Jongeren willen hun mening inbrengen over de energietransitie: ervaringen en tips uit Brabant

Dat participatie van bewoners belangrijk is bij de energietransitie en de Regionale Energiestrategieën (RES’en), dat weten we. Maar nemen we de mening van jongeren ook genoeg mee? We spraken met Hanne van de Ven van de Brabantse Milieufederatie (BMF). Ze leidde het jongerenparticipatietraject ‘Stand up!’ voor drie RES-regio’s in Brabant. Voor haar is één ding heel duidelijk: de mening van jongeren doet ertoe en ze willen graag meedenken.

Bij de RES-bijeenkomsten in Brabant waaraan Hanne vanuit de BMF deelneemt, was ze vaak de jongste. Dat triggerde haar de vraag te stellen: ‘Joh, wat doen jullie om jongeren te betrekken?’ Wat bleek: het lukte niet. Ze vertelde daarop enthousiast over de succesvolle jongerenprojecten in Utrecht (2018-2020) van haar collega’s van de Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU). Ze stelde voor een vergelijkbaar project op te zetten voor de RES-regio’s in Brabant. De drie regio’s Hart van Brabant, Metropoolregio Eindhoven en Noordoost Brabant reageerden positief. Vanuit de BMF mocht ze aan de slag! Het project liep van februari tot juli 2020.

Waarom is jongerenparticipatie belangrijk in de energietransitie?

Van de Ven: “Omdat jongeren de toekomst zijn! In 2030 moeten de plannen van de RES gerealiseerd zijn, dat is al over tien jaar. Nu denk je er misschien niet aan om jongeren te betrekken. Ze zijn niet aangesloten bij stakeholdersgroepen, werken niet bij een gemeente. Maar over tien jaar zijn deze mensen een belangrijke groep in de maatschappij: op de arbeidsmarkt, woningmarkt etc. Zij zijn de toekomst en hebben een mening over hoe die toekomst eruit moet zien. Door jongeren nu te betrekken, maak je ze mede-eigenaar van het plan en kun je rekenen op meer draagvlak. Ze willen hun mening ook graag inbrengen. Redenen genoeg dus!”

Wat maakt het anders om jongeren te betrekken in plaats van ‘gewone’ bewoners?

“De traditionele manier is om als RES of gemeente een inwonersbijeenkomst te organiseren. Maar die werkwijze spreekt de meeste jongeren niet aan. Nog belangrijker: de uitnodiging voor zo’n inwonersbijeenkomst bereikt geen jonge lezers. Jongeren hebben behoefte aan een persoonlijke uitnodiging, het liefst via social media met beeldende, bondige info.”

Hoe zag het participatieproject voor jongeren er in Brabant uit?

“Onze centrale vraag was: Hoe willen jongeren (18 t/m 30 jaar) betrokken worden bij de energietransitie en de RES? Een andere focus dan in Utrecht, waarbij het project werd uitgevoerd op gemeentelijke schaal. We kozen voor peer-to-peer communicatie: jongeren bereiken via jongeren.”

“We hebben de hulp ingeschakeld van een diverse groep van zes jonge Brabanders, in zowel de ontwikkeling als de uitrol van de campagne. Deze klankbordgroep heeft de campagne verspreid binnen hun netwerk via social media en appgroepen, zodat we ondanks corona toch een groot bereik hadden. De jongeren ontving hiervoor een vergoeding.”

“Het project bestond uit 3 onderdelen:

1. Via Swipocratie, een online tool die lijkt op Tinder, konden mensen al ‘swipend’ aangeven wat zij vinden van verschillende klimaatdilemma’s en wat zij zelf aan hun gedrag willen veranderen. Uiteindelijk hebben ruim 860 jongeren geswipet.
2. In tien online sessies hebben we met 54 jongeren in groepen van zes uitgebreid doorgepraat. In de Swipocratie hadden ze aangegeven hieraan mee te willen doen. De animo bleek groot! We hebben ons best gedaan de groepen zo divers mogelijk in te delen. Het waren echt leuke gesprekken, iedereen deed heel actief mee. We bespraken onder andere of de jongeren betrokken wilden worden bij de regionale en gemeentelijke ontwikkelingen van grootschalige energieprojecten en op welke manier. De uitkomsten zijn per RES-regio weergegeven in een manifest.
3. Tot slot heeft in alle drie de regio’s een jongere zelf het manifest gepresenteerd aan de beleidsmakers en wethouders van de stuurgroep van de RES.”

