Lokale Energie Monitor 2024: Potentie lokale energiecollectieven niet volledig benut

De 702 lokale energiecollectieven in Nederland leveren inmiddels stroom voor een half miljoen huishoudens. Deze bewonersbeweging kampt echter met vertraging waardoor de potentie niet volledig wordt benut, zo blijkt uit de tiende Lokale Energie Monitor van Klimaatstichting HIER. Dit onderzoek wordt tijdens het jaarlijkse event HIER opgewekt op 11 maart gepresenteerd.

Het aantal lokale energiecollectieven is in 10 jaar verviervoudigd. Van 174 collectieven in 2014 naar 702 vandaag de dag. Samen wekken zij stroom op voor een half miljoen huishoudens. Energiecoöperaties laten zich daarbij leiden door een inspirerend toekomstbeeld: zoveel en zo slim mogelijk eigen energie lokaal opwekken, opslaan en leveren tegen een stabiele en eerlijke prijs.

Toch wordt de kracht van de beweging nog onvoldoende benut, betoogt Gijs Termeer, directeur van Klimaatstichting HIER. “Als overheid, netbeheerders, ontwikkelaars en coöperaties nog meer samenwerken, dan lossen de knelpunten sneller op en krijgen we méér hernieuwbare energie. Het is belangrijk om de komende jaren de kansen van lokale en betaalbare energie voor bewoners, ondernemers en het klimaat te verzilveren.”

Nieuw: 93 zonnedaken, 18 zonneparken, 1 windpark en 3 batterijen

In 2024 realiseerden de lokale energiecollectieven samen 93 zonnedaken, 18 zonneparken, 3 grootschalige batterijen en 1 windpark. Bij al deze projecten is de lokale omgeving (bewoners en ondernemers) eigenaar van het project. Zij bepalen als leden van de energiecoöperatie gezamenlijk hoe het project wordt ontwikkeld. Zodra een project draait, bepalen ze ook en hoe de opbrengsten terugvloeien naar de omgeving.

In totaal wekken de bewonersinitiatieven nu voor bijna een half miljoen huishoudens hernieuwbare energie op. “Een mooie prestatie, maar het hadden er misschien wel 1 miljoen kunnen zijn” stelt Gijs Termeer. “En dat ligt niet aan de inzet of het doorzettingsvermogen van initiatiefnemers.” Uit de Lokale Energie Monitor blijkt dat lokale coöperaties steeds grotere projecten realiseren en ook steeds vaker samen ontwikkelen met marktpartijen.

Vertraging is grootste zorg

Op dit moment zijn er in de coöperatieve sector nog honderden projecten in planning, voorbereiding of aanbouw. Dat biedt perspectief, maar vertraging en steeds langere doorlooptijden zijn een grote zorg. Het ontwikkelen van duurzame energie op land vraagt een zorgvuldig proces en duurt ook als alles meezit meerdere jaren. Vertraging door lange wachttijden bij de Raad van State, wachten op een netaansluiting, krappe subsidies of het uitblijven van landelijke windnormen maken de trajecten nog langer en halen daarmee de vaart uit de energietransitie. “Soms betekent die vertraging ook dat een project financieel niet meer haalbaar is vanwege gestegen kosten of lage energieprijzen, terwijl dat bij de start wel zo was.” legt Termeer uit. “En dat is natuurlijk enorm zonde.”

Meer activiteiten en meer leden

Vertraging van projecten betekent echter niet dat lokale energiecollectieven stil zitten. Steeds meer initiatieven zijn op verschillende fronten tegelijk actief. Ze helpen buren met energiebesparing, richten zich op warmtenetten in de wijk en ontwikkelen zon- en windprojecten. Coöperaties zetten in op innovaties zoals energieopslag, solar carports, laadpleinen, energiedelen en zelflevering.

Steeds méér mensen sluiten zich aan bij lokale energiecollectieven als lid, vrijwilliger of mede-investeerder. Zo zijn er inmiddels 50 coöperaties die meer dan 500 leden tellen, waarvan 19 initiatieven zelfs meer dan 1000 leden hebben. Gezamenlijk telt het op tot bijna 140.000 leden. Er is een trend zichtbaar dat energiecollectieven zich steeds verder ontwikkelen tot energiegemeenschappen, waarin lokale ondernemers, bewoners en overheden samen zorgen dat er voldoende én betaalbare energie op het juiste moment beschikbaar is.

• Bekijk de Lokale Energie Monitor 2024

Foto: Niels Kooistra (Energietuin Assen-Zuid)