Brochure HIER: Wat is er nodig om buurtwarmtenetten aan te leggen?
Lokale warmte-initiatieven spelen een belangrijke rol bij het halen van de doelstelling uit het Klimaatakkoord om huizen aardgasvrij te maken. Belangrijkste reden: een warmtenet vereist vaak ook substantiële maatregelen in iedere woning. Zonder de medewerking van woningeigenaren en bewoners boeken we in de praktijk weinig voortgang. HIER en Energiewerkplaats Fryslân gaan in op wat er nodig is om vooruit te komen.
Bewonersinitiatieven zijn vaak beter dan gemeenten en warmtebedrijven in staat om achter de voordeur te komen. Maar ze kunnen die rol alleen goed vervullen als het nieuwe kabinet zo snel mogelijk een structurele aanpak ontwikkelt die ook voor hen toegankelijk is. HIER pleit voor een voucher voor woningeigenaren en een investerings- en subsidie-instrument voor warmtenetten.
Bekijk onze uitleg en aanbevelingen in de brochure ‘Financiering van de warmtetransitie in de wijk’, die we samen met Energiewerkplaats Fryslân maakten.
Aanpak nodig voor haalbare businesscase
Op dit moment is het in de praktijk nog nauwelijks mogelijk om tot een haalbare businesscase te komen zonder subsidie van het Programma Aardgasvrije Wijken. Dit leerprogramma is gericht op ongeveer 50 wijken. Om de doelen van het Klimaatakkoord te halen moeten tot 2030 in zeker 1.000 wijken een warmtenet wordt aangelegd. Dit lukt alleen als het nieuwe kabinet zo snel mogelijk een structurele aanpak ontwikkelt, die ook voor bewonersinitiatieven toegankelijk is.
Lokale warmte-initiatieven van bewoners onmisbaar bij aanleg warmtenetten
De businesscase van een warmtenet in een bestaande wijk verschilt wezenlijk van die in een nieuwbouwwijk. Het gaat niet alleen om de businesscase van het warmtebedrijf en de besluitvorming in de gemeenteraad. Cruciaal is ook de businesscase voor bewoners die moeten worden aangesloten om de businesscase van het warmtebedrijf haalbaar te maken en die daar niet zelden zelf ook investeringen voor moeten doen.
In de praktijk is samenwerking tussen een bewonersinitiatief, de gemeente en een professionele partij een logische optie. Het bewonersinitiatief heeft de meeste contacten in de wijk. De gemeente neemt het uiteindelijke besluit en heeft de mogelijkheid om zelf – goedkoop - te investeren in infrastructuur. En professionele partijen hebben de kennis en de ervaring die lokaal niet te organiseren is en bovendien ook toegang tot financiering.
Nieuw kabinet moet zorgen voor toegang tot financiering
Woningeigenaren zijn alleen bereid mee te werken als het alternatief woonlastenneutraal is. Het huidige subsidie-instrumentarium voldoet niet aan dit uitgangspunt en is bovendien te onzeker en te versnipperd. Het moet worden vervangen door een voucher (woninggebonden budget) voor woningeigenaren, gericht op alle maatregelen die in de woning moeten worden genomen. De voucher kan alleen ingezet worden bij het aardgasvrij maken van de eigen woning, na de besluitvorming in het omgevingsplan voor de wijk.
Het investerings- en subsidie-instrument voor warmtenetten bestaat uit een garantiefonds, medefinancieringsmogelijkheid van de overheid en een exploitatie-subsidiëring van de onrendabele top voor duurzame bronnen. Om bewonersinitiatieven de mogelijkheid te bieden in samenspraak met de gemeente tot een succesvol wijkwarmteplan te komen, is er binnen dit instrument een regionaal loket nodig voor bewonerscoöperaties dat kan helpen met:
- een (hoog)rentende, getrancheerde lening om de ontwikkelkosten te financieren tot financial close;
- een laagrentende, converteerbare, achtergestelde lening (bij closing) die aanvullend is op de overige financiering.
Dit loket kan daarnaast bijdragen aan de borging en het beschikbaar stellen van de maatschappelijke kennis rond warmtenetten.
Borg de positie van bewoners in de besluitvorming
De aanleg van een warmtenet in een bestaande wijk is in de praktijk alleen haalbaar als de gemeenteraad ook de bevoegdheid krijgt om de aardgaslevering te beëindigen. Dit ingrijpende besluit vraagt om een zorgvuldig democratisch proces waarbij de positie van bewoners, woningeigenaren wordt geborgd.
Aangesloten kan worden bij de bestaande aanpak vanwoningcorporaties, die bij grootschalige renovaties instemming van minimaal 70% van de huurders nodig hebben. We stellen voor dat de gemeenteraad pas een definitief besluit kan nemen wanneer minimaal 70% van de woningeigenaren door middel van een participatiemeting instemt met de gekozen oplossing in het wijkuitvoeringsplan. Op deze wijze wordt in de praktijk ook de positie van het lokale warmte-initiatief geborgd.
Lees ons hele verhaal in de brochure.
