Monumentenstad Amersfoort kijkt naar alternatieven voor zonnepanelen
Wie door het centrum van Amersfoort loopt, ziet direct waarom het een echte monumentenstad is. Met zijn middeleeuwse kern, oorspronkelijke stratenpatroon, gevelwanden, oude daken en waterlopen trekt de stad jaarlijks veel bekijks. De gemeente is dan ook zuinig op het totaalbeeld. Maar hoe kunnen de monumenten ook meegaan in de energietransitie?
De binnenstad van Amersfoort is door het Rijk aangewezen als beschermd stadsgezicht. Hierdoor vraagt het historische centrum extra aandacht en inventiviteit. Volgens Sandra Hovens, adviseur monumentenzorg bij de gemeente Amersfoort, is het verduurzamen van monumenten dan ook een speerpunt bij de gemeente.
“Bij vrijwel alle plannen voor monumenten is verduurzaming een belangrijk onderdeel. Monumenteneigenaren moeten niet als enigen ‘in de kou’ blijven staan. Ook zij hebben recht op comfort verbetering en willen bijdragen aan duurzaamheidsdoelstellingen. Als gemeente adviseren en faciliteren we hen, want het gaat vaak om maatwerk.”
Pilotproject
Om te onderzoeken hoe de monumentale panden het beste energiezuinig worden, draaide de gemeente Amersfoort onlangs het pilotproject Verduurzaming Monument. Samen met een duurzaamheidsadviseur, restauratiebedrijf, bouwfysicus en Monumentenzorg is onderzocht hoe ver je kan komen met het verduurzamen van een monument, zonder belangrijke concessies te doen aan de waarden.
“We gebruikten nieuwe technieken en materialen, zoals een warmteterugwinningssysteem. Hiervoor is in de kelder een grote warmwaterbuffer aangebracht met een slangensysteem dat zowel voor verwarming als koeling zorgt. Ook ultradunne isolatiematerialen met hoge isolatiewaarden en speciale stuc- en verfsystemen zijn gebruikt. Duidelijk is geworden dat veel kleine maatregelen bij elkaar tot een heel goed eindresultaat kunnen leiden”, zegt Hovens.
Alternatieven voor zonnepanelen
Zonnepanelen worden vaak als eerste verduurzamingsoptie genoemd, omdat ze een goede en zichtbare bijdrage leveren aan de energiebesparing. Maar zonnepanelen hebben een grote visuele impact. Hovens: “Daarom zijn we daar – met name in de binnenstad – tot nu toe heel terughoudend mee. Op dit moment onderzoeken we of met nieuwe producten een verruiming van het beleid mogelijk is.”
Daarbij kijkt de gemeente naar goede alternatieven voor zonnepanelen, zoals een zonnecollector-systeem voor warmtewinning onder de dakpannen. Hovens: “Dit systeem is optimaal inpasbaar in historische daken. In eenvoudige vorm zorgt het voor warm tapwater, maar het kan ook worden gecombineerd met warmte-koude-opslag-systemen. Daarom willen we ook een pilot gaan draaien met dit zogenoemde Q-roof systeem.”
Denk ook aan isoleren
Een goede manier om energie te besparen is het beperken van energieverlies. Dit kan door kieren te dichten en isolatiemateriaal toe te voegen. Hovens benadrukt het belang van het verbeteren van de isolatie van monumenten: “Er zijn al mooie oplossingen. Denk bijvoorbeeld aan vochtregulerende isolatiematerialen of dun isolatieglas dat kan worden gecombineerd met de karakteristieke dunne raamroeden in veel monumenten. Bij monumentale panden is het namelijk cruciaal dat het binnenklimaat voldoende geventileerd blijft, om te voorkomen dat bijzondere houtconstructies worden aangetast.”
Kracht in het collectief
Ook ziet de gemeente de kracht van het collectief in. Het gebrek aan ruimte voor zonnepanelen op de historische daken vraagt inventiviteit, bijvoorbeeld met collectieve zonnepanelen op andere locaties.
Hovens: “Diverse partijen in de stad zijn hiermee bezig. Bewoners hebben zich verenigd, bijvoorbeeld in het Binnenstads Bewoners Netwerk en de Energiecoöperatie Eemstroom Zonneberg. Als gemeente faciliteren we deze collectieven. Zo kijken we ook in de warmtevisie en warmteplannen van de gemeente naar de mogelijkheden van collectieve voorzieningen voor de binnenstad.”
