Warmte-initiatief van onderop: De Benedenbuurt in Wageningen

De geplande vervanging van het rioleringsnetwerk biedt de Benedenbuurt in Wageningen kansen voor een collectieve, duurzame warmtevoorziening. De innovatieve technologie van Ecovat  is een van de opties en maakt bovendien  handel in energie mogelijk.

De Benedenbuurt

De Benedenbuurt is een ruim opgezette buurt met veel groen, gelegen op een heuvel (berg, naar Nederlandse begrippen) in Wageningen-Oost. Van de 500 woningen, gebouwd in de jaren vijftig van de vorige eeuw, is ongeveer twee derde koop. “In 2018 wordt de riolering vernieuwd. Dan ligt de heleboel dus open”, zegt Wanka Lelieveld, een van de bewoners en als zelfstandig consultant Food, Agri en Energie goed thuis in duurzaamheid en energiebesparing. “Dan is er misschien iets mogelijk met een Ecovat. Dat is een innovatieve techniek, en een wijkoplossing.” De gemeente Wageningen, die de ambitie heeft in 2030 energieneutraal te zijn, was meteen geïnteresseerd. Al snel zat Lelieveld om de tafel met ambtenaren, de woningstichting en het bedrijf Ecovat.

Het onderzoek

Dat was voorjaar 2016. Intussen heeft Ecovat dankzij de financiële steun van de gemeente een quickscan kunnen uitvoeren, is een subsidie voor een haalbaarheidsstudie verkregen en een projectgroep gevormd. Diverse partijen, zoals gemeente, woningstichting,  de coöperatie ValleiEnergie, kiEMT (Stichting Kennis en Innovatie Energie- en Milieu Technologie), adviesbureau TAUW en Alliander, zijn aangeschoven. Lelieveld vertegenwoordigt de bewoners. “Alles is nog informeel. Vanaf 23 mei gaan we, parallel aan de technisch-financiële studie door  TAUW, de bewoners actief informeren en betrekken, en discussiëren over de wensen en de mogelijkheden, welke aanpassingen nodig zijn, op wijkniveau en op woningniveau.”

Dilemma's

In de gesprekken met de bewoners zullen een aantal dilemma's worden voorgelegd:

• Collectief of individueel? Er wordt vol ingezet op collectief om de kosten over alle betrokkenen te kunnen spreiden.
• Type warmtenet: hoge temperatuur (en relatief veel warmteverlies, maar één op één aan te sluiten op bestaande infrastructuur) of lage temperatuur (lagere verliezen, maar alleen in combinatie met lagetemperatuurverwarming, met vloer en wandisolatie).
• Type warmtebron: er zijn verschillende mogelijkheden. “Maar voor biogas is te weinig 'grondstof' in de buurt, en water uit de Rijn is te ver. WKO (warmtekoudeopslag) en geothermie moeten nog worden onderzocht. Onze ligging op de berg zou daarbij een bezwaar kunnen zijn.”

Ecovat

In de wijk bieden de plantsoenen voldoende ruimte voor het enorme ondergrondse waterreservoir van een Ecovat. De verhouding kubieke meters woningen/Ecovat is 1:1. Voor het vat in de Benedenbuurt zou 43.000 kuub moeten worden afgegraven. Stroom van het net voorziet het vat van stroom, maar dit zou aangevuld kunnen worden met lokaal, voor het overgrote deel tijdens de zomer opgewekte energie uit zonnecollectoren en -panelen, windenergie en een Biomeiler. In de winter is de opslag voldoende om de wijk te voorzien van 60% van de benodigde energie. Of dat met een hybride systeem gebeurt, een warmtepomp in combinatie met het bestaande gassysteem, moet nog worden uitgewerkt.

Groot voordeel van een Ecovat is dat er weinig energieverlies is: minder dan tien procent over zes maanden.” Enigszins riskant is wel, erkent Lelieveld, dat het bedrijf Ecovat vooralsnog de enige leverancier van de technologie is, terwijl het bij de plannen voor de Benedenbuurt ook optreedt als adviseur.

Handelen in energie

Een Ecovat is niet alleen een mogelijke bron van warmte. Het biedt ook de mogelijkheid te gaan handelen in energie. “Als in de zomer de stroomprijzen laag zijn, trek je het net leeg en sla je het op als thermische energie in het Ecovat. Het algoritme van de software van Ecovat regelt de in- en verkoop optimaal. Je doet aan netbalancing, met als doel de kosten van het opwarmen per saldo nul te laten zijn.”

In de Benedenbuurt is het zelf opwekken van energie financieel nog niet haalbaar; de techniek daarvoor is te duur. “Het is wel jammer dat het groene aspect daardoor op de achtergrond raakt. Maar de collectiviteit geeft ons wel onafhankelijkheid, een positie als marktpartij. Als bewoners kunnen we ook sturing te geven aan een eigen Energy Service Company (ESCo).”

Maar eerst is het woord aan de bewoners. Zij bepalen uiteindelijk of de vervanging van het oude riool wordt gekoppeld aan het (op termijn) vervangen van het gasnet. “Alles is nog open. En we beginnen het overleg met de bewoners natuurlijk niet met Ecovat, maar met de vraag en de wensen uit de buurt.”