Een lokaal energieproject financieren: verschillende opties op een rij
Elke fase die een lokaal duurzaam energieproject doorloopt, kent eigen risico’s met specifieke vraagstukken voor financiering. Zeker startende energieprojecten worstelen met de vraag hoe ze die financiering het beste kunnen regelen. Is het bijvoorbeeld verstandig om meteen vanaf het onzekere begin geld op te halen bij je leden? Of kun je beter eerst gebruik maken van een externe geldschieter? Aan de hand van vijf vragen leggen Ronald Korpershoek van de Rabobank en Jean-Pierre van Lin van Energie Samen uit hoe je per fase de financiering van lokale projecten kunt organiseren.
Vier fases projectontwikkeling
Een energieproject kent globaal vier fases met afnemende risico’s (rode lijn in onderstaande figuur). Ronald: “In de initiatiefase en ontwikkelfase zijn de risico’s het grootst. Je bent op zoek naar een dak of grond voor bijvoorbeeld zon of wind. Maar als je die gevonden hebt begint het pas. Je moet allerlei vergunningen en subsidies regelen, aan allerlei eisen, wet- en regelgeving voldoen en de business case rond krijgen voor financiering. Pas na het eerste jaar van de exploitatiefase is het risico er écht uit.”
“In de initiatiefase en ontwikkelfase zijn de risico’s het grootst. Pas na het eerste jaar van de exploitatiefase is het risico er écht uit.”
1. Hoe financier je de risicovolle ontwikkelfase?
Als lokaal energieproject heb je globaal drie opties voor financiering van je ontwikkelkosten: via je leden, externe financiering of een combinatie. Het risico is in deze fase nog erg groot, realisatie nog ver weg. Daarom is het de vraag of je de ontwikkelkosten door je leden kunt financieren. Want als bijvoorbeeld subsidie een struikelblok vormt en het project niet doorgaat, kun je deze kosten vaak niet terugbetalen.
Ronald: “De vraag is of je leden echt op de hoogte zijn van deze risico’s en dus of je financiering door leden moet willen. Het wordt anders als het eerste stuk van de ontwikkelfase voorbij is en bijvoorbeeld locatie, vergunning en subsidie geregeld zijn. Want dan zou je de locatie met vergunningen nog kunnen verkopen als het project toch voortijdig strandt.”
Ronald: “Omdat ook externe financiering niet altijd even makkelijk is, kun je sinds kort als lokaal project ook terecht bij het Ontwikkelfonds. Dit fonds is ontstaan uit provinciale fondsen en het ministerie van EZK. Om voor financiering in aanmerking te komen, moet je wel eigen vermogen meebrengen. Deze kun je echter vaak ook invullen met uren van vrijwilligers waarvoor je 65 euro per uur mag rekenen.”
Ook moet het project wel minimaal een half miljoen euro zijn. Leningen kun je besteden aan ontwikkelkosten zoals projectbegeleiding en out-of-pocket kosten in de vorm van onderzoeken. Er zijn overigens ook projecten waar de ontwikkelaar geld voorschiet en later uitgekocht wordt door de leden zelf.
2. In welke vorm haal je inleg bij je eigen leden op?
Als je de ontwikkelfase voorbij bent, moet je in aanloop naar de financial close de financiering regelen. Waar bestaat deze uit?
Ronald: “In hoofdlijn bestaat je financiering uit:
- garantievermogen in de vorm van obligaties of participaties van je leden
- vreemd vermogen dat je aantrekt bij een fonds of bank, veelal een lening met vaste rente.”
Bij het aantrekken van het garantievermogen van je leden is het belangrijk goed de wetgeving in acht te nemen, met name de Wet op het financieel toezicht (Wft). Niet de naam die je er op plakt, participatie, certificaat of obligatie is bepalend, maar de kenmerken van het financiële product dat je aanbiedt. Informeer je goed over de wettelijke bepalingen en de daarin vermelde verboden, vrijstellingen en uitzonderingsbepalingen.”
Ronald: “Bij het ophalen van je inleg bij leden moet je er rekening mee houden dat je leden helemaal onderaan de zogenaamde ‘cashflow waterval’ terechtkomen. Gaat het toch nog mis, dan worden eerst alle andere geldschieters en schuldeisers betaald, voordat de eigen vermogen verschaffer aan de beurt is.”
Bij het ophalen van geld bij je leden kan Econobis je werk uit handen nemen. Het ICT-platform opgericht door energiecoöperaties en Energie Samen organiseert de ledenadministratie voor energieprojecten en geeft aan wat je allemaal wanneer bij welke stap moet regelen, bijvoorbeeld of je je project wel/niet bij de AFM moet melden.
