Energiecoaches – Tips en ervaringen van EnergiekBaarn
Energiecoaching werkt, is leuk en hard nodig voor de energietransitie. Dat vindt Michiel Wind, coördinator energiecoaching bij coöperatie EnergiekBaarn. Sinds eind 2017 helpt de coöperatie bewoners bij het verlagen van het energieverbruik van hun huis. Ze heeft inmiddels 14 energiecoaches beschikbaar die in 2019 bijna 70 huishoudens geholpen hebben de energierekening omlaag te brengen. Benieuwd of energiecoaching ook wat is voor jouw energie-initiatief en wat het inhoudt? Michiel Wind deelt in een interview de ervaringen van EnergiekBaarn.
Hoe gaat energiecoaching in zijn werk?
Michiel Wind: “Inwoners van Baarn kunnen bij ons een afspraak maken voor een bezoek van een energiecoach. (Of coaches – we streven ernaar om altijd met twee coaches tegelijk te gaan, want twee weten meer dan een. En zo leren ze van elkaar.) De coach komt langs aan huis en vergelijkt het energieverbruik met het gemiddelde verbruik in een vergelijkbare situatie – rekening houdend met het bouwjaar van de woning, aantal bewoners en woonoppervlak. Dat geeft een indicatie van of er veel te besparen valt. We maken een ronde door het huis en kijken wat er al gedaan is aan isolatie en zonnepanelen. Vervolgens bespreken we wat er verbeterd kan worden.”
“De coach stelt na zijn bezoek een adviesrapport op. De coördinator van het energiecoachingsprogramma is verantwoordelijk voor de eindredactie ervan. In afstemming met de coach stuurt hij het rapport per e-mail naar de bewoner. We sturen een lijstje mee met suggesties voor bedrijven die de adviezen kunnen uitvoeren. Hierbij altijd de disclaimer dat wij onafhankelijk zijn. Dat is belangrijk voor het vertrouwen dat mensen in ons hebben.”
“We geven overigens ook adviezen per telefoon en e-mail, hoewel er in Baarn ook een officieel ‘energieloket’ is: duurzaambouwloket.nl.”
"Bewoners krijgen duidelijkheid over wat ze thuis kunnen doen, en het inspireert ze om aan de slag te gaan"
Wat levert zo’n bezoek van een energiecoach bewoners op?
“Ze krijgen duidelijkheid over wat ze thuis kunnen doen, en het inspireert ze om aan de slag te gaan. Geruime tijd na het bezoek en het rapport sturen we nog een mailtje om te vragen hoe het gegaan is. Daarop komen veel leuke reacties, en onze indruk is dat minstens de helft van de bewoners inderdaad de adviezen opvolgt. We zijn van plan om dat beter te gaan monitoren, met een enquête, zodat we het effect van ons werk beter kunnen laten zien.”
Wie zijn de coaches?
“Vrijwilligers die lid zijn van EnergiekBaarn. We zijn geleidelijk gegroeid van 5 naar 14 energiecoaches. Het bleek niet lastig voor ons om kandidaten te vinden. De eersten waren al langer lid van EnergiekBaarn, veelal gepensioneerden met een technische inslag. Ook kregen we via de gemeente twee energiecoaches die in een uitkeringssituatie zitten. De rest hebben we gaandeweg gevraagd, bijvoorbeeld via onze bijeenkomsten. Of soms zijn het bewoners die we eerst zelf geadviseerd hebben.”
“Het coachen doen de coaches vanuit idealisme en voor hun plezier. Ze hebben een korte opleiding gevolgd tot energiecoach. De meeste bij HOOM en sommige bij Milieu Centraal. Iedere coach heeft bepaalde expertises. Die kunnen gericht ingezet worden, afhankelijk van de vraag en behoefte van de bewoner. De coördinator is wel een betaalde kracht (zzp’er). Die wordt al twee jaar gefinancierd met subsidie van de gemeente Baarn.”
Is er veel vraag naar energiecoaching?
“Onze coaches kunnen meer adressen aan dan ze nu bezoeken, dus we maken actief reclame. Wel helpen we steeds meer mensen: in 2017 bezochten we 17 adressen, in 2018 waren het er 37, in 2019 al 68.”
“Dit jaar gooide corona roet in het eten. Hoewel advies geven per beeldbellen goed mogelijk is, is de belangstelling hiervoor beperkt, ook bij de coaches zelf. Sinds kort doen we mét een coronaprotocol weer huisbezoeken. Daarbij gaat maar één coach op bezoek, de tweede kijkt en denkt mee via het mobieltje van de eerste. Dit najaar doen we extra aan promotie. De RRE-subsidie zou hierbij kunnen helpen.”
