Banken en coöperaties, hoe werk je optimaal samen?

Wat 'ziet' een bank als een coöperatie bij hen langskomt? En waar beoordelen ze op? Kennis van elkaars wereld is de eerste stap naar goede samenwerking. Een kijkje in de keuken van de bank. 

“We spreken elkaars taal nu nog nauwelijks, daar moet dringend verandering in komen”, zegt Dorine Putman-Devilee, manager bij ASN Bank. Ze wordt vaak voor zeurpiet aangezien. “We kunnen nu eenmaal alleen gezonde, duurzame verdienmodellen financieren met zo min mogelijk risico. Coöperaties vinden het vaak onverklaarbaar dat een bank ze geen 30.000 euro leent, maar wel bereid is om 1 miljoen euro te lenen aan een groot project. Terwijl deze mensen als particulier voor hun woning wel gemakkelijk kleine bedragen kunnen krijgen. Dat kan alleen dankzij de hoge mate van standaardisering bij hypothecaire leningen. Zover is het nog niet bij kleine energieprojecten.”

“We kunnen nu eenmaal alleen gezonde, duurzame verdienmodellen financieren met zo min mogelijk risico” 
Dorine Putman-Devilee, ASN Bank

Opschaling door format

Putman-Devilee ontvangt bij ASN Bank vaak businessplannen waarin details over onder meer onderhouds- en prestatiecontracten, juridische aspecten, inzicht in kasstromen en klantstroomstrategie ontbreken. “Te veel onzekerheden voor een bankfinanciering”, zegt ze. “En te tijdrovend voor een bank om uitgebreid terug te koppelen. Het is voor een bank niet aantrekkelijk om voor kleine leningen de juridische afdeling aan het werk te zetten om de bewoordingen van de contracten te beoordelen.” Dat het niet altijd gezegd is dat een kleiner project direct afgewezen wordt, bewijst het platform Zonnepanelendelen. Putman-Devilee: “Zij vroegen geen miljoen euro, maar klopten bij ons aan met een model waarbij opschaling mogelijk was. Ze konden met het platform verschillende projecten opzetten door hetzelfde format toe te passen. Met dat in gedachten raad ik het coöperaties aan om onderlinge samenwerking te zoeken en tot standaardisering te komen. Een bank kan dan zogenoemde volloopmandjes creëren, constructies bij banken en fondsen waarbij de in het mandje te verzamelen financieringen gelijk zijn in opzet en die dan gezamenlijk tot een reëel minimum per mandje komen van enkele miljoenen euro’s.”

Gezamenlijke banklening

In Friesland viel het kwartje van krachten bundelen al eerder. Energiewerkplaats Fryslân, een samenwerkingsverband van de Friese koepelcoöperatie Ús Koöperaasje, Doarpswurk en de Friese Milieu Federatie, ondersteunt initiatieven en helpt onder meer bij het opstellen van een businesscase en het regelen van technische zaken. Sybrand Frietema de Vries van Ús Koöperaasje: “We werken nu aan een ontwikkelcoöperatie. Daarin willen we verschillende projecten onderbrengen en als één pakket aanbieden aan banken. We vragen dan bijvoorbeeld om een totale financiering van 1 miljoen euro. Daarvoor zijn we nu bezig zaken te standaardiseren, want dat is hoe banken werken.”

Gestandaardiseerd werken

Najaar 2016 ontstond op het zakelijke duurzaamheidscongres op Terschelling het Platform Energy Efficiency Financials, waarmee banken de aanvraagprocessen voor groene projecten willen stroomlijnen. ASN Bank is daar één van. Putman-Devilee: “We willen initiatieven op weg helpen door als platform voorbeelden te geven van succesvol ingediende projecten. Coöperaties met kleinere projecten realiseren zich niet altijd dat banken gestandaardiseerd werken en niet al direct beginnen met maatwerk. Voldoet een plan niet aan de standaardeisen, dan grijp je mis. Het Nederlands Investerings Agentschap is bezig hiervoor formats op te stellen. RescoopNL heeft trouwens ook voorbeelden liggen.” Frietema de Vries zegt dat Energiewerkplaats Fryslân hun standaarddocumenten ook voor niet-Friezen beschikbaar stelt, zolang deze niet voor commerciële doeleinden gebruikt worden.

