De stand van de wetenschap over klimaatverandering

Wat is op dit moment de status van het klimaatprobleem? Wanneer het gaat over klimaatverandering, baseert HIER zich op de wetenschap. Hieronder vatten we de huidige stand van de wetenschap samen.

Het IPCC: wetenschappers wereldwijd in één panel

Tijdens de wereldwijde onderhandelingen over het klimaatbeleid is het heel belangrijk dat de onderhandelaars uit alle landen het eens zijn over de ernst van het klimaatprobleem, de mogelijke gevolgen en de belangrijkste oplossingen. Daarom hebben de Verenigde Naties het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) opgericht. Deze organisatie voorziet de internationale politiek van de meest actuele en relevante wetenschappelijke informatie over klimaatverandering.

Beleidsmakers onderschrijven rapport

Het IPCC brengt ongeveer elke zes jaar een rapport uit over de status van het wereldwijde klimaatonderzoek. Bij die rapporten zijn duizenden wetenschappers vanuit de hele wereld betrokken, ook uit Nederland. Het bijzondere is dat de speciale samenvatting voor beleidsmakers wordt onderschreven door alle landen die meedoen aan het klimaatverdrag. Dit betekent dat tijdens de politieke onderhandelingen de discussie niet meer hoeft te gaan over de stand van de wetenschap, maar over de oplossingen.

De conclusies die het IPCC trekt, zijn dus gebaseerd op de onderzoeken van duizenden wetenschappers wereldwijd. Hieronder hebben we hun bevindingen op een rij gezet.

De huidige status van klimaatverandering: het gaat snel en het zet door

Het klimaat verandert steeds sneller en de gevolgen van klimaatverandering zijn ook wereldwijd merkbaar. Kwetsbare mensen en ecosystemen zijn vaak de grootste slachtoffers. Bij het verder stijgen van de temperaturen worden de risico’s en gevolgen ook steeds hoger. Op dit moment is de aarde 1,1 graden opgewarmd ten opzichte van de pre-industriële tijd. Een opwarming van boven 1,5 graden zal wereldwijd tot ernstige en onomkeerbare gevolgen leiden. Ook de mogelijkheden tot aanpassingen nemen boven 1,5 graden snel af (KNMI).

Broeikasgassen versterken broeikaseffect

Op dit moment veranderen we de samenstelling van de atmosfeer, onder andere door de verbranding van fossiele brandstoffen en ontbossing. Hierdoor komt er veel extra CO₂ vrij. Maar ook methaan en lachgas zijn belangrijke broeikasgassen. De toename van deze gassen versterkt het broeikaseffect en dit leidt wereldwijd tot een warmer klimaat.

CO₂-concentratie

De CO₂-concentratie in de lucht steeg sinds 1850 van 280 ppm (parts per million/de hoeveelheid deeltjes CO₂ per miljoen deeltjes in de lucht) naar bijna 415 ppm in 2019. Een stijging van bijna vijftig procent. Deze concentratie is de afgelopen 800.000 jaar nooit eerder voorgekomen. De laatste keer dat deze hoeveelheid CO₂ in de lucht voorkwam, is drie tot vijf miljoen jaar geleden toen de zeespiegel 10 tot 20 meter hoger lag dan nu. In onderstaande grafiek zie je de ontwikkeling van de CO2-concentratie in de lucht van 10.000 jaar geleden tot nu (15 juli 2019). Let vooral op de enorme piek nu.

Temperatuur

De wereldwijde temperatuur steeg tussen 1880 en 2020 met 1.2 graad Celsius. De drie warmste zomers vielen in 2016, 2017 en 2018. Het tempo van mondiale opwarming is ongeëvenaard in tenminste de laatste tweeduizend jaar.
De menselijke beïnvloeding van het klimaatsysteem is een vaststaand feit.
De toename van broeikasgassen in de atmosfeer zijn al verantwoordelijk voor een opwarming van 1°C tot 2°C. Dit effect wordt deels gemaskeerd (met 0°C tot 0,8°C) door de koelende werking van aerosolen (kleine zwevende stofdeeltjes).
De opwarming van de temperatuur op aarde zet door. Het IPCC verwacht dat we rond 2030 al een temperatuurstijging van 1,5 graad bereiken.
In alle gebieden in de wereld heeft klimaatverandering impact. Dit wordt zichtbaar door de toename van weersextremen.
Gevolgen zijn bijvoorbeeld meer en extremere hittegolven, overstromingen maar ook droogte, bosbranden, mislukte oogsten en bredere verspreiding van ziektes.
Door de gevolgen van extreem weer leven er op dit moment al miljoenen mensen met voedselonzekerheid en een afgenomen waterveiligheid.
Sommige veranderingen zijn in de komende eeuwen tot millennia onomkeerbaar, zoals de opwarming van de oceanen, het smelten van de ijskappen en de stijging van de zeespiegel.

