De energiecoöperatie als samenwerkingspartner in de gemeentelijke energietransitie

Het netwerk is belangrijker dan euro’s

In eerste instantie denken coöperaties vaak aan geld wanneer ze een gemeente benaderen. Maar een financiële bijdrage is niet de enige manier waarop een gemeente kan ondersteunen, weet Van Beek uit ervaring: “Het netwerk is belangrijker dan de euro’s.” Leudal Energie kreeg wel geld, een opstartsubsidie van 5000 euro, maar de praktische samenwerking met de gemeente leverde de coöperatie uiteindelijk veel meer op. “Dankzij bemiddeling van de gemeente kwam in Leudal de samenwerking met de woningbouwvereniging op gang”, vertelt hij. “Daarnaast hielp de gemeente bij het zoeken naar locaties voor zonneweides, en stelde het dak van het gemeentehuis beschikbaar. Soms maken we gebruik van de ambtenarencapaciteit, bijvoorbeeld iemand van de afdeling communicatie. Verder gebruiken we briefpapier van de gemeente en vragen we de gemeente om onze successen te communiceren in de media van de gemeente; de website of een huis-aan-huiskrant.”

Professionaliseringsslag op gang brengen

Haarlem biedt initiatieven vaak een opstapfinanciering. Maar de gemeente doet veel meer. “Per initiatief bekijken we wat er nodig is en wat we daarin kunnen betekenen”, zegt Eline de Jong. “Zo ondersteunt de gemeente bijvoorbeeld door netwerken bij elkaar brengen of te versterken.” Naast het ondersteunen van individuele initiatieven zet de gemeente ook in op wat duurzame initiatieven stadsbreed nodig hebben om een volgende stap te kunnen maken. “Dit halen we bij de initiatieven zelf op. En daarin speelt de Stadsgarage een cruciale rol. Om de initiatieven vol te houden, blijkt een professionaliseringsslag nodig.”

Om die op gang te brengen, werkt de gemeente samen met de Stadsgarage. Dit innovatiecentrum voor sociaal ondernemen in Kennemerland helpt coöperaties zich te ontwikkelen tot een professionele onderneming die op eigen benen kan staan. Volgens André Brasser, projectontwikkelaar bij de Stadsgarage, is dat nodig omdat de grenzen in zicht komen van wat bewoners bereid zijn te doen op vrijwillige basis: “De gemeente kan niet van haar inwoners verwachten dat zij alles vrijwillig blijven doen. Bovendien is hooguit twintig procent van de inwoners intrinsiek gemotiveerd. Om het maatschappelijk doel te halen, is meer nodig. Daarom is het dus van belang dat deze organisaties professionaliseren.”

Sociale ondernemers groeien via ondersteuningsprogramma

De Stadsgarage biedt sociale ondernemers een ondersteuningsprogramma dat hen helpt om te groeien en succesvol te worden. In Haarlem hielp zij bij de oprichting van Kennemer Energie; een sociale onderneming waarin initiatiefnemers van het eerste uur hun kennis en kunde hebben gebundeld tot een professioneel aanbod. Daarmee stelt Kennemer Energie nieuwe initiatiefnemers in staat om sneller collectieve zonnestroomdaken te realiseren. Daarnaast opereert Kennemer Energie als projectontwikkelaar, en zorgt zij actief dat meer gebouweigenaren hun dak ter beschikking stellen voor het oprichten van een collectief zonnestroomdak.

Als die zonnedaken eenmaal zijn gerealiseerd, hoort daar wel minimaal vijftien jaar beheer bij. Een deel hiervan, zoals de administratie, kan bij Stichting Kennemer Energie worden ondergebracht. “Maar de rest blijft de verantwoordelijkheid van de coöperatie en wordt momenteel dus op vrijwillige basis ingevuld”, zegt Eline de Jong. Brasser vult aan. “Dat brengt lasten en risico’s met zich mee. Om die zoveel mogelijk weg te nemen, faciliteren de Stadsgarage en de gemeente Haarlem de coöperaties om zich te verenigen in een koepel voor de regio. Die neemt de beheerszaken weg die veel coöperaties als ‘corvee’ ervaren.”

Structureren van de samenwerking en regie houden

Ook van Beek benadrukt dat een professionele opstelling van belang is. “Als je laat zien dat je in staat bent om zonder subsidie door te gaan, werkt een gemeente gemakkelijker met je samen.” Hij adviseert om de samenwerking met de gemeente goed te structureren, zodat die niet blijft hangen in ad hoc-overleggen en toevallige ontmoetingen. Zelf overlegt hij namens Leudal Energie elke drie à vier maanden met een gemeenteambtenaar en de verantwoordelijk wethouder. “In deze bijeenkomsten bespreken we wat er de afgelopen maanden is gerealiseerd, wat de plannen zijn en wat de gemeente kan doen om te helpen.”

Maar het is niet voldoende om alleen met de wethouder af te spreken, waarschuwt hij. “De gemeente is geen homogene organisatie”, legt hij uit. “Dat merkten we toen we afspraken hadden gemaakt, ondertekend en wel, met de wethouder en een ambtenaar over het overdekken van het parkeerterrein met zonnepanelen. De afdelingen Groen en Vastgoed waren het daar niet mee eens en uiteindelijk is het plan daardoor niet doorgegaan.” Het bestuur van Leudal Energie brengt dan ook elk jaar een bezoek aan alle politieke partijen, om goed voeling te houden met de gemeenteraad. Van Beek: “Zo houden we zoveel mogelijk zelf de regie.”