Markt moet balans in energienet brengen

Om ervoor te zorgen dat het elektriciteitsnetwerk zo efficiënt mogelijk wordt benut, stimuleert Stedin flexibiliteit op de energiemarkt. Met het FLEX Versnellingsprogramma faciliteert de netbeheerder marktinitiatieven gericht op flexibiliteitsoplossingen. Zo moet de vraag naar en het aanbod van elektriciteit ook in de toekomst in balans blijven.

Vergelijk het elektriciteitsnetwerk met een snelweg. Als er veel elektriciteit wordt opgewekt, kan dit zorgen voor overbelasting op het netwerk. Net zoals het verkeer bij een file stil komt te staan, kan in het geval van een elektriciteitsnetwerk de energie niet doorstromen. Het verbreden van de weg is niet de enige oplossing tegen files; zo is een dikkere kabel ook niet de enige manier om overbelasting van het elektriciteitsnetwerk tegen te gaan.

“Met het flexibel sturen van vraag en aanbod kunnen we netinvesteringen uitstellen en mogelijk vermijden,” zegt Marjolein Hulsebosch, Consultant Strategie en Innovatie bij netbeheerder Stedin. “Dit kunnen wij niet alleen. Daarom nodigen we marktpartijen uit om alternatieve scenario’s aan te dragen om het optimum hierin te vinden .”

Meer pieken

Zoeken naar het optimum is een relatief nieuw vraagstuk dat ontstond door de duurzame ontwikkelingen op de energiemarkt. Er is een forse toename van het aantal huishoudens en coöperaties dat lokaal energie opwekt, maar ook een stijgende vraag naar elektriciteit voor auto’s. “Door deze ontwikkelingen komen er meer pieken in het net voor. Uiteraard ervaren we pieken wanneer er veel zon of wind is en er veel energie aan het net wordt teruggeleverd. Anderzijds ervaren we een piek wanneer mensen thuiskomen.”

Het is geen acuut probleem. Dat wil zeggen, het huidige elektriciteitsnet is nu nog bestand tegen deze pieken. Maar voor de toekomst verwacht Stedin dat dit vraagstuk urgenter wordt. “Het aanbod van elektriciteit wordt minder voorspelbaar en de piekmomenten worden groter,” legt Marjolein uit. Deels komt dat doordat ons energiesysteem steeds meer wordt gevoed door duurzame energiebronnen. Daarom moet het systeem zich kunnen aanpassen aan de grillen van de natuur. Tegelijkertijd gebruiken we meer en meer elektrische apparatuur, zoals elektrische auto’s en warmtepompen in plaats van auto’s op benzine en de cv op aardgas, waardoor de vraag naar elektriciteit toeneemt.

“Dat vraagt ons na te denken over hoe we in de toekomst piekbelasting kunnen voorkomen.” De oplossing ligt voor Stedin in een slim energienet. “Door gebruik te maken van gebruikersdata en weersvoorspellingen is het bijvoorbeeld mogelijk vast te stellen waar te veel of te weinig energie ontstaat en hier proactief op te sturen. Daarmee moeten vraag en aanbod in balans komen.”

Ontwikkeling van flexibiliteitsoplossingen versnellen

Maar de toepassingen voor dat slimme energienet moeten nog wel worden ontwikkeld. De markt voor flexibiliteitsoplossingen komt echter langzaam op gang. Om deze ontwikkelingen te versnellen, besloot Stedin het FLEX versnellingsprogramma op te zetten, waarin Stedin marktpartijen uitnodigt die willen experimenteren met producten die bijdragen aan de zoektocht naar het optimum.

Stedin stelt de randvoorwaarden beschikbaar voor deze experimenten, zoals het plaatsen van slimme meters en het uitlezen van data. Verder brengt Stedin kennis in en krijgen initiatieven een kleine financiële vergoeding per deelnemer. Tijdens de eerste ronde bleek er veel interesse vanuit de markt. Maar de partijen konden niet zo snel van start als gehoopt. Het werven van deelnemers voor het experimenteren met de flexibiliteitsoplossing blijkt lastig. “We merken dat het onderwerp bij de eindgebruikers nog niet zo leeft,“ constateert Marjolein. “Dat maakt het lastiger voor de partijen om klanten te werven die willen meedoen aan deze experimenten.”

Piekbelasting reduceren

Verschillende partijen zijn inmiddels van start. Zo bestudeert bouwbedrijf BAM, in samenwerking met Enervalis, of de piekbelasting te beïnvloeden valt door de energiemodules van nul-op-de-meter (NOM)-woningen anders te besturen. Duroplan wil met inzet van hun product Durocan het effect meten op de piekbelasting van het energienet. Dit slimme buffervat met water, houdt zelfs rekening met de weersverwachting. Iwell start een pilot bij appartementencomplexen waarbij de accu een deel van het piekverbruik, door bijvoorbeeld de lift, afzwakt. Hierdoor kunnen zij misschien wel toe met een kleinere aansluiting. Kostenverlaging voor de klant dus.

Naar aanleiding van de eerste ronde heeft Stedin enkele voorwaarden aangepast. Dat maakt ook nieuwe initiatieven mogelijk die experimenteren met flexibiliteit in relatie tot het verkleinen van de capaciteit van de aansluiting. “We willen graag onderzoeken wat het effect hiervan zou zijn op het energienet.” Ook is de doelgroep voor piekreductie of –verschuiving verbreed tot en met de aansluitcategorie 3x80 Ampère. “Daardoor kunnen meer partijen meedoen. We hopen zo het aantal ideeën en initiatieven vanuit de markt verder te vergroten en de backbone van de energietransitie, namelijk het net, nog sneller toekomstbestendig te maken.”