Bewoners warm krijgen voor een warmtenet? ‘Je moet vooral inzetten op respect en relatie’

Hoe betrek je bewoners bij het aardgasvrij maken van een wijk? In Purmerend hebben ze inmiddels de nodige ervaring opgedaan. Joke Dijkstra, omgevingsmanager bij gemeente Purmerend, deelt de belangrijkste lessen.

Foto boven dit artikel door Kick Smeets

De buurt Overwhere Zuid in Purmerend is één van de proeftuinen van het Programma Aardgasvrije Wijken. In de eerste fase konden 95 particuliere woningen in de buurt gratis aangesloten worden op het gemeentelijk warmtenet of zelf met de subsidie een andere vorm van verwarming kiezen. Enkel eventuele meerkosten bij het kiezen van een eigen alternatief zijn voor rekening van de bewoner. Uiteindelijk doen 87 woningen mee: 3 woningen met een warmtepomp en 84 woningen zijn aangesloten op het warmtenet.

Joke: ‘We zijn hier al langer bezig dan het PAW. Oktober 2017 was in Overwhere de eerste bewonersavond. Toen kwam er al meteen al iemand naar buiten lopen met: “Jullie denken toch niet dat jullie ons van het aardgas kunnen krijgen!”’

De belangrijkste les in Purmerend is wellicht wel dat je als gemeente altijd in contact moet blijven en vooral moet inzetten op het respect en de relatie met bewoners. Dat is gemakkelijk gezegd. Maar volgens Joke: ‘Daar is wél iets voor nodig.’

Dit zijn de belangrijkste tips voor andere gemeenten

Wees als gemeenteteam herkenbaar, aanwezig en aanspreekbaar

Bij bijeenkomsten in Overwhere staat altijd iemand van de gemeente bij de deur bewoners welkom te heten. Zo bleek de juridische collega ook goed te zijn in gastvrouw zijn. Joke: ‘Het lijkt heel simpel. Geef mensen (toen dat nog kon) een hand en zeg: ‘Welkom, fijn dat je er bent. Ik ben Joke. Wilt u uw jas nog kwijt?”’

Doe aan participatie op zijn kop

Noem het geen participatie, maar ga bijvoorbeeld samen eten en met elkaar praten. Joke: ‘Bedenk dat ieder huis zijn eigen projectleider heeft, met een eigen afwegingskader.’ In Purmerend is dit gedaan met een hutspot-avond. Het hoeft tijdens zo’n een avond ook niet alleen over energie te gaan. Kom erachter wat voor bewoners belangrijk is. Joke: ‘Neem ook de tijd. De afweging kan een jaar duren, maar ook anderhalf jaar.’

Heb het met bewoners niet over het ‘waarom’, maar over het ‘hoe’

Joke: ‘Ik weet niet hoe dat in andere buurten gaat, maar hier boeit het de meeste bewoners niet waarom dit moet, zoals het klimaat en Groningen. We hebben het daarom ook bewust vooral over het hoe gehad.’

Doe die extra moeite

Je vraagt als gemeente behoorlijk veel van mensen, dus geef daar iets voor terug. Joke: ‘Doe meer dan koffie met een koekje. Doe dat extra ding. Bedenk: het is voor ons werk, maar het is hún vrije tijd. Zij komen voor een bijeenkomst thuis, moeten snel eten, omkleden, een oppas zoeken of de rollator pakken. Die pan soep, dat roggebroodje, dat zijn de kosten niet. Er gaan miljoenen in het warmtenet zitten.’

Sla nooit iemand over in de communicatie

Zolang je met iedereen blijft communiceren, dan geef je mensen altijd nog de mogelijkheid om aan te haken of zelfs terug te komen op een eerder besluit. Joke: ‘We slaan nooit iemand over. Alle uitnodigen en alle verslagen gaan huis aan huis. Als je ze niet wil lezen, prima. We hebben een voorbeeld van bewoners die meteen schriftelijk hebben aangegeven niet mee te willen doen. Daarna hebben ze nooit een avond overgeslagen. We zijn daarmee altijd in gesprek gebleven. Nu zijn ze aangesloten op het warmtenet.’

Houd bij met wie je contact hebt, en ook met wie dus nog niet.

Joke: ‘We hebben heel goed in de gaten wat de verbanden in de wijk zijn. Wie er bellen, wie er op een avond komen. We houden ook bij wie we zien en wie we nog nooit hebben gezien.’

Werk in kleine blokken

Doe niet teveel woningen tegelijk, maximaal 150-200 woningen. Dan kun je een betere relatie met mensen opbouwen. Maar wellicht belangrijker is dat je dan in kortere periodes kan werken, van maximaal een jaar. Dan is het makkelijker om de aandacht van bewoners erbij te houden in de communicatie. Ook heb je dan minder last van mensen die verhuizen en waar je weer opnieuw moet beginnen.