ESCO's als verdienmodel voor de gehele samenleving

Een ESCo (energy service company) ontzorgt woningeigenaren en financiert investeringen uit energiebesparing in de woning. Esco's zijn een alternatief voor commerciële marktpartijen en dienen een maatschappelijk belang omdat ze grootschalige verduurzaming mogelijk maken. Vraagbundeling en verevening zijn daarin sleutelbegrippen. Een analyse, gevolgd door een praktijkvoorbeeld.

800.000 woningen CO2-neutraal in 2035. Binnen de huidige context voor bestaande woningen een onmogelijke opgave, aldus Thijs de la Court, bestuurslid ODE Decentraal en sprekend als coördinator van het Gelders Energieakkoord (GEA). “Er is sprake is van een enorm marktfalen. Bewoners worden niet goed geadviseerd. Wat ze aangeboden krijgen is vaak te duur en van slechte kwaliteit.” Vraagbundeling is volgens het GEA een van de oplossingen. Dat betekent hetzelfde type woningen bijeenbrengen in één business case of een consortium de aanbesteding van warmtepompen te laten regelen om de kosten te drukken. Koppel dat aan een kwaliteitseis door leveranciers ook verantwoordelijk te maken voor onderhoud. Leveranciers zijn altijd op zoek naar volume, dus daar liggen mogelijkheden.

ESCO ontzorgt

Verduurzaming van 800.000 woningen betekent een investering van ruim 20 miljard euro. Voor particulieren niet op te brengen. Door deze woningen onder te brengen in een energiedienstenbedrijf of ESCo (energy service company) worden eigenaren ontzorgd, kwaliteit gegarandeerd en investeringen gefinancierd uit energiebesparing in de woning.

“Zo verbinden we het belang van een ESCo aan het rendement van een investering en de bewoner krijgt tegen dezelfde of lagere kosten zijn huis verwarmd”, zegt De la Court, mede op grond van eigen ervaringen. Bewoners sluiten een contract of abonnement af met een ESCo voor de duur van 15 jaar om een woning uiteindelijk CO2-vrij te maken of anderszins te verduurzamen. Hoewel de energiekosten ongewis zijn, is de kans groot dat via deze route de energienota daalt. Bovendien stijgt de waarde van het huis door energiebesparende maatregelen zodat eigenaren bij verhuizing of afkoop nog altijd spekkoper zijn.

Nieuwe realiteit woningmarkt

Door klimaatverandering en energietransities zal op de woningmarkt een geheel nieuwe realiteit ontstaan. Rabobank, als grootste hypotheekverstrekker, bereidt zich daar al op voor, weet De la Court. “Zij kijken naar de basiswaarde van een woning en daarnaast naar de energetische kwaliteit die zich volgens hen in toenemende mate in kapitaal zal gaan vertalen.”

Verevening

Het is nog niet zo ver, maar als ESCo's een substantiële omvang hebben, ontstaat ruimte voor vereveningsmodellen en -fondsen. Cruciaal volgens De la Court. Dit moet voorkomen dat huishoudens met midden en lage inkomens buiten de boot vallen. Of oudere woningen waarvan verduurzamingskosten aanzienlijk hoger zijn dan woonwijken uit de jaren '80 en '90 waar business cases wel rendabel zijn.

“Een groot maatschappelijk-economisch vraagstuk,” zegt De la Court. “We zien al dat bedrijven zich opmaken om die ESCo-markt te betreden. Zij zullen de rendabele markt afromen, zodat je een aanzienlijke woningvoorraad overhoudt die niet meer te renoveren is omdat er geen rendement te behalen is. Daar ligt een uitdaging voor HIERopgewekt en ODE Decentraal. Aan ons als coöperaties om de regie te pakken en die ESCo-vorming en verevening te realiseren. Vanuit het GEA willen we dit najaar een ESCo opstarten. Daarmee ontstaat als het ware een verdienmodel voor de hele samenleving.”

Hoe dit proces zich zal ontwikkelen blijft afwachten. Ongetwijfeld zullen de komende jaren meer ESCo-initiatieven ontstaan. De praktijk moet uitwijzen wat de beste modellen en invullingen zijn.

ESCo-pilot

Interessant is het bottom up project van de Friese Energiewerkplaats dat puur vanuit maatschappelijk belang en zonder winstoogmerk opereert. Rinze Dijkstra, bestuurslid van energiecoöperatie Bildtse Stroom en eigenaar van onafhankelijk adviesbureau RDEnergy, legt uit waarom mensen zo moeilijk te activeren zijn tot het nemen van energiebesparende maatregelen. Gebrekkige kennis, ontbrekende onafhankelijke informatie over warmtepompen, bouwoverlast, te lange terugverdientijd en hoge kosten. Hobbels die Dijkstra denkt te ondervangen met onafhankelijke advisering, binnenhalen van externe kennis via het bedrijf CoTrust en een coöperatie uit het nabijgelegen Harkema plus het oprichten van een ESCo.

Kenmerken ESCo

• Compleet ontzorgtraject met één adviseur
• Huidige energiekosten mogen niet stijgen
• Energiebesparing mag niet ten koste gaan van wooncomfort
• Garantie op besparing en producten gedurende 15-jarige looptijd contract

Pilot en stappenplan

• Coöperatie fungeert als adviseur en zoekt naar uitbreiding deelnemers
• Energiecoöperatie Harkema heeft 25 extra huishoudens aangeleverd
• Inventarisatie behoeften via individuele gesprekken, gevolgd door besparingsadvies op maat
• Werken met lokale leveranciers
• Zoeken naar financiers, o.m. via subsidies provincie Friesland en VNG
• Opstellen contracten
• Licentieovereenkomst met bedrijf 2live4 dat bemiddelt in geval van problemen met garanties
• Opleiden eigen adviseurs om onafhankelijkheid te behouden
• Financiële advisering met verschillende mogelijkheden:
  • deelnemers kunnen dit zelf regelen
  • lening via Nationale Energiebespaarfonds
  • neerleggen bij ESCo

Belangstelling is er, zo stelt Rinze Dijkstra vast. Volop zelfs, evenals vragen en onzekerheden. Verwacht wordt dat opgedane ervaringen voldoende aanknopingspunten bieden voor energiecoöperaties met interesse voor ESCo-oplossingen.