Zeespiegel

De zeespiegel stijgt steeds sneller. De stijging bedroeg volgens het IPCC tussen 1901 en 1971 1.3 mm per jaar, tussen 1971 en 2006 1.9 mm per jaar en tussen 2006 en 2018 3.7 mm per jaar.
Als we de uitstoot sterk weten te beperken verwacht het IPCC 28 tot 55 centimeter stijging. Bij veel uitstoot is dit 63 tot 101 centimeter in 2100.
Er is in de wetenschap groeiende ongerustheid dat Groenland en delen van Antarctica definitief smelten, zeker bij de hogere uitstoot. Als het Zuidpoolijs versneld smelt kan 2 meter zeespiegelstijging in 2100 en 5 meter in 2150 kan niet worden uitgesloten. Dat heeft enorme gevolgen voor Nederland, dat voor een kwart onder zeeniveau ligt. Wereldwijd zijn de gevolgen zelfs nog veel groter, omdat veel bevolkingscentra en veel landbouwgebieden in vruchtbare delta’s liggen.

Natuur

De oceanen nemen ongeveer 30 procent op van de CO₂ die wij uitstoten. Daardoor vertraagt het broeikaseffect, maar het zorgt ook voor verzuring van het water met grote gevolgen voor schaaldieren en koraalriffen.
Zo’n 70 tot 90 procent van de ondiepe koraalriffen verdwijnen bij een opwarming van 1,5 graad, maar wanneer we 2 graden opwarming bereiken verdwijnen ze volledig. Dat is een ramp omdat maar liefst 25 procent van alle dieren in de oceaan bij koraalriffen leven en er wereldwijd meer dan 500 miljoen mensen direct afhankelijk zijn van koraalriffen voor voedsel en werk.
Het zee-ijs op de Noordpool verdwijnt in de zomer definitief, inclusief de soorten die daarvan afhankelijk zijn. De ijsbeer verliest daarmee zijn leefgebied.

Abrupte veranderingen in het klimaat

Het laatste IPCC rapport wijst voor het eerst ook het risico op het overschrijden van bepaalde fysische drempelwaarden in het klimaatsysteem, met abrupte en onomkeerbare klimaatveranderingen tot gevolg. Naast de al genoemde voorbeelden zijn dat het smelten van toendra’s, grootschalige bossterfte, waaronder het afsterven van delen van de Amazone, het stilvallen van de warme Golfstroom en veranderingen in de moesson.

In Nederland meer hitte en meer extreme regen

In Nederland is sinds 1901 de temperatuur ongeveer tweemaal zo snel gestegen als het wereldgemiddelde. De gevolgen van klimaatverandering zijn duidelijk merkbaar: op 25 juli 2019 steeg de temperatuur boven de historische grens van 40°C en in de laatste twee decennia nam het aantal dagen met extreme neerslag toe. Ook vielen de droge seizoenen in drie opeenvolgende jaren (2018, 2019 en 2020) op. De overstromingen en het wateroverlast na de ongekend hevige regenval op 13 en 14 juli 2021 in Nederland, Duitsland en België waren daarvan een indringend voorbeeld dat we niet snel zullen vergeten.

Het KNMI kijkt ook steeds meer naar mogelijke gevolgen van de sterke opwarming van de Noordpool. Deze beïnvloedt de polaire straalstroom – de slingerende band met zeer hoge windsnelheden op ongeveer 10 kilometer hoogte – die vaak het weer in Nederland bepaalt. Het is mogelijk dat deze zwakker wordt en sterker zal meanderen. Dit vergroot de kans op langdurige periodes van hitte, droogte, kou of veel neerslag in Nederland.

Met huidig beleid koersen we af op 3.2 graden opwarming eind deze eeuw

Als er niets veranderd aan de huidige aanpak van landen zouden we volgens het IPCC in 2100 een opwarming van zo’n 3,2 graden tegemoet kunnen gaan. Als de landen zich houden aan de nieuwe toezeggingen tijdens de top in 2021 om klimaatneutraal te worden in 2050 (EU, VS), 2060 (China) of 2070 (India), blijft de opwarming beperkt tot 2.2 graden in 2100. Om de opwarming te beperken tot 1.5 graden moet de wereldwijde uitstoot binnen 8 jaar worden gehalveerd en rond 2040 op nul uitkomen.

Bronnen

Lees meer over de rapporten van het IPCC op de website van het KNMI:

Klimaatwoordenboek

Omdat klimaatnieuws vaak nogal wetenschappelijk is, of juist erg politiek van aard, staan veel klimaatberichten vol met jargon. Dat kunnen we helaas niet zomaar veranderen. Klimaatverandering is een complex onderwerp en voor veel woorden bestaat niet zomaar een eenvoudiger synoniem. In het Klimaatwoordenboek leggen we dit soort termen uit.

Naar het Klimaatwoordenboek

Cookie-instellingen