Utrechts initiatief creëert lokaal duurzaam energiesysteem

De Utrechtse wijk Lombok had vorig jaar een wereldprimeur. De wijk kreeg de eerste vehicle-to-grid-laadpalen: slimme laadpalen voor elektrische auto’s die elektriciteit uit zonne-energie kunnen laden én opslaan. Het is een initiatief van het Smart Solar Charging-consortium, waaraan onder meer Stedin, Lomboxnet en de gemeente Utrecht deelnemen.

“Er staan nu twintig ‘slimme’ laadpalen in de straten van Lombok”, vertelt Robin Berg van burgerinitiatief Lomboxnet. “Via een retoursysteem leveren die laadpalen stroom aan auto’s, die op hun beurt weer elektriciteit teruggeven aan de huishoudens. Automobilisten kunnen een minimum accuniveau aangeven, zodat de auto’s niet zonder stroom komen te staan. De laadpalen zijn gekoppeld aan zonnepanelen van lokale scholen, bedrijven en buurtbewoners. Dankzij dit systeem is het mogelijk om met lokaal opgewekte duurzame energie en auto’s uit de wijk volledig in de eigen energie te voorzien. Het resultaat is een lokaal, duurzaam energiesysteem.”

Netten in balans

Het systeem biedt volgens Berg een oplossing voor schommelingen in het elektriciteitsnet. “Er ontstaat bijvoorbeeld een vraagpiek als mensen na hun werkdag massaal hun elektrische auto opladen. Die pieken zullen toenemen naarmate er meer elektrische auto’s rondrijden. Ook de door zonnedaken opgewekte hoeveelheid energie is niet constant. De zon schijnt immers niet altijd. Door zonne-energie op te slaan en later terug te leveren – zoals dat nu in Lombok gebeurt – hou je het elek- triciteitssysteem in balans. De elektrische auto fungeert als batterij voor zonne-energie. Netverzwaring is niet nodig en je bent minder afhankelijk van kolenstroom. Ook maakt het investeringen in zonnepanelen een stuk rendabeler, omdat je optimaal gebruikmaakt van je zonne-installatie.”

Belangen

De laadpalen zijn een gezamenlijke investering van de consortiumpartners. “De samenwerking tussen de partijen verloopt goed,” zegt Berg. “Natuurlijk heeft iedereen eigen belangen, maar die zijn helder en lopen parallel. De net- beheerder wil met zo min mogelijk investeringen een toekomstbestendig net realiseren. De gemeente wil een scho- ne stad met meer duurzame opwekking.” Samenwerken is nodig, maar uiteindelijk zal er volgens Berg een situatie ontstaan waarbij één partij de kar trekt. “Maar dan moet er wel een sluitende businesscase zijn voor batterijopslag in auto’s. Dat is nu nog niet het geval.

Wet- en regelgeving zitten in de weg. Het toestaan van flexibele energie- tarieven zal opslag van energie aantrekkelijker maken. Daarnaast moet het systeem voor energiebelasting op de schop. Je betaalt nu voor zonnestroom en kolenstroom hetzelfde belastingtarief. Dat strookt niet met doelstellingen van de overheid om fossiele energie te vervangen door duurzaam.”

Deelauto’s

De proef in Lombok loopt nu ruim een jaar, met mooie resultaten. “Het systeem werkt en bewoners zijn tevreden”, aldus Berg. “Eigenaren van elektrische auto’s zijn blij dat er steeds meer laadpalen bij komen in de wijk. En huishoudens met zonnepanelen op het dak kunnen 24 uur per dag zonnestroom gebruiken. Er ligt nu zo’n 1.000 vierkante meter aan zonnepanelen op de daken in Lombok. Wekelijks komt er een zonnedak bij. Deze week leggen we bijvoorbeeld nog eens tweehonderd panelen op een school in de wijk. De community breidt zich dus steeds verder uit.” Om heel Lombok van energie te kunnen voorzien, zijn tweehonderd elektrische auto’s in de wijk nodig. Berg: “Dat willen we onder meer oplossen met elektrische deel- auto’s. Die hebben een extra voordeel ten opzichte van particulier autobezit, namelijk dat je met meerdere mensen van dezelfde auto gebruikmaakt. Zo creëer je een nóg duurzamer systeem.”

Regionaal energiesysteem Ondertussen heeft Berg grootse plannen om het vehicle-to-grid-systeem op grote- re schaal toe te passen. In eerste instantie in de regio Utrecht, later ook in andere gemeenten. Berg: “We willen toe naar een regionaal energiesysteem met duizend laadpunten, duizend elektrische auto’s en duizenden gekoppelde zonnepanelen. We hebben onlangs een deal gesloten met Renault voor het leveren van deelauto’s. En het Energiefonds Utrecht investeert in maar liefst 4.000 zonnepanelen. De komende twee jaar willen we communities vormen van bewoners of bedrijven die gezamenlijk deelauto’s gaan gebruiken. Die willen we een mooie deal aanbieden. En natuurlijk hopen we dat uiteindelijk in heel Nederland elektrische zongeladen auto’s rondrijden.”

Baerte de Brey van Stedin: “Het is de taak van de netbeheerder om het stroomnet mooi in balans te houden. De toename van elektrische auto’s en zon-pv zorgen voor steeds meer onbalans op het net. Netverzwaring is een oplossing, maar je kunt beter kijken naar slimme manieren om met schommelingen in het net om te gaan. Vehicle-to-grid is zo’n slim systeem: stop de zonnepiek in de auto en leverde energie terug als er een vraagpiek is. Voor de netbeheerder is een nieuwe rol weggelegd. We zullen steeds meer als mat- chmaker fungeren: het aanbod van schone energie via het elektriciteitsnet verbinden met de vraag. Niet iedereen heeft immers een elektrische auto én zonnepanelen. Het energiesysteem wordt steeds complexer. Vroeger ging de schop in de grond en legde je een extra kabel neer. Nu moeten zonnepanelen gaan communiceren met de laadpaal en de laadpaal met de auto. Dat vraagt om investeringen in slimme ict. Lombok fungeert momenteel als proef- tuin. Dat levert een schat aan informatie op. Het is voor ons ook een mooi uithang- bord: de traditionele grijze netbeheerder die meedoet aan zo’n groen project. De noodzaak is er ook: een verzwaring van het stroomnet als gevolg van de toename van elektrisch vervoer kost netbeheerders miljarden euro’s. Het investeren in slimme laadnetwerken is een schoon en voordeliger alternatief.”