>> Bekijk hier de infographics en manifesten met de resultaten van de Swipocratie en de gesprekken (ook gemaakt door jongeren!)

 >> De Swipocratie is nog te zien via brabant.swipocratie.nl (ook 30+’ers mogen swipen)

Wat waren de reacties van de jongeren op de campagne?

“Ze waren echt enthousiast! Ze gaven aan dat ze zich serieus genomen voelden. Ook willen ze aangehaakt blijven bij een vervolg. Ze willen actief hun mening inbrengen over de energietransitie en participeren bij energieprojecten. Wel werd duidelijk dat er best iets tegenover mag staan voor hun inzet, een cadeaubon bijvoorbeeld. Daar ben ik het ook helemaal mee eens. Door jongeren te belonen voor hun inzet en inbreng laat je ook zien dat je hun mening serieus neemt.”

Welke meningen komen naar voren uit de jongerengroep?

“Onder andere dat ze liever windmolens hebben dan zonnevelden. Ze staan positief tegenover alle duurzame energiebronnen, maar zijn kritisch over zon en wind in natuurgebieden. Dat kwam ook duidelijk terug in de online sessies. Bijna alle jongeren vonden natuurgebieden ‘no-go locaties’. Zon op dak en windmolens langs infrastructuur zijn wel geliefd.’’

‘’Verder maakt bijna 80 procent van de Brabantse jongeren zich zorgen over het klimaat. Het is een urgent onderwerp voor ze. Driekwart geeft aan zelf meer te willen doen voor het klimaat, maar niet iedereen weet wat hun rol is in de energietransitie. Het is belangrijk dat jongeren handelingsperspectief geboden wordt: hoe ze mee kunnen denken en wat ze in hun persoonlijke leven zelf kunnen doen. Bijvoorbeeld hoe ze als huurder kunnen verduurzamen of waar ze rekening mee kunnen houden bij de dagelijkse boodschappen.”

Wat wordt er met de uitkomsten gedaan?

“De stuurgroepen hebben enthousiast op de presentaties van de manifesten gereageerd. De regio’s hebben het belang van jongerenparticipatie uitgesproken en de wens er een vervolg aan te geven. Samen met de nieuwe organisatie Jong RES – die nu in bijna elke RES in Brabant een jongerenvertegenwoordiger heeft – denkt de BMF na over een passend vervolg. Ik hoop ook echt dat er een vervolg komt. We weten nu dat de wil er is.”

Welke tips heb je voor andere regio’s?

“Laat een jongerenparticipatieproject zoveel mogelijk ‘van, voor en door’ jongeren zijn. Laat ze zelf de resultaten toelichten aan de RES, meedenken over de vraagstellingen en vormgeving van de Swipocratie en met ideeën komen over geschikte werkvormen van participatieprocessen.”

“Daarnaast is persoonlijk contact héél belangrijk. Ik heb appcontact gehad met alle deelnemers aan de online sessies. Dat werkt super. As we speak krijg ik appjes binnen van jongeren die het leuk vinden om de resultaten terug te zien en te horen dat hun bijdrage serieus genomen wordt.”

“Verder: luister naar de creatieve ideeën van jonge mensen. Zo zei iemand in een van de online sessies: ‘Kunnen we die molens niet gewoon mooi maken? Door met een architect samen iets te ontwerpen?’”

“We weten dat de energietransitie een hele grote opgave is. Er is veel tegenstand, maar de meebeweging is ook een belangrijke groep. Een groot deel van de jongeren staat positief in de transitie. Voor hen is duurzaam gedrag vaak al normaal, ze hebben volgens henzelf meer goodwill om hun gedrag te verduurzamen dan ouderen. Ze begrijpen dat de stroom die nodig is om Netflix te kijken ergens opgewekt moet worden en dat het belangrijk is dat dat duurzaam gebeurt. Ik hoop dat deze groep jonge mensen de urgentie en hun enthousiasme kunnen laten blijken aan de rest van de maatschappij. Dit geluid mag ook gehoord worden.”

• Bekijk de manifesten en infographics per regio: https://www.brabantsemilieufederatie.nl/project/jongerenproject/