzaamste idee van Borne’ werd de stichting Borne Energie opgericht. Twaalf inwoners gingen aan de slag met plannen voor energiebesparing en het opwekken van groene energie. Dit resulteerde in 2016 in het eerste postcoderoosproject in de provincie Overijssel met de coöperatie Borne Energie.
“Nadat het succes van de eerste activiteiten van beide stichtingen was neergedaald, was het zoeken naar de juiste weg voorwaarts."
Krachten gebundeld
In 2020 bundelden beide stichtingen hun krachten en gingen ze verder als Stichting Duurzame Initiatieven Borne, afgekort tot DiBo. “Nadat het succes van de eerste activiteiten van beide stichtingen was neergedaald, was het zoeken naar de juiste weg voorwaarts. In deze zoektocht vonden beide stichtingen elkaar weer”, vertelt secretaris Bart Schooneman van de stichting, die er sinds 2017 bij betrokken is. “Daarom hebben we in 2020 een nieuwe start gemaakt.”
Hun doel: inwoners praktisch helpen met de energietransitie en verduurzaming van woningen. Onder meer door initiatieven op dat vlak te ondersteunen. Momenteel ligt de nadruk op het besparen van energie en het opwekken van hernieuwbare energie.
Collectieve inkoop zonnepanelen
Bart raakte met zijn buren in 2017 betrokken bij een collectieve inkoopactie voor zonnepanelen, die door de eerdere stichting werd ondersteund. “We waren toen als bewoners een projectgroep gestart, waar ik de teamleider van was”, vertelt hij. In een buurt met 250 koopwoningen vroegen uiteindelijk 45 eigenaren een offerte aan en deden 33 eigenaren mee aan de inkoopactie. In 2018 werden de zonnepanelen aangeschaft. “Het resultaat viel me toen tegen, maar nu weet ik dat je met zo’n score in je handjes mag knijpen”, zegt Bart.
“We hebben een mooie groep vrijwilligers bij elkaar van jong tot oud. Wel zouden we het leuk vinden als ook vrouwen zich bij ons aan willen sluiten, want het zijn allemaal mannen.”
Bestuur van actieve bewoners
Met de oprichting van DiBo kwam er een nieuw bestuur van zes lokale, actieve bewoners, waarin hij secretaris werd. Een gezelschap met verschillende achtergronden. Van een gepensioneerde financieel directeur en een oud-wethouder tot een projectleider bij een landelijke aannemer met jonge kinderen.
De stichting maakte de keuze om zich vooral te richten op energiebesparing en het opwekken van duurzame energie. DiBo zet bijvoorbeeld in op een groot zonnepark op de voormalige stortplaats van afvalverwerker Twence, in Zenderen, ook behorend tot gemeente Borne. De 27.000 zonnepanelen kunnen naar verwachting in 2024 genoeg stroom leveren voor 3800 huishoudens.
Succesvol energieloket
Eén van de belangrijkste activiteiten van DiBo is het energieloket, dat de stichting in opdracht van de gemeente Borne uitvoert. Bart is hiervan de coördinator. Hij hielp de gemeente in 2019 met het opzetten van dit loket op basis van de toenmalige subsidieregeling Regeling Reductie Energiegebruik (RRE). Die was bedoeld om huiseigenaren te helpen energie te besparen. Bij de start was hij de enige energiecoach bij de stichting, inmiddels heeft het loket er twaalf. Allemaal vrijwilligers met passie voor het klimaat én de medemens, die bewoners op maat gesneden adviezen geven om hun woning te verduurzamen en energie te besparen. “We hebben een mooie groep vrijwilligers bij elkaar van jong tot oud. Wel zouden we het leuk vinden als ook vrouwen zich bij ons aan willen sluiten, want het zijn allemaal mannen”, geeft Bart aan.
Contract met gemeente
Mede door de hoge energieprijzen en de energiecrisis maakten in 2022 maar liefst 212 huishoudens gebruik van de energiecoaches. “Daar was de gemeente erg tevreden mee”, vertelt Bart. Tevreden genoeg om in maart 2023 de samenwerking met DiBo met twee jaar te verlengen. Wethouder Michael Geerdink noemde DiBo bij het tekenen van de nieuwe overeenkomst ‘een waardevolle samenwerkingspartner’. “Het helpt ons om onze klimaatdoelen te halen zoals deze staan beschreven in de energievisie”, zei hij.
Samenwerkingen belangrijk
De gemeente Borne is een belangrijke partner voor DiBo en het energieloket. “Zij faciliteren ons en wij voeren het uit”, legt Bart uit. Ook de samenwerking met de provincie Overijssel is belangrijk. Bart zit in een werkgroep van de provincie die regelmatig met mensen van gelijksoortige initiatieven uit andere gemeenten bij elkaar komt. “Zo kun je van elkaar leren. Wetgeving verandert steeds en kennis is fluïde. Daarom is het goed om zo’n netwerk te hebben. De provincie ondersteunt dat”, zegt hij.
De realisatie van het zonnepark op de stortplaats van Twence in Zenderen zal door coöperatie Buren Energie gebeuren. DiBo neemt daar dan meer de verbindende rol aan tussen de verschillende partijen, zoals gemeente en omwonenden. “We hebben regelmatig contact met de dorpsraad Zenderen om het allemaal in goede banen te leiden”, zegt Bart.