“De energiecoaches gaan langs bij iedereen die dat vraagt. Meestal zijn dat mensen die gemotiveerd worden door zorg om het milieu, die geld willen besparen en hun huis verbeteren. Het bezoek kost de bewoners geen geld.”
"Bijna de helft van de warmtetransitie moet komen van het besparen van energie in de bebouwde omgeving"
Wat was de aanleiding om met energiecoaching aan de slag te gaan?
“In 2017 liep er met landelijke subsidie een regionaal project rond nul-op-de-meter woningen. Daarin kwam energiecoaching aan de orde en was er financiering om de eerst vijf energiecoaches op te leiden bij Hoom.”
“Het is bekend dat bijna de helft van de warmtetransitie moet komen van het besparen van energie in de bebouwde omgeving (en de rest door duurzame opwekking). Tegelijkertijd is het een taai en politiek weinig aantrekkelijke taak. Maar als de bewoners ons eenmaal uitnodigen, is het heel leuk én effectief om te doen.”
Waar lopen jullie tegenaan?
- “De coaches hebben een zeer diverse achtergrond en dat maakt het een uitdaging om een groepsgevoel te creëren. Dat groepsgevoel is gewenst om het voor iedereen leuk en gezellig te maken en om te komen tot goede uitwisseling van kennis en ervaringen.”
- “Het feit dat de coördinator betaald wordt, terwijl hij zelf ook coach is en lid van EnergiekBaarn, leidt soms tot opmerkingen. Tegelijkertijd lijkt een betaalde kracht ook wenselijk omwille van de continuïteit, bijhouden van inhoudelijke kennis en omdat het coördineren relatief veel (extra) tijd kost (ca. 0,5 fte). Wellicht is het wenselijk om de organisatie en de coördinatie bij meerdere personen te beleggen, ook vanwege de sociale cohesie.”
- “Sommige energiecoaches hebben er moeite mee dat de coördinator ‘hun’ adviesrapport op onderdelen aanpast. Daarom doet de coördinator dit altijd in overleg.”
- “De coördinator wordt aangestuurd door het bestuur, de opdrachtgever. Doordat het een vrijwilligersorganisatie is, wisselt het bestuur helaas relatief vaak. Hierdoor gaat kennis verloren. Een duidelijke langlopende beleidslijn met afgeleide afspraken voor de uitvoering en coördinatie van het energiecoachingsprogramma is daarom van belang.”
Met welke partijen werken jullie samen?
“We werken in principe onafhankelijk, maar hebben soms contact met de gemeente, Duurzaam Bouwloket, Milieu Centraal of partijen in de regio (buurgemeenten of buur-energiecoöperaties).”
“We werken uitdrukkelijk niet samen met bijvoorbeeld isolatiebedrijven of energieleveranciers, om onze onafhankelijkheid te waarborgen. Anders denken mensen dat we ze iets willen verkopen. Wel kunnen we bepaalde leveranciers desgewenst aanbevelen, waarbij het uitgangspunt is dat we meerdere opties aangeven.”
Welke tips heb je voor andere initiatieven die met energiecoaches aan de slag willen?
- “Als je voor een betaalde coördinator kiest, doe dat dan via een gedragen besluit in de ALV. En werf die coördinator in open concurrentie om elke schijn van vriendjespolitiek te vermijden. Maak duidelijk waarom gekozen is voor een bepaalde persoon (of personen).”
- “Naast een betaalde coördinator is een professionele (betaalde) communicatiedeskundige ook gewenst om voldoende bewoners te werven.”
- “Organiseer regelmatig (bijv. eens per maand) bijeenkomsten voor de coaches, voor de gezelligheid en om kennis uit te wisselen. Je kunt er bijvoorbeeld eens een spreker uitnodigen van een energiecoöperatie uit een naburige gemeente. Of iemand van je eigen gemeente (ambtenaar of wethouder), die vertelt waarom het werk van de energiecoaches zo gewaardeerd wordt. Dit alles om het leuk en gezellig te houden en te inspireren.”
- “Ook om het inspirerend en gezellig te houden, maar vooral ook om de kennis van de coaches te verbeteren: zorg af en toe voor excursies, lezingen en cursussen.”
- “Bij dit soort kennisontwikkeling: zorg dat de verschillende energiecoaches zich wat specialiseren. Als er dan een aanvraag binnenkomt over een speciaal onderwerp – bijvoorbeeld isolatieglas, warmtepompen of zonnepanelen – kun je er een gespecialiseerde coach naartoe sturen. Niet alle coaches kunnen alles weten, maar samen weten ze wel heel veel!”
