Een samenhangende energiebesparingsaanpak: zo doen ze het in West-Brabant

In West-Brabant zijn de afgelopen jaren langs de A-16 28 windmolens, in totaal 100 MW gebouwd. Daarbij is met de negen ontwikkelaars afgesproken dat een kwart van het rendement van de windmolens wordt gestort in een fonds voor lokale energieprojecten. Mede dankzij een Europese subsidie is inmiddels in de vier betrokken gemeenten gestart met een samenhangende energiebesparingsaanpak. Een voorbeeld voor veel andere regio’s.

Energie A16 is een samenwerking van drie lokale energiestichtingen Stichting Energietransitie Drimmelen, Stichting Energietransitie Moerdijk, Stichting Windcent Zundert, vier dorps- en wijkraden in Breda, de gemeenten Breda, Drimmelen, Moerdijk en Zundert, de provincie Noord-Brabant en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij.

Bewonersreis

De kern van de samenhangende aanpak is de bewonersreis. De term is bewust niet klantreis, omdat onafhankelijkheid voorop staat bij de ondersteuning. De bewonersreis is uiteraard geen nieuwe insteek. Wat de aanpak bijzonder maakt is de langdurige en blijvende aanpak voor alle onderdelen via een combinatie van ondersteuning door redelijk deskundige energiecoaches in combinatie met echte deskundigen op het gebied van woningverduurzaming en financiering. Uitgangspunt daarbij is dat alles draait om het bouwen van vertrouwen.

De bewonersreis bestaat uit de volgende onderdelen:

1. Zichtbare communicatie

De aanpak kiest voor zichtbare communicatie op lokaal niveau.  Een dorpsraad, buurtvereniging, buurthuis of lokale energiecoöperatie zijn de belangrijkste ambassadeurs van de aanpak. Doel is mensen te laten weten dat je ze kunt helpen. Uitgangspunt is dat enorm veel communicatie nodig is voordat je een bredere groep mensen bereikt. En zorg ervoor dat de communicatie start pas als alle onderdelen van de bewonersreis beschikbaar zijn. Het belang van deze aanpak kan niet voldoende worden benadrukt. Het nemen van besparende maatregelen is geen prioriteit voor de meeste woningeigenaren (behalve bij een verhuizing). De meeste mensen weten ook niet waar ze moeten beginnen en wat een verstandige aanpak is. Mensen ervaren de landelijke communicatie over isolatie, warmtepompen, warmtenetten en waterstof als enorm verwarrend.

2. De woningeigenaar centraal

De aanpak stelt de woningeigenaar centraal. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar is het niet. De meeste adviseurs stellen de techniek centraal en bedrijven het eigen product. Deze aanpak stelt de wensen en omstandigheden van mensen centraal. Organiseer eerst de vraag en koppel daar het aanbod aan.

3. Onafhankelijke begeleiding

Binnen de aanpak krijgt iedere bewoner een betrouwbare bondgenoot. Mensen hebben onafhankelijke begeleiding nodig, geen verkooppraatjes. Ze willen iemand die echt luistert en hen begeleidt bij alle stappen.

4. Inzicht en bewustwording

Inzicht leidt tot actie. Er wordt gekozen voor een aanpak die bewoners zelf laat ervaren hoe ze energie kunnen besparen. Een veel gebruikte eerste stap is de lekcheck (blowerdoortest). Daarmee voelt de bewoner letterlijk waar de energie uit het huis weglekt. Dat zet direct aan tot actie. Alternatief voor de lekcheck is de warmtebeeldcamera. Deze is goedkoper, maar spreekt minder aan en kan bovendien slechts een deel van het jaar worden gebruikt.

5. Makkelijke maatregelen voor vertrouwen

De aanpak begint met de makkelijke maatregelen, zoals kierdichting, het beter inregelen van de installaties (met name cv-ketel, vloerverwarmingspomp) en radiatorfolie. Dit schept vertrouwen en helpt met het opbouwen van een relatie.

6. Advies over stappenplan

Bewoners kunnen in aanvulling op de lekcheck en de makkelijke maatregelen een professioneel advies krijgen over de stappen die nodig zijn om het huis met een watertemperatuur van 60 graden te verwarmen. Waar nodig wordt gekeken naar een 40 graden oplossing.

7. Langjarige aanpak met eigen tempo voor bewoner

Stap-voor-stap is de realiteit. Een huis in een keer verduurzamen is voor veel mensen te duur en een te grote stap. Met een stap-voor-stap aanpak kunnen bewoners zelf hun eigen prioriteiten en tempo bepalen. Consequentie hiervan is dat het alleen via een langjarige aanpak mogelijk is om een gewenste oplossing op een lagere temperatuur haalbaar te maken.

8. Praat over geld

De ervaring in West-Brabant is dat financiering voor de meeste mensen het grootste probleem is. Veel mensen zijn huiverig om geld te lenen. Zeker voor mensen weinig geld zijn de regelingen te ingewikkeld. Daarom biedt deze aanpak informatie over de persoonlijke financiële mogelijkheden en ondersteunt ze bewoners in elke fase van het financieringstraject.

9. Help met het vinden van een goed aanbod

Dit onderdeel vraagt nog nadere uitwerking. In de praktijk kiest deze aanpak voor het noemen van een aantal bedrijven en ondersteuning bij de beoordeling van offertes. Maar dit wordt ervaren als enigszins strijdig met de nadruk op onafhankelijke ondersteuning. Idealiter wordt hier een andere oplossing voor gevonden.

10.Kijk naar de wijk

Gebruik de tijd die de energiebesparingsaanpak kost om samen met bewoners een aardgasvrije oplossing voor het geheel te zoeken. Als je kunt aansluiten bij een collectieve warmteoplossing voor de wijk, is dat mogelijk minder ingrijpend en voordeliger dan het huis geschikt maken voor een individuele warmtepomp.

Verhuur van maatregelen als oplossing

Energie A16 ziet ook een aantal obstakels voor een effectieve besparingsaanpak. Bijvoorbeeld een aantal bekende punten, zoals het ontbreken van een helder beeld van de gewenste aardgasvrije oplossing voor de meeste buurten en dorpen en de landelijke focus op specifieke maatregelen zoals hybride warmtepompen. Maar het belangrijkste obstakel is dat de meeste (overheids)inspanningen ten goede komen aan huishoudens die al willen en kunnen.

Betaalbare collectieve oplossingen en financieringsconstructies waar iedereen gebruik van kan maken, zijn nodig om dit te doorbreken. Daarbij moet er rekening mee worden gehouden dat geld lenen een heel hoge drempel voor veel huishoudens. Slechts 9% van de Brabanders is daartoe bereid, blijkt uit onderzoek van Pon|Telos). Een mogelijke oplossing in de ogen van Energie A16 is de verhuur van maatregelpakketten voor het verduurzamen van de woning. Op dit moment beperkt de verplichte BKR-registratie bij consumptieve leningen deze mogelijkheid. Het Rijk kan hier een opening creëren door de verhuur van maatregelen mogelijk te maken. Dit moet dan wel gebeuren via gereguleerde partijen zonder winstoogmerk, zoals provinciale fondsen.