Subsidie gemeente voor professionalisering
Stichting DiBo draait geheel op vrijwilligers en is afhankelijk van subsidies die ze ontvangt, vooral van gemeente en provincie. “We proberen met horten en stoten te groeien en te professionaliseren”, zegt Bart. “We zijn ook van plan sponsors te zoeken, bijvoorbeeld bij bedrijven. Laatst hebben we nog 2500 euro waarderingssubsidie gekregen van de Rabobank voor onze activiteiten.”
Door het verlengen van de samenwerking met de gemeente kan het energieloket verder professionaliseren. Het nieuwe contract gaat namelijk gepaard met meer subsidie vanuit de gemeente. Daardoor is Bart nu aan de slag als fulltime coördinator. “Dat deed ik eerst vrijwillig voor soms wel zestien uur in de week. Nu is het een opdracht die ik als zzp’er doe en kan ik ervan rondkomen”, legt hij uit. Door de extra financiële middelen kon het aantal energiecoaches uitgebreid worden. Die kunnen nu ook een opleiding volgen en op pad gaan met nieuwe apparatuur zoals tablets, nieuwe warmtecamera’s om energielekken te meten, duimstokken en laserafstandsmeters. Zo kunnen ze inwoners nog beter energieadvies geven.
Verder krijgt DiBo van de gemeente subsidie om bewonersavonden te organiseren en flyers te maken voor gezamenlijke energieprojecten, zoals die op de stortplaats.
Tegenslagen: corona en vleermuizen
Naast succes heeft de stichting de afgelopen jaren ook tegenslagen gekend. Het energieloket was nauwelijks begonnen of de coronapandemie brak uit. “We zouden informatieavonden organiseren bij wijkverenigingen maar die gingen allemaal niet door”, herinnert Bart zich. “Toen ben ik maar in mijn eentje buiten op de markt gaan staan en ben ik daar adviezen en besparingstips gaan geven. Dat was wel een uitdaging op anderhalve meter afstand met mondkapje op.”
Ook de aangescherpte regels voor het isoleren van de gevels van woningen betekenen een terugslag. De Raad van State oordeelde in augustus 2023 dat een eigenaar eerst een ecologisch onderzoek moet doen voor de spouwmuur geïsoleerd mag worden. Dat moet aantonen dat er geen vleermuizen in zitten. “Dat geeft veel onzekerheid en onrust bij bewoners. We krijgen daar veel vragen over”, weet Bart. “Gemeenten moeten hun beleid nog aanpassen.”
Toekomstplannen: FIXbrigades voor Borne
DiBo wil met zijn energieloket en energiecoaches niet alleen adviezen en tips geven, de stichting staat ook te trappelen om besparende en duurzame maatregelen uit te gaan voeren. Daarvoor bestaan in Nederland zogeheten FIXbrigades. Zo’n brigade moet je wel zelf opzetten. “Wij vinden het ook leuk om te gaan fixen en zijn daarom in Borne begonnen met een FIXbrigade met vier vrijwilligers. Ook hebben we budget gekregen van de gemeente voor een Hoofd-FIXer, een ervaren klusjesman die de klussen coördineert. Die is onlangs begonnen”, vertelt Bart. DiBo wil de FIXbrigade uiteindelijk laten groeien naar een sociaal-maatschappelijk leerwerkbedrijf.
"Als ik nu in mijn straat kijk, zie ik mensen aan de gang gaan met triple glas en isolatie. Een deel van de mensen is zelf in beweging gekomen."
In beweging in de winter
Het energieloket kreeg in het voorjaar van 2023 minder aanmeldingen voor huisbezoeken dan in dezelfde periode van 2022. Volgens hem ligt dat aan het prijsplafond en de dalende energieprijzen, waardoor de urgentie om te besparen kleiner wordt. “Maar als ik nu in mijn straat kijk, zie ik mensen aan de gang gaan met triple glas en isolatie. Een deel van de mensen is zelf in beweging gekomen. Dat is positief. Hoewel er helaas wel een oorlog en een crisis voor nodig was”, zegt Bart. “Wat de aanmeldingen betreft zitten we inmiddels weer flink in de lift. Na het wegvallen van het prijsplafond zie je dat veel mensen nu in beweging komen door het echte winterse weer. De koude wind die je letterlijk door de woning voelt waaien.”
Tips voor andere initiatieven
Bart heeft diverse tips voor andere bewonersinitiatieven die met duurzaamheid en energiebesparing aan de slag willen. “Maak een plan waar je naartoe wilt”, zegt hij. “En als je dat scherp en helder hebt, deel dat met anderen en maak dat vooral ook duidelijk naar je partners toe, zoals een gemeente. En vraag er gewoon geld voor. Alles vrijwillig doen is leuk, maar sommige dingen moeten gewoon vergoed worden. In heel veel dorpen en steden wordt het energieloket enkel door vrijwilligers gedaan. Dat kan toch niet meer in deze tijd van energietransitie?”
“Een tweede tip: zoek de verbinding in de wijk. Spreek de bewoners bijvoorbeeld aan met leuke activiteiten als een barbecue of een koffieochtend. En een derde: sluit je aan bij een netwerk en probeer niet opnieuw het wiel uit te vinden.”
Dit ervaringsverhaal maakte HIER in samenwerking met RVO.
