Steeds meer mensen verduurzamen hun huis om hun CO2-uitstoot te verminderen en de energierekening omlaag te brengen. Ze laten het bijvoorbeeld isoleren, kiezen voor een warmtepomp, of er komen zonnepanelen op het dak. Maar wat als je in een historisch pand woont, of in een beschermd monument? Ook dan zijn er mogelijkheden, maar het vergt wel maatwerk en goed overleg met de gemeente en specialisten.
Er zijn in Nederland 61.814 rijksmonumenten, 811 provinciale monumenten en naar schatting 55.801 gemeentelijke monumenten. Daarnaast zijn er in elke gemeente nog talloze historische gebouwen die misschien geen monument zijn, maar waar je als eigenaar toch het specifieke karakter van wilt behouden. Verduurzamen is bij dit soort huizen daarom wat ingewikkelder dan bij een wat ‘gewonere’ woning. Maar zeker heel goed mogelijk. Hoe? Dat lichten we hier toe.
Overleg met de gemeente
Allereerst is het belangrijk om te overleggen met de gemeente over het karakter van je pand en je voornemen om te gaan verduurzamen. Als het een monument is, komt daarbij sowieso altijd een erfgoedambtenaar kijken vanwege de vergunningsplicht. Maar ook bij een historisch pand dat geen monument is, is het slim om advies te vragen, al duurt dat vaak wel wat langer.
De erfgoedambtenaar kan vertellen wat de belangrijkste cultuurhistorische waarden van het gebouw zijn. Denk aan een bijzondere gevel, de wijze waarop ramen zijn geplaatst, het soort steen dat gebruikt is en de wijze waarop er mee is gebouwd, balkconstructies en ornamenten.
Een aantal gemeenten heeft naast een erfgoedambtenaar ook een adviseur verduurzaming monumenten. Deze ambtenaar kan je vertellen wat de lokale regels zijn rondom verduurzaming en of er mogelijk subsidies zijn. Op deze pagina vind je onder het kopje ‘Financiering’ een aantal concrete mogelijkheden.
Basismaatregelen
Daarna volgt een belangrijke tussenstap, namelijk het in kaart brengen van het huidige energieverbruik. En te kijken wat daar al voor winst te behalen is, voordat je aan de slag gaat met grote en kostbare ingrepen. Zijn er bijvoorbeeld afsluitbare luiken, of zijn isolerende gordijnen mogelijk? Is het mogelijk om een aantal ruimten niet of beperkt te verwarmen, of te verwarmen in zones? Zijn alle kieren gedicht? Is de CV goed ingeregeld: komt de warmte daar terecht waar dat het meest nodig is, bijvoorbeeld in de woonkamer en minder in de hal? Wordt er gebruik gemaakt van ledlampen? Is er een groen energiecontract? Al deze zogenoemde basismaatregelen kunnen al heel veel CO2-besparing opleveren.
Betrek twee typen specialisten
Heb je de informatie van de erfgoedambtenaar over de cultuurhistorische waarden verzameld en zijn de basismaatregelen genomen? Wil je nu verder gaan verduurzamen, bijvoorbeeld met een warmtepomp, zonnepanelen of een vorm van isolatie? Betrek dan twee type specialisten. Ten eerste iemand die verstand heeft van bouwtechniek en ontwerpen, vaak is dat een restauratie-architect. Ten tweede een aannemer die ervaring heeft met verduurzaming van historische gebouwen en de technieken die je hierbij gebruikt.
Samen met hen maak je een integraal verduurzamingsplan. Daarin spreek je af welke maatregelen er worden genomen en hoe dat in balans kan met de cultuurhistorische waarden. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er een vloer tijdelijk uit moet die later weer wordt teruggelegd. Of dat er een binnenvoorzetraam of buitenvoorzetraam komt, maar wel op de ‘oude’ manier bevestigd met een speciaal soort stopverf. Bij al deze zaken staat zorgvuldigheid voorop en stem je als eigenaar steeds goed af met jouw twee specialisten. Onderzoek hierin ook samen wat voor kansen het gebouw kan bieden. Bijvoorbeeld een loze ruimte die kan dienen als plaats voor de warmtepomp. Of oude raamluiken die in ere hersteld worden.
Zien Verduurzamen Doet Verduurzamen
Net als dat er geen standaard monument is, is er ook geen standaard aanpak voor het verduurzamen ervan. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) - dat is de overheidsorganisatie die onder andere gemeenten helpt om hun monumenten duurzamer te maken - heeft daarom de videoserie ‘Zien Verduurzamen Doet Verduurzamen’ gemaakt waarin eigenaren van verschillende soorten monumenten – van appartement tot landhuis - aan het woord komen en laten zien hoe zij het bij hun pand hebben aangepakt. De serie is via de site van de RCE te bekijken en wordt elke twee weken aangevuld met een nieuwe video.
Nóg langer bewaren
Goed bekeken zijn monumenten en historische gebouwen eigenlijk al duurzaam. Ze staan er immers al een tijd, en we hergebruiken ze steeds. Toch zijn ze, juist vanwege hun ouderdom, vaak niet zo comfortabel. Door zorgvuldige stappen te nemen om te verduurzamen, maak je de woning als eigenaar niet alleen geschikter om lekker in te wonen en energiezuiniger, maar draag je ook nog eens bij aan het nóg langer bewaren van de monumenten die het Nederlandse cultuurlandschap kenmerken.
Verder lezen over historische gebouwen verduurzamen?
Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed vind je nog veel meer praktisch advies. Bijvoorbeeld over:
Of bezoek www.cultureelerfgoed.nl/duurzaam