“We willen initiatieven op weg helpen door als platform voorbeelden te geven van succesvol ingediende projecten” 
Dorine Putman-Devilee, ASN Bank

Continue kasstroom

Bij het verstrekken van een lening kijkt een bank voornamelijk naar de kasstroom van een project. “Wat je aan vreemd vermogen nodig hebt, is afhankelijk van je vrije kasstroom”, aldus Putman-Devilee. “We kijken ook naar gevoeligheden in de aannames bij de geprojecteerde kasstroom. Dus wanneer gaat de installatie draaien, wat is de prijs van de stroom en wie neemt die af? Het soort duurzame bron is minder belangrijk en in principe geen doorslaggevende factor voor financiering. Wel bestudeert een bank de risico’s van de business case en zijn die voor zon anders dan voor wind. Menselijk gedrag kan de kasstroom in gevaar brengen. Denk bijvoorbeeld aan warmte-koudeopslag, waarbij gebruikers met name geïnteresseerd zijn in warmte. Als ze de koude links laten liggen en niet afnemen, gaat de bron minder presteren en komt je kasstroom in gevaar. Daarom moet je zulke zaken vooraf contractueel vastleggen wil je een banklening krijgen.”

Eigen kracht, eigen vermogen

Henk Doorenspleet, coöperatie-ontwikkelaar bij de Rabobank, raadt coöperaties altijd aan zo veel mogelijk eigen vermogen in te leggen. “Een lening brengt risico’s met zich mee en je zit er een tijd aan vast. Met de inbreng van eigen geld kan een coöperatie groeien, want dan wordt een zo beperkt mogelijk deel van de omzet gebruikt voor rente en aflosbetalingen. Dat geeft financiële armslag om verder te werken aan duurzame doelstellingen.” Dé ideale verhouding van eigen en vreemd vermogen vindt Doorenspleet lastig aan te geven. “Dat is erg afhankelijk van het project. In een gemiddeld lokaal project past niet veel schuld. Er moet in ieder geval voldoende kasstroom aanwezig zijn om de rente en aflossing te betalen.”

“Er moet in ieder geval voldoende kasstroom aanwezig zijn om de rente en aflossing te betalen” 
Henk Doorenspleet, Rabobank

Coöperatief financieren

Doorenspleet geeft de workshop CoöperatiePlanner aan zijn collega-bankiers, voor meer duidelijkheid over hoe een coöperatie ontwikkelt en werkt. “Als de lokale Rabobank een beginnend initiatief niet meteen kan helpen, kijken we samen of en hoe we ze wél verder kunnen brengen. De Rabobank is bereid om in het begintraject iets te betekenen, bijvoorbeeld met hulp bij de opstart of door inzet van de coöperatieve fondsen, voor bijvoorbeeld de notarisrekening.” Ondanks zijn ervaring blijft de coöperatieve wereld Doorenspleet verrassen. “Onlangs was ik zelf betrokken bij een coöperatief PV-project waarin 30 wijkbewoners gezamenlijk 50.000 euro inlegden. Het ontroerde me dat mensen zo veel vertrouwen hebben in medewijkbewoners en gemiddeld 1.500 euro betaalden om op die manier voor eigen vermogen te zorgen. Je draagt dan immers zelf het risico, maar profiteert ook van de verdiensten.”

Tips

• Zoek samenwerking met andere coöperaties voor een gezamenlijke banklening         
• Werk volgens een format dat opschaling mogelijk maakt
• Zorg dat je plan aan de standaardeisen van banken voldoet
• Beperk het aantrekken van vreemd vermogen
• Zorg voor een gezonde en continue kasstroom