3. Zou je überhaupt vreemd vermogen willen aantrekken bij de financial close?
Leden kunnen voor een groot deel van de financiering zorgen, maar de bron van leden is vaak niet onuitputtelijk. Daarbij is het de vraag of financiering van alleen maar leden gunstig is. Ronald: “Met een combinatie van financiering van leden en vreemd vermogen kun je voor een hefboomeffect zorgen en daarmee voor een hoger rendement voor je leden.” Vergelijk de volgende drie opties die alle uitgaan van een investering van € 100.000 met een jaarlijks rendement van € 4000 (4%):
|
Alles lenen bij de leden |
50% lenen van fonds/bank |
80% lenen van fonds/bank |
|
Financiering:
Rente:
Beschikbaar:
|
Financiering:
Rente:
Beschikbaar:
|
Financiering:
Rente:
Beschikbaar:
|
|
Rendement Eigen vermogen (REV) = 4.000 / 100.000 = 4% |
REV = 3.000 / 50.000 = 6%
|
REV = 2.400 / 20.000 = 12%
|
Het rendement voor leden is dus hoger als er meer van de bank wordt geleend. Jean-Pierre: “Dit werkt overigens alleen als de rente die de bank vraagt lager is dan het rendement voor leden. In dit rekenvoorbeeld wordt gerekend met een rente van 2%, maar het is maar de vraag of een klein initiatief met kortere looptijd deze rente op dit moment bij de bank kan krijgen. Bij een hogere rente wordt ook het hefboomeffect minder.”
4. Hoe dien je een aanvraag in bij het Realisatiefonds?
Jean-Pierre: “Juist voor kleinere initiatieven die minder interessant zijn voor banken hebben a.s.r., Triodos, Rabobank en SVn het Realisatiefonds in het leven geroepen. Dit fonds probeert financiering van projecten te versimpelen en te versnellen. Het financiert projecten tot een miljoen euro.” Projecten moeten aan het volgende voldoen:
- Het moet een lokale energiecoöperatie zijn
- Minimaal over 25% eigen vermogen beschikken
- Over een SCE- of SDE-subsidie beschikken
- Standaard templates gebruiken voor documentatie, business case en contracten.
Kenmerken financiering:
- Rente is 3,0% (project tot 100.000 euro) en 2,75% (vanaf 100.000 tot 1 miljoen euro) rentevast. [Vanaf 1 mei zijn deze percentages 3,5% en 3,25%]
- BTW is meegefinancierd
- Snelle afhandeling door standaard aanvragen en templates, en met ondersteuning van Energie Samen
- Afsluitkosten van 1000 euro per lening voor SVn
Jean-Pierre: “Het realisatiefonds bestaat nog niet zo lang, maar heeft inmiddels 16 leningen geoffreerd voor in totaal 1,9 miljoen euro, met een gemiddeld leenbedrag van 120.000 euro. De gemiddeld duur van een aanvraag is nu 10 dagen. Bij het aanvraagproces krijg je ondersteuning van Energie Samen.”
5. Waar haal jij je statuten en modelovereenkomsten vandaan?
Er zijn verschillende contracten, overeenkomsten en bijbehorende documenten nodig voor het realiseren van een project. Jean-Pierre: “De documentatie volgt eigenlijk uit alle stappen die je per fase moet doorlopen. Als je bijvoorbeeld een dak voor zon hebt gevonden, heb je een intentieverklaring en overeenkomst met een dakeigenaar, het recht van opstal, verzekeringen en een SCE- of SDE-beschikking nodig. Documenten/zaken die geregeld moeten zijn als je bij een bank aanklopt voor financiering.”
Om je bij het doorlopen van die stappen te helpen is De Projectcentrale in het leven geroepen. Op dit platform kun je je project aanmelden en zie je per fase welke stappen je moet zetten en welke documentatie daar voor nodig is. Je kunt overal doorklikken naar extra informatie of zelfs contact opnemen met experts als je er niet uitkomt.
Jean-Pierre: “Handig want als je vreemd vermogen nodig hebt en met een bank of fonds in zee wilt gaat, weet je van tevoren aan welke eisen en regels je moet voldoen. En dat maakt het krijgen van een lening uiteindelijk een stuk eenvoudiger.”
Dit artikel is gebaseerd op de sessie 'Een lokaal energieproject financieren: verschillende opties op een rij ' tijdens het Evenement HIER opgewekt op 30 maart 2022.
